Tôi còn nhớ những ngày đầu “chập chững” bước vào thị trường chứng khoán, tâm lý lúc nào cũng hưng phấn khi thấy giá cổ phiếu tăng và ngược lại thì… hoang mang cực độ khi giá giảm. Bạn có trải qua cảm giác này? Có lẽ ai cũng từng. Sau một thời gian “bầm dập” với những biến động khó lường, tôi bắt đầu nghiêm túc nghiên cứu về giao dịch theo xu hướng. Hóa ra, việc nắm bắt và đi theo sức mạnh chủ đạo của thị trường lại là một trong những chiến lược hiệu quả nhất.
Bởi vậy, trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu mọi góc cạnh về giao dịch theo xu hướng, từ “giao dịch theo xu hướng là gì” đến cách xác định xu hướng, cách quản lý rủi ro, tâm lý giao dịch… Tất cả những thông tin này nhằm giúp bạn có cái nhìn đầy đủ nhất, vững tin hơn khi tham gia thị trường chứng khoán.
1. Giao Dịch Theo Xu Hướng Là Gì?
Bạn đã bao giờ nghe cụm từ “trend is your friend” (xu hướng là người bạn đồng hành)? Đó là câu nói kinh điển không còn xa lạ trong giới đầu tư. Thật vậy, giao dịch theo xu hướng là cách tiếp cận chủ yếu dựa trên việc quan sát và đi theo chiều biến động chủ đạo của thị trường. Nghĩa là khi thị trường “tốt” (xu hướng tăng), nhà đầu tư cố gắng nương theo dòng chảy đó để mua vào và nắm giữ cổ phiếu, chờ giá tăng thêm. Ngược lại, khi thị trường “xấu” (xu hướng giảm), người chơi có thể rút khỏi thị trường hoặc thậm chí giao dịch theo hướng bán khống trong những thị trường cho phép (ví dụ như phái sinh).
Đôi khi, nhiều người đặt câu hỏi: “Giao dịch theo xu hướng là gì mà ai cũng đề cao đến thế?” Bản chất của việc giao dịch theo xu hướng là đi cùng hướng với lực mua (nếu xu hướng tăng) hoặc lực bán (nếu xu hướng giảm) đã và đang chi phối thị trường. Cũng giống như việc bạn bơi xuôi dòng nước, chẳng phải sẽ ít tốn sức hơn so với việc bơi ngược dòng hay sao? Đó chính là tư duy cốt lõi.
Khi bạn tham gia giao dịch chứng khoán theo xu hướng, bạn không cần đoán đáy hay đỉnh quá chính xác. Thay vào đó, bạn tập trung nhận diện dòng tiền lớn – nơi các “tay to” hoặc quỹ đầu tư đang đổ tiền vào, chờ đợi những diễn biến xác nhận xu hướng và bám theo. Thực tế, thị trường chứng khoán Việt Nam giai đoạn 2020-2022 tăng trưởng mạnh mẽ từ vùng đáy 660 điểm lên đến đỉnh khoảng 1.536 điểm (VN-Index). Nếu bạn nắm được xu hướng tăng này và quyết đoán ở những đợt điều chỉnh, có thể bạn đã tạo ra lợi nhuận ấn tượng.
Câu hỏi đặt ra là: Tại sao có lúc thị trường tăng mạnh và có lúc giảm sâu, nhưng số đông vẫn cứ mua đỉnh bán đáy? Lý do chính là họ chưa thực sự nắm bắt được xu hướng lớn. Thêm nữa, tâm lý sợ bỏ lỡ (FOMO) khiến nhiều người nhảy vào đúng thời điểm giá đã quá nóng, còn khi thị trường điều chỉnh lại hoảng loạn bán tháo. Một khi hiểu rõ “giao dịch theo xu hướng là gì” và cách thức vận hành, bạn sẽ hạn chế tối đa việc “đu đỉnh”, “cắt lỗ” liên tục.
Vậy nên, trước khi đi sâu hơn, hãy tự hỏi: Bạn đã từng thử giao dịch theo xu hướng? Bạn có sẵn sàng kiên nhẫn chờ đợi đến khi xu hướng hình thành rõ ràng thay vì nhấp nhổm muốn “vào lệnh” ngay? Niềm tin rằng thị trường luôn tạo ra các chu kỳ tăng và giảm rõ rệt chính là mấu chốt giúp bạn an tâm hơn. Và khi đã xác định đúng hướng đi, bạn sẽ tiết kiệm được không ít thời gian, công sức và tiền bạc.
Ảnh trên: Giao Dịch Theo Xu Hướng
2. Tại Sao Giao Dịch Theo Xu Hướng Lại Mang Đến Hiệu Quả Cao?
Nhiều người nghĩ rằng, thay vì giao dịch theo xu hướng, họ có thể “bắt đáy” hoặc “bắt đỉnh” để kiếm lời nhanh hơn. Thực tế có không ít nhà đầu tư thành công với chiến lược mua thấp bán cao này, song áp lực tâm lý là cực lớn. Bạn thử tưởng tượng: Khi giá cổ phiếu đang rơi tự do, mọi tin tức đều tồi tệ, ai cũng muốn tháo chạy, thì bạn dám nhảy vào mua không?
Chính vì thế, giao dịch theo xu hướng “dễ thở” hơn nhiều vì bạn đi cùng số đông thông minh. Nếu thị trường đang trong giai đoạn uptrend (xu hướng tăng), hầu hết cổ phiếu tốt đều tăng giá, dòng tiền lan tỏa, nhà đầu tư lạc quan, bạn sẽ có nhiều cơ hội “ăn theo” những con sóng lớn. Ngược lại, khi downtrend (xu hướng giảm) kéo dài, hầu hết giá cổ phiếu sẽ giảm. Nếu vẫn cố chấp mua vào, khả năng cao bạn bị cuốn vào vòng xoáy thiệt hại.
Bên cạnh đó, giao dịch theo xu hướng còn mang đến lợi thế tâm lý: Bạn không nhất thiết phải ngồi canh bảng điện liên tục để tìm kiếm cơ hội nhỏ lẻ. Thay vào đó, bạn có thể chờ đợi những xác nhận rõ ràng về tín hiệu xu hướng (ví dụ: vượt đỉnh cũ, giá ở trên đường trung bình động dài hạn…) rồi mới quyết định nắm giữ dài hơi. Phương pháp này giảm bớt sự nhiễu loạn và cám dỗ của thị trường.
3. Cách Xác Định Xu Hướng Thị Trường
Ảnh trên: Đường trung bình động là công cụ kinh điển. Ví dụ: Nếu giá hiện tại nằm trên đường MA50, MA100, MA200 (tùy khung thời gian bạn quan sát), có nghĩa là xu hướng tăng đang chiếm ưu thế.
Để thực hiện giao dịch theo xu hướng một cách bài bản, trước hết bạn cần nhận biết xu hướng đang diễn ra là gì. Một vài chỉ báo kỹ thuật (indicator) phổ biến gồm đường trung bình động (MA), đường xu hướng (trendline), đường MACD, RSI… Nhờ các chỉ báo này, bạn có thể quan sát: Giá đã vượt qua đường trung bình quan trọng chưa, MACD cắt lên hay xuống, phân kỳ âm hay dương…
Đường trung bình động là công cụ kinh điển. Ví dụ: Nếu giá hiện tại nằm trên đường MA50, MA100, MA200 (tùy khung thời gian bạn quan sát), có nghĩa là xu hướng tăng đang chiếm ưu thế. Đặc biệt, với khung dài hạn như MA200, nếu giá liên tục nằm trên đường này và đường MA200 cũng dốc lên, bạn có thể tạm yên tâm rằng thị trường đang trong giai đoạn tăng trưởng. Ngược lại, khi giá nằm dưới đường MA200, đặc biệt là khi đường này “bẻ cong” đi xuống, thị trường đã chuyển sang xu hướng giảm.
Trendline cũng rất hữu ích. Bạn có thể kẻ một đường nối các đáy tăng dần (xu hướng tăng) hoặc các đỉnh giảm dần (xu hướng giảm). Khi giá bứt phá (breakout) qua các trendline, đó có thể là dấu hiệu của sự đảo chiều xu hướng. Nhiều nhà đầu tư thích sử dụng trendline vì nó khá trực quan, dễ quan sát.
Ngoài ra, mô hình giá (price action) cũng được ưa chuộng, ví dụ như mô hình nến Nhật (candlestick). Khi thấy các mô hình đảo chiều như Double Top, Head & Shoulders, Evening Star xuất hiện ở vùng đỉnh… bạn có thể nhận diện đà tăng đã yếu. Hoặc, khi các mô hình tiếp diễn như Flag (cờ tăng/giảm), Pennant (cờ đuôi nheo) xuất hiện, đó là dấu hiệu xu hướng cũ có thể tiếp tục.
4. Chiến Lược Giao Dịch Theo Xu Hướng Phổ Biến
Ảnh trên: Một trong những chiến lược điển hình là chiến lược “breakout và retest”. Nghĩa là, khi giá cổ phiếu vượt qua vùng kháng cự mạnh (hoặc đỉnh cũ), bạn chờ đợi thời điểm giá quay lại retest (kiểm tra lại) vùng vừa vượt qua này.
Một trong những chiến lược điển hình là chiến lược “breakout và retest”. Nghĩa là, khi giá cổ phiếu vượt qua vùng kháng cự mạnh (hoặc đỉnh cũ), bạn chờ đợi thời điểm giá quay lại retest (kiểm tra lại) vùng vừa vượt qua này. Nếu giá bật lên với khối lượng giao dịch lớn (cho thấy lực mua mạnh), đó là tín hiệu tốt để vào lệnh.
Ngoài ra, có nhà đầu tư lại ưa dùng “pullback trading” – chỉ đợi mua khi giá điều chỉnh về các ngưỡng hỗ trợ trong xu hướng tăng (đường MA, Fibonacci Retracement…). Đây là chiến lược khá an toàn, vì bạn mua ở mức giá thấp hơn so với đỉnh ngắn hạn. Tuy nhiên, nhược điểm là đôi lúc thị trường “tăng một mạch” không có pullback rõ ràng, bạn lỡ mất cơ hội.
Không thể không nhắc đến “trend following” thuần túy, tức bạn mua khi thấy những tín hiệu xác nhận xu hướng tăng, và giữ vị thế cho đến khi có tín hiệu đảo chiều. Bạn có thể dựa vào một đường trung bình động dài hạn như MA200 để làm cột mốc: Chừng nào giá còn nằm trên đường này, bạn vẫn kiên nhẫn giữ, bất chấp những rung lắc ngắn hạn. Phương pháp này đòi hỏi sự kỷ luật rất cao, tránh bị “lung lay” bởi các biến động nhỏ.
5. Quản Lý Rủi Ro Và Tâm Lý Giao Dịch
Có người từng bảo: “Đầu tư chứng khoán không khó, khó là kiềm chế được cảm xúc.” Một khi bạn dấn thân vào giao dịch theo xu hướng, tâm lý càng cần được rèn giũa. Bạn có dám giữ vị thế đủ lâu khi lợi nhuận ngày càng phình to, hay bạn sợ hãi chốt non vì “được tí là sợ mất”? Hay khi giá đột ngột giảm 5%, bạn có hốt hoảng bán sạch dù xu hướng chưa bị phá vỡ?
Rõ ràng, thị trường không chạy theo logic 1+1=2. Rất nhiều tình huống trớ trêu xảy ra, buộc bạn phải có tinh thần thép. Ví dụ, ngay cả khi VN-Index đang trong xu hướng tăng, vẫn có những phiên “lau sàn” hàng loạt do tin tức bất ngờ. Nếu bạn để cảm xúc chi phối quá mức, có thể bạn sẽ bán tháo ở đáy.
Chìa khóa ở đây nằm ở kế hoạch giao dịch. Trước khi vào lệnh, bạn xác định các mức quan trọng: Mua ở đâu, cắt lỗ ở đâu, chốt lời ở đâu, hoặc điều chỉnh danh mục thế nào nếu thị trường xấu đi? Khi đã lập kế hoạch, hãy tin tưởng và tuân thủ. Đây cũng là cách kiểm soát lòng tham, nỗi sợ.
6. Kỹ Năng Phân Tích Kỹ Thuật Trong Giao Dịch Chứng Khoán Theo Xu Hướng
Ảnh trên: Dù bạn thiên về trường phái phân tích cơ bản hay phân tích kỹ thuật, việc nắm vững các kỹ năng đọc đồ thị, nến, khối lượng, đường chỉ báo… đều mang lại lợi thế to lớn.
Dù bạn thiên về trường phái phân tích cơ bản hay phân tích kỹ thuật, việc nắm vững các kỹ năng đọc đồ thị, nến, khối lượng, đường chỉ báo… đều mang lại lợi thế to lớn. Không ít nhà đầu tư thành công kết hợp cả hai. Họ chọn lọc cổ phiếu có nền tảng tốt, đồng thời xác định thời điểm mua bán bằng phân tích kỹ thuật (TA).
Việc xem xét chỉ báo MACD, RSI, Stochastic… chỉ là một phần. Cốt lõi vẫn là hiểu rõ cách chuyển động giá. Ví dụ, bạn cần biết khi cổ phiếu tích lũy đi ngang với khối lượng giảm dần, đó có thể là dấu hiệu “gom hàng” trước khi bứt phá. Hoặc khi cổ phiếu bật tăng với khối lượng cao đột biến, bạn sẽ lưu ý xem đó là phiên “chạy nước rút” (có thể sắp đảo chiều) hay phiên đột biến do tin tốt.
Ở Việt Nam, những nhóm cổ phiếu ngân hàng, chứng khoán, bất động sản, thép… thường có độ nhạy với xu hướng thị trường chung. Bạn có thể quan sát dòng tiền, so sánh giữa các cổ phiếu cùng ngành. Nếu thấy nhiều mã trong một ngành đều bứt phá đồng thời, rất có thể đó là ngành dẫn dắt xu hướng.
7. Những Sai Lầm Phổ Biến Và Cách Khắc Phục
Trong quá trình tìm hiểu và thực hành giao dịch chứng khoán theo xu hướng, không ít nhà đầu tư vấp phải những “cái bẫy” kinh điển. Một trong số đó là “muốn ăn dày” tại từng con sóng nhỏ, liên tục lướt sóng, dẫn đến tình trạng mất phí giao dịch cao, cộng thêm tâm lý mệt mỏi vì phải theo dõi sát sao. Dần dần, họ quên mất mục tiêu ban đầu là bám vào xu hướng lớn để tối ưu lợi nhuận.
Bạn cũng có thể gặp sai lầm “không chấp nhận cắt lỗ” khi thị trường xác nhận đảo chiều. Vì đã “trót” hy vọng, bạn nuôi hy vọng cổ phiếu sẽ bật lại, nhưng thị trường không hề biết bạn là ai. Khi xu hướng giảm hình thành, tốt nhất là tuân thủ kỷ luật thoát khỏi vị thế, dù có thể “xót ruột”.
Thêm một sai lầm khác: Quá tin vào một chỉ báo duy nhất mà quên phân tích bối cảnh chung. Ví dụ, bạn thấy RSI báo quá bán (oversold) liền vội vàng mua vào, nhưng thực tế cả thị trường đang chìm trong xu hướng giảm mạnh, giá tiếp tục rơi nữa. Hãy nhớ rằng không có công cụ nào đảm bảo tỷ lệ thắng tuyệt đối 100%.
Ảnh trên: Bạn cũng có thể gặp sai lầm “không chấp nhận cắt lỗ” khi thị trường xác nhận đảo chiều. Vì đã “trót” hy vọng, bạn nuôi hy vọng cổ phiếu sẽ bật lại, nhưng thị trường không hề biết bạn là ai. Khi xu hướng giảm hình thành, tốt nhất là tuân thủ kỷ luật thoát khỏi vị thế, dù có thể “xót ruột”.
8. Vận Dụng Giao Dịch Theo Xu Hướng Trong Thị Trường Việt Nam
Thị trường chứng khoán Việt Nam giai đoạn gần đây có nhiều biến động thú vị. Từ những năm 2020-2021, VN-Index tăng trưởng ngoạn mục, song đến nửa cuối năm 2022 thì điều chỉnh mạnh. Đầu năm 2023, nhiều người kỳ vọng vào chu kỳ tăng mới, nhưng thị trường lại “lình xình” một thời gian dài trước khi xuất hiện tín hiệu rõ ràng.
Lúc này, giao dịch theo xu hướng càng tỏ rõ thế mạnh: Bạn không cần phải “đánh đu” liên tục. Hãy kiên nhẫn đợi những đột phá về điểm số, về thanh khoản, hoặc về tin tức vĩ mô (chính sách tiền tệ, lãi suất…) để xác nhận dòng tiền đang dịch chuyển ra sao. Trong giai đoạn thị trường đi ngang (sideway), những nhà đầu tư theo xu hướng thường nghỉ ngơi hoặc chỉ giữ tỷ trọng cổ phiếu thấp, chờ cơ hội bứt phá.
Bạn có thể áp dụng chiến lược chọn những cổ phiếu dẫn đầu (leader) khi thị trường manh nha xu hướng tăng. Thường thì nhóm ngân hàng, chứng khoán, bất động sản, thép… sẽ phản ứng mạnh với dòng tiền. Nếu nhóm này đồng loạt tăng với khối lượng lớn, bạn nên chú ý. Đừng quên, thị trường Việt Nam chịu tác động lớn bởi tin tức vĩ mô (chính sách lãi suất, tín dụng bất động sản, room ngoại…). Bất kỳ tín hiệu hỗ trợ tích cực nào cũng có thể đẩy cổ phiếu lên nhanh chóng.
9. Kinh Nghiệm Và Lời Khuyên Thực Tiễn
Kinh nghiệm cá nhân tôi sau nhiều năm lăn lộn với thị trường là: Càng đơn giản càng tốt. Thay vì dùng cả “rổ” chỉ báo, tôi tập trung vào đường trung bình động, volume (khối lượng), và trendline để xác nhận xu hướng. Bạn có thể bổ sung thêm một chỉ báo như MACD hoặc RSI, nhưng hãy dừng lại ở mức đó.
Một nguyên tắc quan trọng khác: Không “chọc ngoáy” vào vị thế thắng. Nếu bạn đã theo đúng kế hoạch, cổ phiếu đang bám xu hướng tăng, hãy để nó “chạy” hết sức có thể. Đừng chốt lời quá sớm chỉ vì “sợ mất”. Nghe đơn giản nhưng thực hiện mới khó, vì tâm lý con người thường thích “ăn chắc”. Tôi từng mua một cổ phiếu dẫn dắt, lợi nhuận lên đến 30%, nhưng vì sợ đảo chiều nên chốt lời luôn, để rồi nó tiếp tục bay thêm 50% nữa. Đó là cái giá của nỗi sợ hãi.
Ngược lại, với những vị thế thua, bạn phải cắt lỗ dứt khoát. Đặt ra quy tắc 5-7% hay 10% tùy khẩu vị rủi ro, rồi tuân thủ. Đừng để cảm xúc “biện minh” kiểu: “Thị trường sẽ hồi thôi” hay “Cổ phiếu này cơ bản tốt.” Trong xu hướng giảm, giá có thể còn giảm nữa, chẳng ai biết đáy ở đâu.
Nhân tiện, nếu bạn muốn tìm một đơn vị tư vấn bài bản, có thể bạn sẽ quan tâm đến dịch vụ tư vấn đầu tư chứng khoán của Casin. Tôi nghe nói Casin luôn đồng hành trung – dài hạn, cá nhân hóa danh mục cho từng khách hàng, nhất là với những bạn mới vào nghề. Trong bối cảnh thị trường Việt Nam vẫn còn nhiều biến động, việc có ai đó xem xét mục tiêu đầu tư và lên phương án rõ ràng là một lợi thế lớn. Bạn chỉ cần gọi hotline hoặc nhắn tin qua messenger để chia sẻ cụ thể, họ hỗ trợ tận tình mà không làm bạn thấy gượng ép.
Đọc đến đây, chắc hẳn bạn cũng nhận ra tầm quan trọng của việc kiên định với xu hướng. Thắng hay thua cuối cùng phụ thuộc vào chính bạn. Bạn đã sẵn sàng bước ra khỏi vùng an toàn chưa? Bạn có dám thử thách bản thân với một chiến lược nghiêm túc, bài bản hơn để tham gia thị trường? Niềm tin vào chính mình sẽ là bước đầu tiên dẫn đến thành công, còn thị trường vẫn vận hành theo nhịp điệu của nó.
Ảnh trên: Dịch Vụ Tư Vấn Và Đầu Tư Chứng Khoán CASIN
10. Kết Luận
Qua những gì chúng ta vừa trao đổi, giao dịch theo xu hướng không chỉ là một khái niệm mơ hồ. Đó là cả một hệ thống tư duy, phương pháp, và kỷ luật. Nếu bạn vẫn đang loay hoay giữa việc chọn “lướt sóng” hay “bắt đáy”, chưa biết “giao dịch theo xu hướng là gì” một cách chuẩn xác, hãy thử áp dụng những ý tưởng đã nêu: Nhận diện xu hướng bằng các chỉ báo kỹ thuật, kiên nhẫn chờ xác nhận, quản lý vốn chặt chẽ, và quan trọng nhất là rèn luyện tâm lý vững vàng.
Thị trường chứng khoán luôn chuyển động, đôi khi cơ hội nằm ở những chỗ ít ai ngờ tới. Nhưng dù thế nào, xu hướng vẫn là yếu tố then chốt. Giống như đi biển, bạn cần dò hướng gió, hướng sóng để giăng buồm ra khơi. Chống lại thiên nhiên luôn tốn sức và đầy rủi ro. Vậy thì tại sao không chọn cách thuận theo dòng nước, vừa ít rủi ro vừa có tiềm năng về lợi nhuận?
Tất nhiên, không có công thức chung cho mọi người. Bạn có thể tự điều chỉnh chiến lược sao cho phù hợp với phong cách, khẩu vị rủi ro và thời gian của mình. Một số người thích cầm dài hạn, một số khác lại muốn lướt sóng theo xu hướng ngắn hạn. Dù vậy, yếu tố quan trọng nhất vẫn là hiểu rõ bản chất xu hướng, bám sát kế hoạch, và dũng cảm đối diện với biến động.