Sàn chứng khoán, hay Sở giao dịch chứng khoán, là một thực thể pháp lý cung cấp nền tảng cho việc giao dịch các loại chứng khoán niêm yết. Hoạt động của sàn được giám sát chặt chẽ bởi Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN) theo Luật Chứng khoán, đảm bảo tính minh bạch và công bằng. Đặc tính độc nhất của sàn chứng khoán là khả năng tạo thanh khoản cho thị trường thông qua cơ chế khớp lệnh tập trung, nơi các lệnh mua và bán được đối ứng liên tục theo các nguyên tắc ưu tiên xác định. Vai trò hiếm có của sàn là kênh huy động vốn trung và dài hạn chủ chốt cho doanh nghiệp và Chính phủ, đồng thời được xem là phong vũ biểu đo lường sức khỏe của nền kinh tế.
1. Sàn chứng khoán là gì?
Ảnh trên: Sàn chứng khoán
Sàn chứng khoán là một thị trường có tổ chức, nơi các nhà môi giới và nhà giao dịch có thể mua và bán các loại chứng khoán như cổ phiếu, trái phiếu và các công cụ tài chính khác theo một bộ quy tắc chính thức (Theo Investopedia, 2024).
Thực thể này vận hành dưới sự cho phép và giám sát của cơ quan quản lý nhà nước, tại Việt Nam là Ủy ban Chứng khoán Nhà nước. Sàn giao dịch chứng khoán không phục vụ nhà đầu tư cá nhân một cách trực tiếp mà thông qua các thành viên là công ty chứng khoán.
1.1. Sàn giao dịch chứng khoán hoạt động dựa trên nguyên tắc nào?
Sàn giao dịch chứng khoán hoạt động dựa trên ba nguyên tắc cốt lõi: công khai, công bằng và minh bạch (Theo Luật Chứng khoán số 54/2019/QH14).
Những nguyên tắc này đảm bảo mọi thông tin liên quan đến giao dịch và các công ty niêm yết đều được công bố rộng rãi, mọi nhà đầu tư đều có cơ hội tiếp cận thị trường như nhau và các quy tắc giao dịch được áp dụng một cách nhất quán.
– Công khai: Mọi thông tin về hoạt động của thị trường, bao gồm giá cả, khối lượng giao dịch, và thông tin tài chính của doanh nghiệp niêm yết, phải được công bố đầy đủ và kịp thời.
– Công bằng: Tất cả các nhà đầu tư đều được đối xử bình đẳng về cơ hội tiếp cận thông tin và tham gia giao dịch.
– Minh bạch: Các quy chế, quy định và cơ chế vận hành của sàn phải rõ ràng, dễ hiểu và được áp dụng một cách nhất quán cho tất cả các bên tham gia.
Việc tuân thủ các nguyên tắc này là nền tảng để xây dựng niềm tin của nhà đầu tư, từ đó thúc đẩy sự phát triển bền vững của thị trường. Tiếp theo, vai trò của sàn đối với nền kinh tế sẽ được làm rõ hơn.
Ảnh trên: Luật Chứng khoán số 54/2019/QH14
1.2. Vai trò của sàn chứng khoán đối với nền kinh tế là gì?
Sàn chứng khoán đóng vai trò là kênh huy động vốn hiệu quả, tăng tính thanh khoản cho các tài sản tài chính và cung cấp một chỉ báo quan trọng về sức khỏe kinh tế (Theo Ngân hàng Thế giới, 2022).
Cụ thể, sàn chứng khoán thực hiện các chức năng kinh tế quan trọng sau:
– Huy động vốn: Doanh nghiệp có thể phát hành cổ phiếu để huy động vốn từ công chúng cho mục đích mở rộng sản xuất, kinh doanh. Chính phủ phát hành trái phiếu để tài trợ cho các dự án cơ sở hạ tầng và chi tiêu công.
– Tạo thanh khoản: Sàn chứng khoán cung cấp một thị trường thứ cấp, nơi các nhà đầu tư có thể dễ dàng chuyển đổi chứng khoán họ nắm giữ thành tiền mặt, qua đó khuyến khích đầu tư dài hạn.
– Định giá doanh nghiệp: Giá cổ phiếu được giao dịch trên sàn phản ánh giá trị của doanh nghiệp dựa trên kỳ vọng của thị trường về hiệu quả hoạt động và tiềm năng tăng trưởng trong tương lai.
– Là “phong vũ biểu” kinh tế: Các chỉ số chứng khoán như VN-Index hay S&P 500 phản ánh tâm lý chung của nhà đầu tư và được xem là một chỉ báo sớm cho các xu hướng của nền kinh tế.
Sau khi hiểu rõ định nghĩa và vai trò, việc phân loại các sàn chứng khoán tại Việt Nam sẽ giúp nhà đầu tư có cái nhìn chi tiết hơn.
2. Có những loại sàn chứng khoán nào tại Việt Nam?
Việt Nam hiện có ba sàn giao dịch chứng khoán chính thức do Sở Giao dịch Chứng khoán Việt Nam (VNX) quản lý, bao gồm: Sàn Giao dịch Chứng khoán TP.HCM (HOSE), Sàn Giao dịch Chứng khoán Hà Nội (HNX), và sàn UPCoM.
Mỗi sàn có những tiêu chí niêm yết và đặc điểm riêng, phù hợp với quy mô và giai đoạn phát triển khác nhau của doanh nghiệp.
2.1. Sàn Giao dịch Chứng khoán TP.HCM (HOSE) có đặc điểm gì?
Ảnh trên: Sàn Giao dịch Chứng khoán TP.HCM (HOSE)
Sàn HOSE là sàn giao dịch chứng khoán lớn nhất Việt Nam, nơi niêm yết của các công ty có quy mô vốn hóa lớn, tình hình tài chính vững mạnh và đáp ứng các tiêu chuẩn công bố thông tin nghiêm ngặt nhất (Theo Sở Giao dịch Chứng khoán Việt Nam).
– Tên đầy đủ: Sở Giao dịch Chứng khoán Thành phố Hồ Chí Minh (Ho Chi Minh Stock Exchange).
– Chỉ số chính: VN-Index, chỉ số đại diện cho toàn bộ cổ phiếu niêm yết trên HOSE và là chỉ báo chính của thị trường chứng khoán Việt Nam.
– Đặc điểm: Tập trung các doanh nghiệp đầu ngành (blue-chips), có thanh khoản cao nhất thị trường. Điều kiện niêm yết trên HOSE rất khắt khe về vốn điều lệ, lợi nhuận sau thuế và cơ cấu cổ đông.
2.2. Sàn Giao dịch Chứng khoán Hà Nội (HNX) có đặc điểm gì?
Sàn HNX là nơi niêm yết của các công ty có quy mô vừa và nhỏ, với các điều kiện niêm yết linh hoạt hơn so với HOSE. Sàn HNX cũng là nơi tổ chức thị trường trái phiếu chính phủ chuyên biệt (Theo Sở Giao dịch Chứng khoán Việt Nam).
– Tên đầy đủ: Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội (Hanoi Stock Exchange).
– Chỉ số chính: HNX-Index, đo lường biến động giá của các cổ phiếu niêm yết trên HNX.
– Đặc điểm: Thường bao gồm các cổ phiếu của doanh nghiệp có quy mô nhỏ hơn nhưng có tiềm năng tăng trưởng. Bên cạnh thị trường cổ phiếu, HNX còn quản lý thị trường trái phiếu và thị trường chứng khoán phái sinh.
Ảnh trên: Sàn Giao dịch Chứng khoán Hà Nội (HNX)
2.3. Sàn Giao dịch UPCoM có đặc điểm gì?
Sàn UPCoM là thị trường dành cho cổ phiếu của các công ty đại chúng chưa đủ điều kiện niêm yết trên HOSE hoặc HNX, hoạt động như một bước đệm để doanh nghiệp làm quen với nghĩa vụ công bố thông tin (Theo Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội).
– Tên đầy đủ: Thị trường Giao dịch Cổ phiếu của các Công ty Đại chúng chưa Niêm yết (Unlisted Public Company Market).
– Chỉ số chính: UPCoM-Index.
– Đặc điểm: Mức độ rủi ro trên UPCoM cao hơn do tiêu chuẩn công bố thông tin thấp hơn và biên độ dao động giá lớn hơn (±15%). Tuy nhiên, đây cũng là nơi có thể tìm thấy các cổ phiếu có tiềm năng tăng trưởng đột phá.
Sự khác biệt giữa ba sàn này không chỉ nằm ở tên gọi mà còn ở các tiêu chí cốt lõi. Phần tiếp theo sẽ đi sâu vào việc so sánh chúng.
Ảnh trên: Sàn Giao dịch UPCoM
3. Làm thế nào để phân biệt các sàn chứng khoán Việt Nam?
Việc phân biệt các sàn chứng khoán Việt Nam chủ yếu dựa vào hai tiêu chí chính: điều kiện niêm yết của doanh nghiệp và quy mô, thanh khoản của thị trường (Theo quy chế niêm yết của Sở Giao dịch Chứng khoán Việt Nam).
Các yếu tố này quyết định chất lượng của các cổ phiếu được giao dịch trên mỗi sàn và mức độ hấp dẫn đối với nhà đầu tư.
3.1. Tiêu chí niêm yết giữa HOSE, HNX và UPCoM khác nhau như thế nào?
Tiêu chí niêm yết trên HOSE là khắt khe nhất về vốn điều lệ và lợi nhuận, HNX có yêu cầu thấp hơn, trong khi UPCoM chỉ yêu cầu doanh nghiệp là công ty đại chúng đã đăng ký giao dịch (Theo Nghị định 155/2020/NĐ-CP).
Bảng so sánh một số tiêu chí niêm yết cơ bản (có thể thay đổi theo quy định):
| Tiêu chí | Sàn HOSE | Sàn HNX | Sàn UPCoM |
| Vốn điều lệ đã góp | ≥ 120 tỷ đồng | ≥ 30 tỷ đồng | ≥ 10 tỷ đồng |
| Kết quả kinh doanh | 2 năm liền trước có lãi | 1 năm liền trước có lãi | Không yêu cầu |
| Tỷ lệ ROE | ≥ 5% | ≥ 5% | Không yêu cầu |
| Cơ cấu cổ đông | Tối thiểu 15% cổ phiếu có quyền biểu quyết do ít nhất 100 cổ đông không phải cổ đông lớn nắm giữ | Tương tự HOSE | Không yêu cầu |
3.2. Quy mô và thanh khoản của các sàn chứng khoán được so sánh ra sao?
Ảnh trên: Các sàn chứng khoán ở Việt Nam
Sàn HOSE có quy mô vốn hóa và giá trị giao dịch trung bình hàng ngày lớn nhất, chiếm phần lớn thanh khoản toàn thị trường, tiếp theo là HNX và cuối cùng là UPCoM (Theo dữ liệu thống kê của UBCKNN).
– HOSE: Thường chiếm khoảng 80-90% tổng giá trị giao dịch của cả ba sàn. Đây là nơi tập trung dòng tiền của các nhà đầu tư lớn và tổ chức.
– HNX: Thanh khoản thấp hơn HOSE, thu hút một bộ phận nhà đầu tư quan tâm đến các cổ phiếu vừa và nhỏ.
– UPCoM: Thanh khoản thường thấp nhất và không ổn định, nhiều mã có thể không có giao dịch trong nhiều ngày.
Bên cạnh thị trường Việt Nam, các sàn chứng khoán quốc tế cũng có ảnh hưởng lớn.
4. .Các sàn chứng khoán lớn trên thế giới là gì?
Hai sàn chứng khoán lớn và có ảnh hưởng nhất trên thế giới là Sàn giao dịch Chứng khoán New York (NYSE) và Sàn Nasdaq, cả hai đều đặt tại Hoa Kỳ (Theo Statista, 2024).
Đây là nơi niêm yết của các tập đoàn đa quốc gia hàng đầu, và diễn biến của chúng có tác động mạnh mẽ đến thị trường tài chính toàn cầu.
4.1. Sàn chứng khoán New York (NYSE) có gì nổi bật?
Ảnh trên: Sàn chứng khoán New York (NYSE)
NYSE là sàn giao dịch chứng khoán lớn nhất thế giới tính theo tổng giá trị vốn hóa thị trường của các công ty niêm yết, nổi bật với mô hình giao dịch kết hợp giữa sàn giao dịch vật lý và hệ thống điện tử (Theo website chính thức của NYSE).
Đây là “ngôi nhà” của các công ty công nghiệp, tài chính và tiêu dùng lâu đời và lớn nhất Hoa Kỳ, chẳng hạn như Berkshire Hathaway, Johnson & Johnson, và JPMorgan Chase. Chỉ số Dow Jones Industrial Average (DJIA) là một trong những chỉ số nổi tiếng nhất theo dõi các công ty niêm yết trên NYSE.
4.2. Sàn chứng khoán Nasdaq có đặc điểm gì?
Nasdaq là sàn giao dịch chứng khoán điện tử đầu tiên trên thế giới, nổi tiếng là nơi niêm yết của các công ty công nghệ, tăng trưởng và đổi mới sáng tạo hàng đầu (Theo website chính thức của Nasdaq).
Các “gã khổng lồ” công nghệ như Apple, Microsoft, Amazon và Alphabet (Google) đều được niêm yết trên Nasdaq. Chỉ số Nasdaq Composite, với tỷ trọng lớn của các cổ phiếu công nghệ, được theo dõi chặt chẽ như một chỉ báo cho lĩnh vực này.
Để tham gia vào các thị trường này, nhà đầu tư cần thông qua các định chế trung gian.
Ảnh trên: Sàn chứng khoán Nasdaq
5. Nhà đầu tư cá nhân giao dịch trên sàn chứng khoán như thế nào?
Nhà đầu tư cá nhân không giao dịch trực tiếp trên sàn chứng khoán mà phải thông qua một công ty chứng khoán thành viên, nơi họ mở tài khoản lưu ký và đặt lệnh mua bán (Theo quy định của UBCKNN).
Công ty chứng khoán đóng vai trò trung gian, chuyển lệnh của nhà đầu tư đến sàn giao dịch để thực hiện khớp lệnh.
5.1. Tại sao nhà đầu tư cần mở tài khoản tại công ty chứng khoán?
Nhà đầu tư cần mở tài khoản tại công ty chứng khoán vì đây là yêu cầu bắt buộc theo luật định để đảm bảo các giao dịch được quản lý, lưu ký và thanh toán một cách an toàn, minh bạch (Theo Luật Chứng khoán).
Công ty chứng khoán thực hiện các chức năng sau:
– Mở tài khoản giao dịch và lưu ký: Quản lý tiền và chứng khoán cho nhà đầu tư.
– Thực hiện lệnh: Nhận lệnh mua/bán từ nhà đầu tư và chuyển lên sàn giao dịch.
– Tư vấn đầu tư: Cung cấp các phân tích, báo cáo và khuyến nghị đầu tư.
– Cung cấp dịch vụ tài chính: Cho vay ký quỹ (margin) để tăng sức mua cho nhà đầu tư.
5.2. Sàn VPS và SSI có phải là sàn giao dịch chứng khoán không?
Ảnh trên: VPS (Công ty Cổ phần Chứng khoán VPS)
VPS (Công ty Cổ phần Chứng khoán VPS) và SSI (Công ty Cổ phần Chứng khoán SSI) không phải là sàn giao dịch chứng khoán, mà là các công ty chứng khoán thành viên của các Sở Giao dịch Chứng khoán Việt Nam.
Đây là một nhầm lẫn phổ biến của nhà đầu tư mới. Nhà đầu tư mở tài khoản tại VPS, SSI hoặc các công ty chứng khoán khác để có thể đặt lệnh mua bán cổ phiếu niêm yết trên các sàn HOSE, HNX và UPCoM.
Việc lựa chọn một công ty chứng khoán phù hợp là bước khởi đầu quan trọng.
6. Làm thế nào để lựa chọn một công ty chứng khoán uy tín?
Ảnh trên: Chất lượng đội ngũ tư vấn
Lựa chọn một công ty chứng khoán uy tín cần dựa trên các tiêu chí về thị phần, sức khỏe tài chính, chất lượng nền tảng giao dịch, phí dịch vụ và chất lượng đội ngũ tư vấn (Theo Hiệp hội Kinh doanh Chứng khoán Việt Nam).
– Thị phần môi giới: Các công ty có thị phần lớn thường có hệ thống vững mạnh và được nhiều nhà đầu tư tin tưởng.
– Nền tảng công nghệ: Ứng dụng giao dịch (app/web) phải ổn định, tốc độ nhanh, giao diện thân thiện và bảo mật cao.
– Biểu phí giao dịch: So sánh phí giao dịch, phí lưu ký và lãi suất margin giữa các công ty để tối ưu chi phí.
– Chất lượng tư vấn: Đội ngũ môi giới/chuyên viên tư vấn có chuyên môn cao, hỗ trợ khách hàng kịp thời và hiệu quả.
Tuy nhiên, việc lựa chọn một công ty chứng khoán tốt mới chỉ là bước đầu. Đối với nhiều nhà đầu tư, đặc biệt là người mới hoặc những người đang gặp khó khăn trong việc tìm kiếm lợi nhuận, sự hỗ trợ từ một chuyên gia là vô cùng cần thiết. Thị trường chứng khoán luôn biến động và đầy rẫy thách thức. Việc có một người đồng hành giàu kinh nghiệm, giúp bạn xây dựng một chiến lược đầu tư bài bản và cá nhân hóa theo mục tiêu tài chính là yếu tố then chốt để bảo vệ vốn và tăng trưởng tài sản bền vững.
Nếu bạn đang tìm kiếm một lộ trình đầu tư rõ ràng và hiệu quả, hãy tham khảo dịch vụ tư vấn đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp của Casin. Khác biệt với các môi giới truyền thống thường tập trung vào tần suất giao dịch, Casin cam kết đồng hành cùng nhà đầu tư trong trung và dài hạn. Chúng tôi giúp bạn bảo vệ vốn và tạo ra lợi nhuận ổn định thông qua các chiến lược được cá nhân hóa, mang lại sự an tâm tuyệt đối trên hành trình đầu tư. Hãy liên hệ với Casin qua số điện thoại (Call/Zalo) ở góc dưới website hoặc điền thông tin để nhận tư vấn chi tiết.
Ảnh trên: Dịch Vụ Tư Vấn Và Đầu Tư Chứng Khoán CASIN
7. Đánh giá từ người dùng về dịch vụ của các công ty chứng khoán
Anh Tuấn Minh, một nhà đầu tư tại Hà Nội, mua hàng của Công ty Chứng khoán VPS đã phát biểu: “Tôi chọn VPS vì nền tảng công nghệ của họ rất hiện đại, ứng dụng SmartOne hoạt động mượt mà và đặt lệnh nhanh chóng. Phí giao dịch cạnh tranh cũng là một điểm cộng lớn.”
Chị Ngọc Lan, một nhà đầu tư tại TP.HCM, mua hàng của Công ty Chứng khoán SSI đã phát biểu: “Tôi đánh giá cao đội ngũ tư vấn của SSI. Các báo cáo phân tích của họ rất chi tiết và chuyên sâu, giúp tôi có thêm nhiều góc nhìn giá trị trước khi đưa ra quyết định đầu tư.”
8. Các câu hỏi thường gặp (FAQ)
- Sàn chứng khoán HOSE, HNX và UPCoM có thời gian giao dịch như thế nào?
Các sàn HOSE, HNX và UPCoM đều có phiên giao dịch buổi sáng từ 9:00 – 11:30 và phiên buổi chiều từ 13:00 – 14:45, từ thứ Hai đến thứ Sáu, trừ các ngày lễ (Theo quy định của UBCKNN).
Ảnh trên: Thời gian giao dịch trên các sàn chứng khoán
- Nhà đầu tư nước ngoài có thể tham gia sàn chứng khoán Việt Nam không?
Nhà đầu tư nước ngoài được phép tham gia giao dịch trên sàn chứng khoán Việt Nam sau khi hoàn tất thủ tục mở tài khoản và tuân thủ các quy định về tỷ lệ sở hữu tại các doanh nghiệp niêm yết.
- Sự khác biệt chính giữa sàn chứng khoán và công ty chứng khoán là gì?
Sàn chứng khoán là nơi tổ chức thị trường giao dịch tập trung, trong khi công ty chứng khoán là trung gian môi giới, cung cấp dịch vụ mở tài khoản và thực hiện lệnh cho nhà đầu tư (Theo Luật Chứng khoán).
- “Sàn CK” là viết tắt của từ gì?
“Sàn CK” là cách nói viết tắt và thông dụng của “sàn chứng khoán”, thuật ngữ chỉ thị trường giao dịch cổ phiếu, trái phiếu và các công cụ tài chính khác.
- Làm thế nào để đầu tư vào sàn chứng khoán Mỹ từ Việt Nam?
Nhà đầu tư Việt Nam có thể đầu tư vào sàn chứng khoán Mỹ thông qua các công ty môi giới quốc tế có giấy phép hoạt động tại Việt Nam hoặc qua các quỹ đầu tư chuyên biệt.
- Chỉ số VN-Index trên sàn HOSE được tính như thế nào?
Chỉ số VN-Index được tính toán dựa trên phương pháp bình quân gia quyền giá trị vốn hóa thị trường của tất cả các cổ phiếu đang được niêm yết trên sàn HOSE.
Ảnh trên: Chỉ số VN-Index
- Phí giao dịch trên các sàn chứng khoán là bao nhiêu?
Sàn chứng khoán không thu phí trực tiếp từ nhà đầu tư. Phí giao dịch do các công ty chứng khoán quy định, thường dao động từ 0.1% đến 0.35% trên tổng giá trị mỗi giao dịch.
- Cổ phiếu bị hủy niêm yết trên HOSE/HNX sẽ đi về đâu?
Cổ phiếu bị hủy niêm yết bắt buộc trên HOSE hoặc HNX thường sẽ được chuyển xuống giao dịch trên sàn UPCoM để duy trì thanh khoản cho cổ đông, nếu doanh nghiệp vẫn đủ điều kiện là công ty đại chúng.
Ảnh trên: Cổ phiếu bị hủy niêm yết bắt buộc trên HOSE hoặc HNX thường sẽ được chuyển xuống giao dịch trên sàn UPCoM
- Điều kiện để một công ty được niêm yết trên sàn chứng khoán là gì?
Điều kiện niêm yết bao gồm các yêu cầu về vốn điều lệ, kết quả hoạt động kinh doanh có lãi, cơ cấu cổ đông, và các tiêu chuẩn minh bạch thông tin theo quy định của pháp luật.
- “Sàn chứng khoán hôm nay” có nghĩa là gì?
“Sàn chứng khoán hôm nay” là cụm từ tìm kiếm phổ biến, thể hiện nhu cầu của người dùng muốn cập nhật thông tin về diễn biến thị trường, biến động chỉ số, và các cổ phiếu tăng/giảm giá trong phiên giao dịch ngày hôm đó.
9. Kết luận
Sàn chứng khoán là một bộ phận không thể thiếu của một nền kinh tế hiện đại, giữ vai trò xương sống trong việc luân chuyển dòng vốn và thúc đẩy sự phát triển của doanh nghiệp. Việc hiểu rõ về định nghĩa, vai trò, cũng như cách thức hoạt động của các sàn chứng khoán uy tín như HOSE, HNX và UPCoM là kiến thức nền tảng bắt buộc đối với bất kỳ ai muốn tham gia vào thị trường. Bằng cách trang bị đầy đủ thông tin và lựa chọn một đối tác tư vấn chuyên nghiệp, nhà đầu tư có thể tự tin hơn trên con đường hướng tới tự do tài chính, biến những thách thức của thị trường thành cơ hội tăng trưởng tài sản bền vững.