Vai trò độc nhất của giá tham chiếu là thiết lập một “mốc” cố định cho các biến động giá trong ngày, phản ánh giá trị đồng thuận của thị trường tại thời điểm kết thúc phiên giao dịch liền trước. Mọi sự tăng giảm của cổ phiếu đều được so sánh với mức giá này, giúp nhà đầu tư đánh giá chính xác diễn biến và tâm lý thị trường.
Điểm đặc biệt trong cơ chế xác định giá tham chiếu nằm ở sự khác biệt trong công thức tính toán giữa các sàn giao dịch chứng khoán tại Việt Nam. Trong khi sàn HOSE và HNX chủ yếu dựa vào giá đóng cửa của phiên trước, sàn UPCOM lại áp dụng công thức phức tạp hơn là giá bình quân gia quyền của phiên giao dịch gần nhất, tạo ra một cơ chế riêng biệt.
Cách tính giá tham chiếu được quy định chi tiết và áp dụng khác nhau cho từng sàn giao dịch (HOSE, HNX, UPCOM) cũng như trong các trường hợp đặc biệt như ngày giao dịch không hưởng quyền hoặc ngày đầu tiên cổ phiếu niêm yết. Việc hiểu rõ các quy tắc này là yêu cầu bắt buộc đối với mọi nhà đầu tư để đưa ra quyết định giao dịch chính xác.
1. Giá tham chiếu là gì?
Ảnh trên: Giá tham chiếu
Giá tham chiếu là mức giá làm cơ sở để xác định giá trần và giá sàn của cổ phiếu trong một phiên giao dịch chứng khoán (Theo Quy chế Giao dịch Chứng khoán của Sở Giao dịch Chứng khoán Việt Nam). Mức giá này được xác định trước khi bắt đầu phiên giao dịch và không thay đổi trong suốt phiên, trừ các trường hợp điều chỉnh kỹ thuật đặc biệt.
Trên bảng giá điện tử, giá tham chiếu thường được biểu thị bằng màu vàng. Mọi biến động giá của cổ phiếu trong ngày sẽ được so sánh với mức giá này. Cụ thể:
– Nếu giá khớp lệnh cao hơn giá tham chiếu, bảng giá sẽ hiển thị màu xanh lá.
– Nếu giá khớp lệnh thấp hơn giá tham chiếu, bảng giá sẽ hiển thị màu đỏ.
– Nếu giá khớp lệnh bằng giá tham chiếu, bảng giá sẽ hiển thị màu vàng.
Việc nắm vững khái niệm này giúp nhà đầu tư đọc hiểu chính xác các thông tin trên bảng giá và nhận định đúng về xu hướng vận động của cổ phiếu so với phiên giao dịch trước đó. Tiếp theo, vai trò của giá tham chiếu sẽ được làm rõ hơn.
2. Vai trò của giá tham chiếu trong giao dịch chứng khoán là gì?
Ảnh trên: Giá tham chiếu trong bảng giá chứng khoán
Giá tham chiếu đóng vai trò trung tâm trong hoạt động giao dịch chứng khoán hàng ngày, đảm bảo thị trường vận hành một cách có trật tự và minh bạch.
– Xác định giới hạn dao động giá: Giá tham chiếu là nền tảng để tính toán giá trần (giá kịch trần) và giá sàn (giá kịch sàn) của một cổ phiếu trong phiên. Giới hạn này, hay biên độ dao động, được quy định bởi từng sàn giao dịch, giúp ngăn chặn các biến động giá quá mức do các hoạt động đầu cơ hoặc tâm lý hoảng loạn, bảo vệ nhà đầu tư.
– Đo lường biến động thị trường: Giá tham chiếu hoạt động như một điểm mốc cố định để so sánh và đánh giá mức độ tăng hoặc giảm giá của cổ phiếu trong phiên. Dựa vào sự chênh lệch giữa giá khớp lệnh hiện tại và giá tham chiếu, nhà đầu tư có thể nhanh chóng nhận định được trạng thái của cổ phiếu và tâm lý chung của thị trường.
– Cung cấp thông tin cho nhà đầu tư: Giá tham chiếu cung cấp một chỉ báo quan trọng về giá trị được thị trường chấp nhận của cổ phiếu vào cuối ngày giao dịch trước đó. Đối với nhà đầu tư, đây là một trong những dữ liệu đầu vào quan trọng để phân tích và đưa ra quyết định mua, bán hoặc nắm giữ cổ phiếu trong phiên hiện tại.-
– Đảm bảo tính ổn định của thị trường: Thông qua việc thiết lập một khung dao động giá, giá tham chiếu góp phần ổn định thị trường, giảm thiểu rủi ro biến động đột ngột. Cơ chế này đặc biệt quan trọng trong những giai đoạn thị trường nhạy cảm với các thông tin vĩ mô hoặc tin tức doanh nghiệp bất thường.
Sau khi hiểu rõ vai trò, việc phân biệt giá tham chiếu với các mức giá quan trọng khác như giá trần và giá sàn là rất cần thiết.
3. Phân biệt Giá Tham Chiếu, Giá Trần, và Giá Sàn
Trong giao dịch chứng khoán, ba khái niệm Giá Tham Chiếu, Giá Trần và Giá Sàn có mối quan hệ chặt chẽ với nhau nhưng mang ý nghĩa hoàn toàn khác biệt. Việc phân biệt rõ ràng các khái niệm này là kiến thức nền tảng cho mọi nhà đầu tư.
| Tiêu chí | Giá Tham Chiếu | Giá Trần | Giá Sàn |
| Định nghĩa | Mức giá cơ sở để xác định giới hạn dao động giá trong phiên. | Mức giá cao nhất mà một cổ phiếu có thể được giao dịch trong phiên. | Mức giá thấp nhất mà một cổ phiếu có thể được giao dịch trong phiên. |
| Công thức tính | Được xác định bởi Sở Giao dịch Chứng khoán, thường là giá đóng cửa phiên trước. | Giá Trần = Giá Tham Chiếu x (1 + Biên độ dao động) | Giá Sàn = Giá Tham Chiếu x (1 – Biên độ dao động) |
| Màu sắc trên bảng giá | Vàng | Tím | Xanh lơ |
| Ý nghĩa | Là điểm mốc so sánh cho biến động giá trong ngày. | Giới hạn mức tăng giá tối đa của cổ phiếu. | Giới hạn mức giảm giá tối đa của cổ phiếu. |
Nguồn: Tổng hợp từ Quy chế Giao dịch của HOSE và HNX, 2024.
Sự khác biệt trong biên độ dao động giữa các sàn sẽ dẫn đến cách tính giá trần và giá sàn khác nhau, điều này sẽ được trình bày chi tiết ở phần tiếp theo.
4. Cách tính giá tham chiếu chi tiết cho từng sàn giao dịch
Quy tắc xác định giá tham chiếu có sự khác biệt rõ rệt giữa ba sàn giao dịch chứng khoán tại Việt Nam là HOSE, HNX và UPCOM. Nhà đầu tư cần nắm rõ các quy tắc này để áp dụng chính xác cho từng mã cổ phiếu mình quan tâm.
Giá tham chiếu sàn HOSE (Sở Giao dịch Chứng khoán TP.HCM)
Ảnh trên: Sàn HOSE
Giá tham chiếu của cổ phiếu đang giao dịch trên sàn HOSE là giá đóng cửa của ngày giao dịch gần nhất trước đó. Giá đóng cửa là mức giá được thực hiện tại lần khớp lệnh cuối cùng trong ngày để xác định giá trị của cổ phiếu khi kết thúc phiên.
Công thức xác định:
Giaˊ tham chieˆˊu (HOSE)=Giaˊ đoˊng cửa phieˆn giao dịch lieˆˋn trước
Biên độ dao động giá đối với cổ phiếu trên sàn HOSE là ±7% (Theo Quy chế của HOSE). Điều này có nghĩa là giá trần và giá sàn sẽ được tính như sau:
– Giá trần = Giá tham chiếu x 107%
– Giá sàn = Giá tham chiếu x 93%
Giá tham chiếu sàn HNX (Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội)
Ảnh trên: Sàn HNX
Tương tự HOSE, giá tham chiếu của cổ phiếu trên sàn HNX cũng được xác định là giá đóng cửa của ngày giao dịch gần nhất trước đó.
Công thức xác định:
Giaˊ tham chieˆˊu (HNX)=Giaˊ đoˊng cửa phieˆn giao dịch lieˆˋn trước
Tuy nhiên, biên độ dao động giá trên sàn HNX lớn hơn, ở mức ±10% (Theo Quy chế của HNX). Do đó:
– Giá trần = Giá tham chiếu x 110%
– Giá sàn = Giá tham chiếu x 90%
Giá tham chiếu sàn UPCOM (Thị trường Giao dịch Cổ phiếu của các Công ty Đại chúng Chưa Niêm yết)
Giá tham chiếu trên sàn UPCOM được tính theo công thức phức tạp hơn, đó là giá bình quân gia quyền của các giá giao dịch thực hiện theo phương thức khớp lệnh liên tục của ngày giao dịch gần nhất trước đó.
Công thức xác định:
Giaˊ tham chieˆˊu (UPCOM)=∑Khoˆˊi lượng thực hiện∑(Giaˊ thực hiện×Khoˆˊi lượng thực hiện)
(Của phiên giao dịch khớp lệnh liên tục gần nhất)
Biên độ dao động giá trên sàn UPCOM là lớn nhất, lên tới ±15% (Theo Quy chế của HNX). Công thức tính giá trần, sàn như sau:
– Giá trần = Giá tham chiếu x 115%
– Giá sàn = Giá tham chiếu x 85%
Hiểu rõ cách tính giá tham chiếu trên từng sàn là điều kiện tiên quyết, tuy nhiên, trong một số trường hợp đặc biệt, công thức này sẽ được điều chỉnh.
Ảnh trên: Sàn UPCoM
5. Cách tính giá tham chiếu trong các trường hợp đặc biệt
Ngoài quy tắc chung, giá tham chiếu sẽ được điều chỉnh trong một số sự kiện doanh nghiệp hoặc trường hợp đặc biệt để đảm bảo quyền lợi công bằng cho các nhà đầu tư.
Giá tham chiếu vào ngày giao dịch không hưởng quyền
Vào ngày giao dịch không hưởng quyền (GDKHQ) để trả cổ tức bằng tiền, cổ phiếu thưởng, hoặc thực hiện quyền mua cổ phiếu ưu đãi, giá tham chiếu sẽ được điều chỉnh giảm tương ứng. Việc điều chỉnh này phản ánh sự thay đổi trong giá trị nội tại của doanh nghiệp sau khi thực hiện các quyền cho cổ đông.
Công thức điều chỉnh chung như sau:
Ptc′=1+nm+baPtc+Pmua×ba−C
Trong đó:
– Ptc′: Giá tham chiếu điều chỉnh.
– Ptc: Giá tham chiếu trước khi điều chỉnh.
– C: Cổ tức bằng tiền.
– Pmua: Giá phát hành thêm.
– m,n: Tỷ lệ cổ phiếu thưởng (n cổ phiếu cũ được nhận m cổ phiếu mới).
– a,b: Tỷ lệ quyền mua (b cổ phiếu cũ được mua a cổ phiếu mới).
Giá tham chiếu đối với cổ phiếu mới niêm yết
Ảnh trên: Biên độ dao động của các sàn chứng khoán
Trong ngày giao dịch đầu tiên, cổ phiếu mới niêm yết chưa có giá đóng cửa của phiên trước đó để làm cơ sở. Do đó, giá tham chiếu được xác định dựa trên mức giá do tổ chức niêm yết và tổ chức tư vấn đưa ra, đã được Sở Giao dịch Chứng khoán chấp thuận.
Biên độ dao động trong ngày đầu tiên cũng rộng hơn so với thông thường:
– Sàn HOSE: ±20%
– Sàn HNX: ±30%
Từ ngày giao dịch thứ hai trở đi, giá tham chiếu sẽ được xác định theo quy tắc thông thường của từng sàn.
Việc hiểu và vận dụng các công thức tính toán phức tạp này có thể là một thách thức, đặc biệt với nhà đầu tư mới.
Bạn là nhà đầu tư mới đang loay hoay tìm kiếm một lộ trình hiệu quả, hay là một nhà đầu tư đã có kinh nghiệm nhưng vẫn đang thua lỗ trên thị trường? Việc nắm vững các khái niệm như giá tham chiếu là bước khởi đầu, nhưng để xây dựng một phương pháp đầu tư bền vững, việc có một chuyên gia đồng hành là vô cùng cần thiết. Thay vì tập trung vào các giao dịch ngắn hạn như môi giới truyền thống, CASIN mang đến dịch vụ tư vấn đầu tư chuyên nghiệp, tập trung bảo vệ vốn và tạo ra lợi nhuận ổn định trong trung và dài hạn. Chúng tôi sẽ cùng bạn xây dựng một chiến lược đầu tư được cá nhân hóa, phù hợp với khẩu vị rủi ro và mục tiêu tài chính của riêng bạn, mang lại sự an tâm tuyệt đối và tăng trưởng tài sản bền vững.
Ảnh trên: Dịch Vụ Tư Vấn Và Đầu Tư Chứng Khoán CASIN
6. Câu hỏi thường gặp về Giá tham chiếu
1. Giá tham chiếu có phải là giá mở cửa không?
Giá tham chiếu không phải là giá mở cửa. Giá tham chiếu là mức giá cơ sở cố định, trong khi giá mở cửa là mức giá tại phiên khớp lệnh định kỳ đầu tiên (ATO) hoặc mức giá khớp lệnh đầu tiên trong ngày.
2. Tại sao giá tham chiếu lại quan trọng?
Giá tham chiếu quan trọng vì nó thiết lập giới hạn dao động giá (trần – sàn) cho cổ phiếu trong ngày. Điều này giúp ổn định thị trường, hạn chế biến động cực đoan và cung cấp một mốc so sánh chuẩn cho nhà đầu tư.
3. Giá tham chiếu thay đổi khi nào?
Giá tham chiếu được xác định lại vào đầu mỗi ngày giao dịch. Ngoài ra, giá tham chiếu sẽ được điều chỉnh kỹ thuật trong các trường hợp đặc biệt như ngày giao dịch không hưởng quyền (chia cổ tức, phát hành thêm cổ phiếu).
4. Làm thế nào để xem giá tham chiếu trên bảng điện tử?
Trên hầu hết các bảng giá chứng khoán điện tử tại Việt Nam, cột “TC” (Tham chiếu) hiển thị giá tham chiếu. Mức giá này thường có nền màu vàng để nhà đầu tư dễ dàng nhận biết và so sánh với giá khớp lệnh hiện tại.
Ảnh trên: Cột “TC” (Tham chiếu) hiển thị giá tham chiếu
5. Giá tham chiếu có áp dụng cho ngày giao dịch không hưởng quyền không?
Giá tham chiếu có áp dụng và được điều chỉnh giảm vào ngày giao dịch không hưởng quyền. Công thức điều chỉnh được tính toán để bù trừ cho các quyền lợi mà cổ đông nhận được (cổ tức, quyền mua), đảm bảo tính công bằng.
6. Sự khác biệt chính trong cách tính giá tham chiếu giữa 3 sàn là gì?
Sự khác biệt chính nằm ở sàn UPCOM. Trong khi HOSE và HNX lấy giá đóng cửa phiên trước, giá tham chiếu sàn UPCOM được tính bằng giá bình quân gia quyền của phiên giao dịch gần nhất, phản ánh chính xác hơn khối lượng giao dịch.
7. Giá tham chiếu có ý nghĩa gì với nhà đầu tư mới?
Đối với nhà đầu tư mới, giá tham chiếu là kiến thức nền tảng để hiểu cách thị trường vận hành. Nó giúp nhận biết một cổ phiếu đang tăng hay giảm giá so với ngày hôm trước và hiểu rõ giới hạn đặt lệnh mua/bán.
8. Giá tham chiếu có luôn bằng giá đóng cửa của ngày hôm trước không?
Giá tham chiếu thường bằng giá đóng cửa ngày hôm trước đối với sàn HOSE và HNX, nhưng không phải luôn luôn. Trong các trường hợp điều chỉnh kỹ thuật hoặc đối với sàn UPCOM, công thức tính sẽ khác đi.
9. Màu sắc của giá tham chiếu trên bảng điện là gì?
Giá tham chiếu được biểu thị bằng màu vàng trên hầu hết các bảng giá điện tử chứng khoán tại Việt Nam (Theo quy ước chung của các công ty chứng khoán). Màu vàng cũng được dùng khi giá khớp lệnh bằng với giá tham chiếu.
Ảnh trên: Giá tham chiếu được biểu thị bằng màu vàng trên hầu hết các bảng giá điện tử chứng khoán tại Việt Nam
10. Giá tham chiếu có ảnh hưởng đến thanh khoản của cổ phiếu không?
Giá tham chiếu gián tiếp ảnh hưởng đến thanh khoản thông qua việc quy định giá trần và giá sàn. Khi giá cổ phiếu chạm trần hoặc sàn, các lệnh mua/bán ở mức giá cao hơn/thấp hơn sẽ không được khớp, có thể làm giảm thanh khoản tạm thời.
7. Kết luận
Giá tham chiếu không chỉ là một con số kỹ thuật mà là một trong những trụ cột quan trọng nhất đảm bảo sự vận hành ổn định, công bằng và minh bạch của thị trường chứng khoán. Từ việc xác định giới hạn dao động giá, làm thước đo cho biến động thị trường, đến việc cung cấp dữ liệu phân tích cho nhà đầu tư, vai trò của giá tham chiếu là không thể thiếu.
Việc nắm vững định nghĩa, cách tính toán trên từng sàn giao dịch (HOSE, HNX, UPCOM) và các quy tắc điều chỉnh trong trường hợp đặc biệt là yêu cầu cơ bản nhưng mang tính quyết định đối với sự thành công của mỗi nhà đầu tư. Hiểu rõ giá tham chiếu chính là nắm giữ chiếc chìa khóa để giải mã những biến động của thị trường, từ đó xây dựng nền tảng vững chắc cho các quyết định đầu tư thông minh và hiệu quả.