Tôi vẫn nhớ như in cảm giác của những ngày đầu chập chững bước vào thị trường chứng khoán. Đó là một buổi chiều tháng 6, tôi hí hửng mua vào cổ phiếu X, một công ty thép có tiếng. Lý do ư? Báo cáo tài chính năm ngoái của họ quá đẹp! Lợi nhuận tăng trưởng mấy chục phần trăm, cổ tức chia đều như vắt chanh. Tôi đã nghĩ mình vừa tìm thấy một “mỏ vàng”, một cổ phiếu an toàn để “gửi gắm thanh xuân”. Nhưng rồi, bạn biết điều gì xảy ra không? Chỉ hai tháng sau, giá cổ phiếu lao dốc không phanh. Tôi hoảng loạn, cắt lỗ trong đau đớn và không tài nào hiểu nổi chuyện gì đang diễn ra.
Mãi sau này, khi ngồi lại và lật giở từng trang báo cáo, tôi mới vỡ lẽ. Hóa ra, trong khi báo cáo cả năm trước đó rất huy hoàng, thì hai quý gần nhất của công ty lại vô cùng bết bát do giá nguyên vật liệu đầu vào tăng đột biến và nhu cầu thị trường sụt giảm. Tôi đã chỉ nhìn vào bức tranh của quá khứ xa xôi mà bỏ qua những diễn biến nóng hổi nhất. Sai lầm đó đã dạy cho tôi một bài học xương máu về tầm quan trọng của việc cập nhật dữ liệu. Và đó cũng là lúc tôi thực sự hiểu ra sức mạnh của một chỉ số mà rất nhiều nhà đầu tư mới, giống như tôi ngày đó, thường bỏ qua: TTM. Chỉ ba chữ cái đơn giản, nhưng lại là chìa khóa để nhìn nhận doanh nghiệp một cách xác đáng và kịp thời hơn rất nhiều.
1. TTM Là Gì? Lời Giải Đáp Đơn Giản Nhất Cho Người Mới Bắt Đầu
Bạn đã bao giờ nghe đến TTM và cảm thấy hơi “lùng bùng” lỗ tai chưa? Đừng lo, bạn không đơn độc đâu. Rất nhiều người khi mới tiếp cận tài chính đều cảm thấy bối rối trước những thuật ngữ viết tắt như thế này. Nhưng tin tôi đi, một khi đã hiểu TTM là gì, bạn sẽ thấy nó cực kỳ đơn giản và hữu ích.
TTM là viết tắt của cụm từ tiếng Anh “Trailing Twelve Months”, dịch nôm na là “Mười hai tháng gần nhất”.
Hãy tưởng tượng thế này: thay vì bạn chỉ nhìn vào kết quả kinh doanh của một công ty trong một quý (3 tháng) hay cả một năm tài chính (thường kết thúc vào 31/12), TTM cho bạn một cái nhìn xuyên suốt, một đoạn phim dài 12 tháng liên tục tính đến thời điểm gần nhất. Nó giống như việc bạn theo dõi cân nặng của mình trong suốt cả năm thay vì chỉ cân vào ngày đầu năm và ngày cuối năm. Cách theo dõi liên tục này rõ ràng cho bạn một bức tranh chính xác hơn về sức khỏe của mình, đúng không nào?
Ví dụ, hôm nay là ngày 18 tháng 6 năm 2025. Dữ liệu TTM của một công ty sẽ được tính toán dựa trên kết quả kinh doanh của 12 tháng liền trước đó, tức là từ ngày 1 tháng 7 năm 2024 đến hết ngày 30 tháng 6 năm 2025 (nếu đã có báo cáo quý 2/2025). Cái hay của TTM là nó luôn “lăn” về phía trước, luôn cập nhật dữ liệu mới nhất, giúp chúng ta có một góc nhìn “nóng hổi” hơn về tình hình hoạt động của doanh nghiệp.
Ảnh trên: TTM Là Gì
2. Tại Sao TTM Lại “Quyền Lực” Đến Vậy? Bức Tranh Toàn Cảnh Về Sức Khỏe Doanh Nghiệp
“Tại sao không dùng luôn số liệu của năm gần nhất cho tiện, phải tính TTM làm gì cho phức tạp?” – Đây là câu hỏi mà một người bạn đã hỏi tôi. Một câu hỏi rất hay và thực tế. Câu trả lời nằm ở hai chữ: “thời điểm” và “toàn cảnh”.
2.1. Loại Bỏ Yếu Tố Mùa Vụ
Rất nhiều ngành nghề kinh doanh mang tính mùa vụ rõ rệt. Ví dụ, các công ty bán lẻ thường có doanh thu tăng vọt vào quý 4 (dịp Tết), các công ty du lịch lại “ăn nên làm ra” vào mùa hè (quý 2, 3), hay các công ty sản xuất bánh kẹo bùng nổ doanh số dịp Trung Thu.
Nếu bạn chỉ nhìn vào báo cáo tài chính của một quý, bạn có thể đưa ra những kết luận rất sai lầm. Bạn thấy doanh thu quý 4 của một công ty bán lẻ tăng đột biến và vội vã mua vào, để rồi “ngã ngửa” khi thấy báo cáo quý 1 năm sau sụt giảm thê thảm. TTM giải quyết vấn đề này một cách hoàn hảo. Bằng cách lấy dữ liệu của cả 4 quý gần nhất, nó đã bao trọn một chu kỳ kinh doanh đầy đủ, làm “phẳng” các yếu tố đột biến mang tính mùa vụ, từ đó cho chúng ta một cái nhìn ổn định và đáng tin cậy hơn về xu hướng hoạt động thực sự của doanh nghiệp.
2.2. Cung Cấp Góc Nhìn Cập Nhật Nhất
Hãy quay lại câu chuyện của tôi ở đầu bài. Tôi đã nhìn vào báo cáo năm 2023 huy hoàng của công ty thép. Nhưng khi tôi phân tích vào tháng 6/2024, công ty đã công bố báo cáo tài chính quý 1/2024 với kết quả không mấy khả quan. Nếu lúc đó tôi biết cách tính và sử dụng số liệu TTM, tôi sẽ lấy dữ liệu của 3 quý cuối năm 2023 cộng với dữ liệu của quý 1/2024. Kết quả TTM lúc đó chắc chắn sẽ không còn “đẹp như mơ” nữa, và nó sẽ là một tín hiệu cảnh báo sớm giúp tôi tránh được một khoản thua lỗ.
Dữ liệu TTM luôn là dữ liệu cập nhật nhất có thể bao quát cả một năm, giúp nhà đầu tư không bị “lạc trôi” trong những con số của quá khứ đã xa.
3. “Bộ Tứ Siêu Đẳng” Các Chỉ Số TTM Quan Trọng Nhất
Hiểu TTM là gì rồi, giờ chúng ta sẽ áp dụng nó vào những chỉ số tài chính cốt lõi nhất. Đây là những con số biết nói, giúp bạn “khám sức khỏe” cho một doanh nghiệp.
3.1. Doanh Thu TTM (Revenue TTM)
Ảnh trên: Doanh Thu TTM (Revenue TTM)
Đây là tổng doanh thu mà công ty tạo ra trong 12 tháng gần nhất. Nó cho bạn biết quy mô và xu hướng tăng trưởng hàng đầu của công ty. Liệu công ty có đang bán được nhiều hàng hơn không? Thị phần có đang mở rộng không? So sánh Doanh thu TTM hiện tại với Doanh thu TTM của các kỳ trước đó sẽ cho bạn câu trả lời rõ ràng. Một doanh thu TTM tăng trưởng đều đặn và bền vững là một dấu hiệu cực kỳ tích cực.
3.2. Lợi Nhuận Sau Thuế TTM (Net Income TTM)
Doanh thu to nhưng không có lãi thì cũng vô nghĩa. Lợi nhuận sau thuế TTM là dòng tiền thực sự chảy vào túi cổ đông sau khi đã trừ đi tất cả chi phí, lãi vay và thuế. Chỉ số này phản ánh hiệu quả hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Bạn cần xem xét: Lợi nhuận sau thuế TTM có tăng trưởng tương xứng với doanh thu không? Biên lợi nhuận có được cải thiện không? Một công ty có lợi nhuận TTM tăng trưởng mạnh mẽ thường là một ứng cử viên sáng giá cho danh mục đầu tư.
3.3. Lợi Nhuận Trên Mỗi Cổ Phiếu TTM (EPS TTM)
EPS (Earnings Per Share) là phần lợi nhuận sau thuế phân bổ cho mỗi cổ phiếu thường đang lưu hành. Đây là một trong những chỉ số quan trọng nhất trong phân tích và định giá cổ phiếu.
EPS TTM cho bạn biết trong 12 tháng qua, mỗi cổ phiếu bạn nắm giữ đã tạo ra bao nhiêu đồng lợi nhuận. EPS TTM càng cao và tăng trưởng càng nhanh thì cổ phiếu đó càng hấp dẫn. Đây là nền tảng cốt lõi để tính ra chỉ số P/E, “vua” của các chỉ số định giá.
3.4. Chỉ Số Giá Trên Thu Nhập TTM (P/E TTM)
Ảnh trên: Chỉ Số Giá Trên Thu Nhập TTM (P/E TTM)
Nếu EPS TTM là trái tim, thì P/E TTM chính là thước đo giá trị của trái tim đó trên thị trường.
Chỉ số này cho bạn biết nhà đầu tư sẵn sàng trả bao nhiêu đồng cho một đồng lợi nhuận mà cổ phiếu đó tạo ra trong 12 tháng gần nhất. P/E TTM là một công cụ định giá cực kỳ phổ biến và hiệu quả vì nó sử dụng dữ liệu lợi nhuận thực tế, đã được kiểm chứng thay vì các con số dự phóng (Forward P/E) có thể không chính xác. So sánh P/E TTM của một cổ phiếu với P/E trung bình ngành hoặc với chính nó trong quá khứ sẽ cho bạn một hình dung tương đối về việc cổ phiếu đó đang đắt hay rẻ.
4. TTM Trong Thực Chiến: Tìm Kiếm “Siêu Cổ Phiếu” Ở Đâu Và Như Thế Nào?
Lý thuyết là vậy, nhưng làm thế nào để ứng dụng TTM vào thực tế đầu tư trên thị trường Việt Nam?
Bước 1: Tìm dữ liệu ở đâu? Bạn không cần phải tự mình cộng trừ nhân chia một cách thủ công (dù biết cách tính vẫn rất tốt). Các công cụ tài chính hàng đầu tại Việt Nam đều đã cung cấp sẵn các chỉ số này.
– CafeF: Vào trang thông tin của một mã cổ phiếu, mục “Chỉ số tài chính”.
– Vietstock: Tương tự, trong phần “Phân tích tài chính” của mỗi cổ phiếu.
– FireAnt, WiChart: Các nền tảng chuyên sâu hơn cũng cung cấp dữ liệu TTM rất chi tiết và có thể vẽ biểu đồ để bạn theo dõi xu hướng.
Bước 2: Sử dụng TTM để sàng lọc và so sánh Hãy thử một bài tập nhỏ nhé. Bạn đang phân vân giữa hai cổ phiếu ngành ngân hàng: Vietcombank (VCB) và ACB. Thay vì chỉ nhìn vào kết quả kinh doanh năm ngoái, hãy mở tab chỉ số tài chính của cả hai lên và so sánh:
– Doanh thu TTM của ai cao hơn và tăng trưởng nhanh hơn?
– Lợi nhuận sau thuế TTM của ai đang cho thấy sự bứt phá?
– Quan trọng nhất, EPS TTM của ai đang tăng trưởng ấn tượng hơn?
– Và cuối cùng, P/E TTM của ai đang ở mức hợp lý hơn so với tiềm năng tăng trưởng đó?
Việc so sánh trực diện bằng dữ liệu TTM sẽ cho bạn một góc nhìn sắc bén và cập nhật hơn nhiều, giúp quyết định đầu tư trở nên có cơ sở vững chắc hơn.
Ảnh trện: FireAnt, WiChart – Các nền tảng chuyên sâu hơn cũng cung cấp dữ liệu TTM rất chi tiết và có thể vẽ biểu đồ để bạn theo dõi xu hướng.
5. TTM Không Phải “Chén Thánh”: Những Cạm Bẫy Cần Né Tránh
Tôi luôn tin rằng trong đầu tư, không có gì là tuyệt đối. TTM là một công cụ cực kỳ mạnh, nhưng nó cũng có những hạn chế mà bạn phải nhận thức rõ để không rơi vào bẫy.
– TTM là dữ liệu của quá khứ: Dù cập nhật hơn báo cáo năm, TTM vẫn là những gì đã xảy ra. Nó không thể dự báo tương lai. Một công ty có thể có kết quả TTM rất đẹp, nhưng nếu ngành nghề của họ sắp tới gặp phải một biến cố lớn (ví dụ: chính sách vĩ mô thay đổi, công nghệ mới ra đời thay thế), thì tương lai có thể sẽ không còn màu hồng.
– Bị bóp méo bởi các sự kiện bất thường: Giả sử trong 12 tháng qua, công ty có một khoản lợi nhuận đột biến từ việc bán một tòa nhà văn phòng hoặc một khoản đầu tư tài chính. Khoản lợi nhuận này sẽ làm cho Lợi nhuận sau thuế TTM và EPS TTM tăng vọt, kéo P/E TTM xuống mức rất thấp và hấp dẫn. Nếu không “bóc tách” kỹ, bạn có thể lầm tưởng rằng công ty đang hoạt động kinh doanh cốt lõi rất tốt, trong khi thực tế đó chỉ là lợi nhuận “một lần”. Luôn đặt câu hỏi: “Lợi nhuận này đến từ đâu?”.
– Không phản ánh những thay đổi lớn sắp diễn ra: Một công ty vừa hoàn thành xây dựng một nhà máy mới khổng lồ và sẽ đi vào hoạt động trong quý tới. Dữ liệu TTM hiện tại chưa hề phản ánh tiềm năng doanh thu và lợi nhuận từ nhà máy này. Trong trường hợp này, việc chỉ nhìn vào TTM có thể khiến bạn bỏ lỡ một cơ hội vàng.
6. So Sánh TTM và Forward P/E: Nhìn Về Quá Khứ Hay Hướng Tới Tương Lai?
Khi đã tìm hiểu sâu hơn, bạn sẽ gặp một khái niệm khác là Forward P/E (P/E dự phóng). Vậy nó khác gì với P/E TTM?
– P/E TTM: Dùng EPS của 12 tháng đã qua. Nó chắc chắn, tin cậy, dựa trên số liệu thực tế.
– Forward P/E: Dùng EPS dự phóng cho 12 tháng sắp tới. Nó mang tính tương lai, cố gắng đoán trước kết quả kinh doanh.
Cái nào tốt hơn? Câu trả lời là không có cái nào tốt hơn tuyệt đối, chúng bổ sung cho nhau. P/E TTM cho bạn biết bạn đang trả giá cho những gì công ty đã làm được. Forward P/E cho bạn biết bạn đang trả giá cho những gì thị trường kỳ vọng công ty sẽ làm được.
Một nhà đầu tư khôn ngoan sẽ sử dụng cả hai. Dùng P/E TTM để có một mỏ neo vững chắc về giá trị thực tại, sau đó tham khảo Forward P/E để xem xét tiềm năng và kỳ vọng của thị trường. Nếu một công ty có P/E TTM cao nhưng Forward P/E lại thấp, điều đó có nghĩa là thị trường đang kỳ vọng lợi nhuận của công ty sẽ tăng trưởng rất mạnh trong tương lai.
Ảnh trên: Forward P/E: Dùng EPS dự phóng cho 12 tháng sắp tới. Nó mang tính tương lai, cố gắng đoán trước kết quả kinh doanh.
7. Câu Chuyện Thực Tế: Áp Dụng TTM Để Phân Tích Cổ Phiếu FPT
Để bạn dễ hình dung nhất, chúng ta hãy cùng nhau thực hành phân tích “ông lớn” công nghệ FPT bằng dữ liệu TTM.
Giả sử chúng ta đang ở cuối Quý 2/2025 và FPT đã công bố BCTC.
– Lợi nhuận sau thuế (LNST) Q3/2024: 1.800 tỷ đồng
– LNST Q4/2024: 2.000 tỷ đồng
– LNST Q1/2025: 1.900 tỷ đồng
– LNST Q2/2025: 2.100 tỷ đồng
Vậy, LNST TTM của FPT tại thời điểm này là: 1.800+2.000+1.900+2.100=7.800tỷđo^ˋng
Bây giờ, chúng ta nhìn lại LNST cả năm 2024 của FPT giả sử là 7.000 tỷ đồng. Rõ ràng, con số TTM (7.800 tỷ) cao hơn đáng kể. Điều này cho thấy trong nửa đầu năm 2025, FPT đã tăng trưởng rất tốt so với nửa đầu năm 2024, và xu hướng lợi nhuận đang đi lên mạnh mẽ.
Giả sử số lượng cổ phiếu lưu hành của FPT là 1,3 tỷ cổ phiếu. EPS TTM=1,3 tỷ7.800 tỷ=6.000 đồng/ cổ phiếu
Nếu thị giá cổ phiếu FPT lúc này là 120.000 đồng/cổ phiếu. P/E TTM=6.000120.000=20
Với P/E TTM là 20, bạn sẽ tiếp tục so sánh với P/E quá khứ của FPT và P/E của các công ty công nghệ khác để xem mức định giá này có hợp lý không. Việc phân tích từng bước như vậy, dựa trên dữ liệu TTM cập nhật, sẽ giúp bạn đưa ra quyết định đầu tư sắc sảo hơn rất nhiều.
8. Làm Sao Để Phát Hiện Tín Hiệu “Red Flag” Từ Dữ Liệu TTM?
Ảnh trên: EPS TTM tăng nhưng Doanh thu TTM giảm. Hãy cẩn thận! Lợi nhuận có thể đến từ việc cắt giảm chi phí (marketing, R&D) hoặc các khoản thu nhập bất thường, chứ không phải từ hoạt động kinh doanh cốt lõi.
TTM không chỉ giúp bạn tìm kiếm cơ hội, mà còn là một hệ thống cảnh báo sớm cực kỳ hiệu quả. Hãy để ý những “cờ đỏ” (red flag) sau đây:
– Doanh thu TTM và Lợi nhuận TTM đi ngang hoặc giảm sút: Đây là dấu hiệu rõ ràng nhất cho thấy công ty đang gặp vấn đề. Nếu xu hướng này kéo dài 2-3 quý liên tiếp, bạn cần phải cực kỳ cẩn trọng.
– EPS TTM tăng nhưng Doanh thu TTM giảm: Hãy cẩn thận! Lợi nhuận có thể đến từ việc cắt giảm chi phí (marketing, R&D) hoặc các khoản thu nhập bất thường, chứ không phải từ hoạt động kinh doanh cốt lõi. Việc “thắt lưng buộc bụng” có thể tốt trong ngắn hạn nhưng sẽ ảnh hưởng đến tăng trưởng dài hạn.
– P/E TTM thấp một cách bất thường: Đừng vội mừng! P/E thấp có thể là dấu hiệu của một “cái bẫy giá trị”. Có thể thị trường đang “ngửi” thấy một rủi ro nào đó trong tương lai của công ty mà dữ liệu TTM chưa phản ánh hết. Hãy tìm hiểu lý do tại sao nó lại rẻ như vậy.
9. Xây Dựng Phương Pháp Đầu Tư: TTM Chỉ Là Một Mảnh Ghép
Đến đây, tôi tin bạn đã hiểu rất rõ TTM là gì và sức mạnh của nó. Nhưng tôi cần nhấn mạnh lại một lần nữa: TTM chỉ là một mảnh ghép trong bức tranh tổng thể. Một phương pháp đầu tư thành công và bền vững không thể chỉ dựa vào vài con số.
Bạn đã bao giờ cảm thấy choáng ngợp khi cố gắng kết nối tất cả các mảnh ghép lại với nhau chưa? Từ phân tích vĩ mô, phân tích ngành, đọc hiểu báo cáo tài chính, định giá cổ phiếu bằng TTM, P/B, DCF… cho đến việc quản lý tâm lý và đi vốn. Nó thực sự là một hành trình đòi hỏi sự kiên nhẫn, kiến thức và cả kinh nghiệm “thực chiến”. Nhiều nhà đầu tư mới, thậm chí cả những người đã có kinh nghiệm, đôi khi cũng cảm thấy lạc lối giữa biển thông tin và không biết bắt đầu từ đâu, không biết nên tin vào chỉ báo nào.
Đây chính là lúc mà việc có một người đồng hành, một chuyên gia có thể cùng bạn nhìn nhận lại danh mục, xây dựng một chiến lược bài bản trở nên vô giá. Đối với nhà đầu tư chứng khoán, CASIN không chỉ là một công ty tư vấn, mà là một đối tác chiến lược giúp bạn bảo vệ vốn và tạo ra lợi nhuận ổn định. Khác biệt hoàn toàn với các môi giới truyền thống chỉ tập trung vào phí giao dịch, chúng tôi tại CASIN tin vào sự đồng hành trung và dài hạn. Chúng tôi dành thời gian để cá nhân hóa chiến lược cho từng khách hàng, dựa trên khẩu vị rủi ro và mục tiêu tài chính của chính bạn. Điều này không chỉ mang lại sự an tâm tuyệt đối giữa thị trường đầy biến động, mà còn giúp bạn xây dựng nền tảng cho sự tăng trưởng tài sản một cách bền vững.
Ảnh trên: Dịch Vụ Tư Vấn Và Đầu Tư Chứng Khoán CASIN
10. Lời Khuyên Dành Cho Nhà Đầu Tư F0: Đừng Sợ Những Con Số!
Tôi biết, với những bạn mới, thế giới của những con số tài chính có thể trông thật đáng sợ và phức tạp. Nhưng đừng để nỗi sợ đó cản bước bạn. Hãy bắt đầu từ những thứ đơn giản nhất, như việc tìm hiểu TTM là gì. Mỗi một khái niệm bạn học được, mỗi một chỉ số bạn tự tay phân tích được, là một viên gạch bạn xây nên ngôi nhà kiến thức tài chính của riêng mình.
Hãy tự hỏi bản thân:
– Bạn đã từng mắc sai lầm nào trong đầu tư vì thiếu thông tin?
– Bạn đã học được gì từ những lần “đu đỉnh”, “bắt dao rơi”?
– Sau khi đọc bài viết này, bạn sẽ bắt đầu áp dụng việc xem xét chỉ số TTM vào phân tích cổ phiếu như thế nào?
Hành trình vạn dặm bắt đầu từ một bước chân. Và bước chân đầu tiên của bạn trên con đường đầu tư chuyên nghiệp có thể bắt đầu ngay từ hôm nay, bằng việc mở một trang tài chính lên và xem xét các chỉ số TTM của cổ phiếu bạn đang quan tâm.
11. Kết Luận: Từ Hiểu TTM Là Gì Đến Hành Động Tự Tin Hơn Trên Thị Trường
Quay trở lại câu chuyện thua lỗ đầu đời của tôi. Nếu ngày đó, tôi không chỉ nhìn vào “ánh hào quang” của báo cáo năm cũ mà chịu khó cập nhật và phân tích những con số TTM mới nhất, có lẽ tôi đã không phải trả một học phí đắt đỏ như vậy. TTM không phải là một công thức ma thuật giúp bạn giàu nhanh, nhưng nó là một chiếc la bàn đáng tin cậy, giúp bạn xác định phương hướng chính xác hơn giữa đại dương thông tin hỗn loạn của thị trường chứng khoán.
Hiểu TTM là gì không chỉ là học một thuật ngữ tài chính. Đó là trang bị cho mình một lăng kính mới để nhìn nhận sức khỏe và giá trị thực của một doanh nghiệp – một lăng kính rõ ràng, cập nhật và toàn diện hơn. Tôi hy vọng rằng, qua những chia sẻ chân thành và chi tiết này, bạn không chỉ có được kiến thức, mà còn có thêm sự tự tin để bắt đầu hành trình phân tích của riêng mình. Hãy nhớ rằng, đầu tư thành công không phải là may mắn, đó là kết quả của quá trình học hỏi không ngừng nghỉ và những quyết định được đưa ra dựa trên cơ sở thông tin vững chắc. Chúc bạn luôn vững vàng và thành công trên con đường đầu tư của mình!