Mình còn nhớ lần đầu nghe khái niệm tín phiếu, cảm giác khá lạ lẫm, vì hồi đó mình chỉ biết mỗi trái phiếu với cổ phiếu. Một ngày nọ, có người bạn hỏi: “Cậu có thích đầu tư vào thứ gì mà độ an toàn cao hơn cổ phiếu, thời gian lại ngắn, dễ xoay vốn không?”. Thật thú vị, vì lúc ấy mình đang loay hoay không biết xoay tiền vào kênh nào ngắn hạn. Thế là bạn ấy giới thiệu: “Tín phiếu đó, nghe vô cùng khô khan nhưng thật ra lại mang đến nhiều cơ hội”. Từ đó, mình bắt đầu chú ý, lục tìm định nghĩa tín phiếu là gì, rồi học cách đánh giá tính thanh khoản, mức độ an toàn. Nếu bạn cũng đang tò mò và muốn tìm hiểu xem tín phiếu có hợp với chiến lược của mình không, bài viết dưới đây sẽ là gợi ý hữu ích.
1. Tín Phiếu Là Gì Và Vì Sao Nó Lại Thu Hút Sự Quan Tâm?
Mình hay nói vui rằng tín phiếu giống như một tờ giấy cho vay ngắn hạn giữa nhà đầu tư và đơn vị phát hành (thường là ngân hàng trung ương hoặc chính phủ). Khác với trái phiếu thông thường có kỳ hạn dài, tín phiếu thường có thời gian ngắn, có khi chỉ vài tuần, vài tháng (phổ biến là dưới một năm). Về bản chất, tín phiếu là công cụ nợ (được phát hành với cam kết hoàn trả gốc và lãi), nhưng nhờ kỳ hạn ngắn nên nó phù hợp cho những ai muốn xoay vốn nhanh, hoặc tìm kênh trú ẩn an toàn trong giai đoạn thị trường biến động.
Trong bối cảnh lãi suất thay đổi liên tục, nhiều nhà đầu tư đang cân nhắc rút tiền từ ngân hàng hay từ các kênh đầu cơ rủi ro hơn để chuyển sang thứ gì “chắc cú”. Có người chọn vàng, có người gửi tiết kiệm, có người mua tín phiếu. Mình thấy tín phiếu ít được dân đầu tư cá nhân chú ý, nhưng ở những nước phát triển, đặc biệt trong thị trường tài chính Mỹ, Treasury bills (một dạng tín phiếu chính phủ) là kênh “vàng” để giữ an toàn vốn.
Ảnh trên: Tín Phiếu Là Gì.
2. Các Loại Tín Phiếu Phổ Biến
Thực ra, trên thị trường có nhiều loại tín phiếu. Tùy theo đơn vị phát hành, tính chất, mục đích… mà tên gọi và cách thức vận hành có thể khác nhau:
Tín phiếu Kho bạc: Đây là loại do Bộ Tài chính hoặc Kho bạc Nhà nước phát hành, nhằm huy động nguồn vốn ngắn hạn để bù đắp thiếu hụt tạm thời trong ngân sách, hoặc điều tiết cung – cầu tiền tệ. Kỳ hạn thường chỉ 3 tháng, 6 tháng, 12 tháng… Lãi suất tương đối ổn định, rủi ro thấp vì được Chính phủ bảo lãnh.
Tín phiếu Ngân hàng Trung ương: Ở Việt Nam, Ngân hàng Nhà nước cũng có thể phát hành tín phiếu như một công cụ điều hành chính sách tiền tệ, hút bớt thanh khoản dư thừa trong hệ thống ngân hàng. Kỳ hạn dao động tương tự, thường dưới một năm, đôi khi chỉ vài tuần.
Có trường hợp ngân hàng thương mại cũng phát hành tín phiếu riêng, nhưng ít phổ biến hơn. Thông thường, ngân hàng trung ương và kho bạc mới là “tay chơi chính” trong thị trường này.
3. Đặc Điểm Nổi Bật Của Tín Phiếu Và Sự Khác Biệt So Với Trái Phiếu
Nhiều người nhầm lẫn nghĩ tín phiếu cũng giống trái phiếu, chỉ là tên gọi khác nhau. Thật ra, hai công cụ này có vài điểm tương đồng (đều là dạng vay nợ, cam kết hoàn trả), nhưng tín phiếu thường:
Có kỳ hạn ngắn hơn (dưới 1 năm).
Được phát hành với giá thấp hơn mệnh giá (chiết khấu), đến hạn nhà đầu tư nhận lại mệnh giá, hưởng phần chênh lệch.
Thanh khoản cao hơn, vì nhà đầu tư chỉ nắm giữ một thời gian ngắn.
Mức rủi ro thường thấp hơn, nhất là khi do kho bạc hoặc ngân hàng trung ương phát hành.
Trong khi đó, trái phiếu có thể có kỳ hạn dài (từ 1 năm đến hàng chục năm), lãi suất coupon định kỳ, thích hợp cho ai muốn thu nhập ổn định. Nói nôm na, tín phiếu là công cụ ngắn hạn, trái phiếu là công cụ trung dài hạn. Nếu bạn cần “chỗ đậu tiền” an toàn trong khoảng 3-6 tháng, bạn có thể cân nhắc tín phiếu.
4. Tín Phiếu Hoạt Động Ra Sao Trong Thực Tế Giao Dịch?
Với tín phiếu, hai chữ “chiết khấu” có lẽ là điểm gây tò mò nhất. Mình xin giải thích đơn giản: Khi bạn mua tín phiếu, bạn không trả đúng mệnh giá, mà trả mức giá thấp hơn. Đến ngày đáo hạn, bạn được nhận về đủ mệnh giá, phần chênh lệch chính là lợi nhuận. Mức lợi nhuận tương đương lãi suất, tuy nhiên do kỳ hạn ngắn, con số tuyệt đối có thể không nhiều, nhưng bù lại bạn không phải lo lắng nhiều về biến động giá (rủi ro rất thấp nếu tổ chức phát hành uy tín).
Ví dụ, Kho bạc phát hành tín phiếu kỳ hạn 6 tháng, mệnh giá 100.000 đồng, với lãi suất (chiết khấu) 4%/năm. Tính ra, giá bán ra ban đầu thấp hơn mệnh giá khoảng 2.000 đồng (tương ứng nửa năm lãi). Đến hạn, bạn được trả lại đủ 100.000 đồng. Mức lời 2.000 đồng so với giá mua ban đầu có thể không phải “mỏ vàng”, nhưng an toàn.
5. Lợi Ích Khi Đầu Tư Vào Tín Phiếu
Ảnh trên: Lợi nhuận ổn định, dù không quá cao.
Nếu ai đó hỏi “Tại sao nên quan tâm tín phiếu, trong khi gửi tiết kiệm ngân hàng cũng được?”, mình có thể chỉ ra vài ưu điểm:
Độ an toàn cao, nhất là khi do Chính phủ bảo lãnh. Bạn không phải lo vỡ nợ hay rủi ro mất vốn như cổ phiếu.
Thanh khoản tốt hơn so với gửi tiết kiệm có kỳ hạn. Nếu muốn bán sớm, bạn có thể giao dịch trên thị trường thứ cấp (tất nhiên còn tùy điều kiện thị trường).
Lợi nhuận ổn định, dù không quá cao.
Kỳ hạn ngắn, linh hoạt cho nhà đầu tư muốn xoay vòng vốn nhanh, tránh bị khóa tiền lâu.
Đôi lúc, mình gặp những lúc thị trường chứng khoán biến động dữ dội, lãi suất ngân hàng biến động thất thường, thì tín phiếu là nơi “trú bão” an toàn, chờ đợi cơ hội khác.
6. Rủi Ro Tiềm Ẩn Trong Tín Phiếu
Mặc dù rủi ro tín phiếu khá thấp, nhưng không có nghĩa là bằng không. Nếu đơn vị phát hành là Chính phủ hay Ngân hàng Trung ương, rủi ro gần như tiệm cận zero (trong điều kiện quốc gia ổn định). Tuy nhiên, nếu tín phiếu do một tổ chức ít tên tuổi hoặc sức khỏe tài chính kém phát hành, bạn cần cẩn thận. Chưa kể, lãi suất chiết khấu cũng phụ thuộc tình hình thị trường tiền tệ. Nếu lãi suất chung tăng đột biến, giá tín phiếu cũ trên thị trường thứ cấp có thể giảm nhẹ để cạnh tranh với tín phiếu mới có lãi cao hơn.
Ngoài ra, thanh khoản đôi khi không dồi dào, nhất là khi bạn muốn bán sớm nhưng không có nhiều người mua. Mình hay khuyên bạn bè: “Nếu mua tín phiếu, tốt nhất là giữ đến lúc đáo hạn, trừ khi bất đắc dĩ cần tiền gấp.”
7. Ai Nên Mua Tín Phiếu Và Mua Ở Đâu?
Thường, nhà đầu tư tổ chức (ngân hàng thương mại, quỹ đầu tư) mua tín phiếu là chính, vì họ có khối lượng tiền lớn, muốn quản lý thanh khoản ngắn hạn. Tuy nhiên, cá nhân cũng có thể tiếp cận. Bạn cần tìm hiểu xem Sở Giao dịch Chứng khoán hoặc các tổ chức môi giới có hỗ trợ giao dịch tín phiếu không. Tại Việt Nam, tín phiếu kho bạc thường được đấu thầu qua Trung tâm giao dịch trái phiếu Chính phủ, các ngân hàng, hoặc đơn vị được ủy quyền.
Nếu bạn là nhà đầu tư cá nhân, có lẽ bạn nên liên hệ với công ty chứng khoán để hỏi về kênh đầu tư này. Hiện nay, chưa quá phổ biến việc một người “dễ dàng” mua tín phiếu như mua cổ phiếu, do quy trình vẫn ưu tiên cho các định chế tài chính. Tuy vậy, xu hướng minh bạch hóa, phát triển thị trường nợ đang ngày càng nâng cao, biết đâu sắp tới sẽ có nhiều cơ hội hơn cho cá nhân muốn tham gia.
8. Tín Phiếu Trong Quản Trị Danh Mục Đầu Tư
Ảnh trên: Tín phiếu chính là “cầu nối” giúp mình vừa có lãi nho nhỏ vừa không lo biến động giá quá lớn.
Mình có thói quen phân bổ danh mục: một phần dành cho cổ phiếu tăng trưởng, một phần cho trái phiếu doanh nghiệp, và một phần nhỏ để gửi tiết kiệm hay mua các công cụ tiền tệ ngắn hạn như tín phiếu. Lý do là đôi khi mình muốn “cầm tiền mặt” để sẵn sàng săn cơ hội mới, nhưng gửi tiết kiệm thì lại không muốn tất toán trước hạn. Tín phiếu chính là “cầu nối” giúp mình vừa có lãi nho nhỏ vừa không lo biến động giá quá lớn.
Nếu bạn thích mạo hiểm, thích “chơi lớn” ở cổ phiếu, bạn vẫn có thể dành 10-20% danh mục cho kênh an toàn như tín phiếu. Giai đoạn thị trường chứng khoán biến động, bạn rút bớt tiền chốt lời, gửi vào tín phiếu để “phòng thủ”. Nghe có vẻ đơn giản, nhưng mình thấy nhiều bạn quên mất khái niệm này, dồn hết tiền vào cổ phiếu, lúc thị trường đảo chiều thì trở tay không kịp.
9. Tín Phiếu Phát Hành Thế Nào Trong Thực Tiễn Việt Nam?
Ở Việt Nam, Ngân hàng Nhà nước và Kho bạc Nhà nước là hai chủ thể chính phát hành tín phiếu. Mục đích có thể là:
Ngân hàng Nhà nước (NHNN) muốn hút bớt tiền trong lưu thông để giảm lạm phát, ổn định tiền tệ. Họ sẽ bán tín phiếu cho các ngân hàng thương mại.
Kho bạc muốn giải quyết nhu cầu chi trả ngắn hạn của ngân sách, nhưng không muốn vay dài. Họ phát hành tín phiếu kỳ hạn 13 tuần, 26 tuần… để huy động vốn.
Quá trình này diễn ra qua đấu thầu, tức các ngân hàng, tổ chức tài chính tham gia đặt giá mua, lãi suất. Mình từng xem tin tức: “NHNN hút hàng nghìn tỷ đồng qua tín phiếu chỉ trong một tuần” – nghĩa là họ đã phát hành một lượng lớn tín phiếu để kiểm soát cung tiền. Dù không ồn ào như thị trường cổ phiếu, thị trường tín phiếu đóng vai trò quan trọng trong chính sách tiền tệ quốc gia.
10. Kinh Nghiệm Cá Nhân: Khi Nào Mình Để Ý Đến Tín Phiếu?
Có một thời gian, mình muốn “giữ chặt” vốn vì dự đoán thị trường chứng khoán có thể điều chỉnh sâu. Thêm nữa, lãi suất ngân hàng lúc đó chưa hấp dẫn. Mình bèn tò mò xem có cách nào cho tiền nhàn rỗi sinh lãi tốt hơn “nằm im”. Tuy thủ tục mua bán tín phiếu cho cá nhân ở Việt Nam hơi phức tạp, nhưng mình vẫn thấy đây là một lựa chọn không tồi.
Điều mình học được là, nếu bạn thực sự muốn mua tín phiếu, hãy làm việc với môi giới có kinh nghiệm. Họ sẽ hướng dẫn bạn quy trình, kỳ hạn phù hợp, và lãi suất khoảng bao nhiêu để so sánh với gửi tiết kiệm. Đôi khi, mua tín phiếu cũng đòi hỏi mức vốn tối thiểu kha khá (chứ không phải 1-2 triệu đồng là xong).
11. Lãi Suất Tín Phiếu Ảnh Hưởng Gì Đến Thị Trường Chứng Khoán?
Ảnh trên: Lãi Suất Tín Phiếu Ảnh Hưởng Gì Đến Thị Trường Chứng Khoán
Nhiều khi bạn tự hỏi: “Tôi chỉ cần quan tâm cổ phiếu, mắc mớ gì phải biết tín phiếu?”. Thực tế, lãi suất của tín phiếu kho bạc hay tín phiếu NHNN là chỉ dấu quan trọng về định hướng điều hành chính sách tiền tệ. Nếu lãi suất tín phiếu tăng, đồng nghĩa Chính phủ/NHNN đang muốn hút tiền mạnh hơn, có thể là tín hiệu trước khi tăng lãi suất ngân hàng. Ngược lại, nếu lãi suất tín phiếu giảm, có thể thị trường đang dư thừa thanh khoản, tạo điều kiện cho cổ phiếu “nổi sóng”.
Mình từng theo dõi giai đoạn NHNN phát hành tín phiếu liên tục, lãi suất tăng dần. Thời điểm đó, dòng tiền vào chứng khoán bị kìm hãm, chỉ số VN-Index gặp khó khăn. Nhà đầu tư lớn, các ngân hàng rút bớt vốn để mua tín phiếu an toàn. Nắm được “dấu vết” này giúp mình đoán sớm một nhịp điều chỉnh. Đây cũng là lý do ít nhiều NĐT chứng khoán quan tâm tín phiếu.
12. Thực Trạng Thị Trường Tín Phiếu Ở Việt Nam
So với các nước, thị trường tín phiếu tại Việt Nam tuy đã phát triển hơn trước nhưng vẫn còn hạn chế, chủ yếu là sân chơi của các định chế tài chính lớn. Cũng dễ hiểu, vì đây là công cụ ngắn hạn để điều tiết tiền tệ, các cá nhân ít khi tham gia. Tuy nhiên, gần đây, Chính phủ và NHNN tăng cường sử dụng tín phiếu như cách điều hành “mềm mại” hơn so với biện pháp hành chính. Mỗi tuần, mình thường thấy thông tin “NHNN bơm/hút X nghìn tỷ đồng qua OMO hoặc tín phiếu”.
Ở góc độ cá nhân, nếu bạn hứng thú, có thể tìm hiểu thông qua các công ty chứng khoán, quỹ mở hoặc quỹ ETF trái phiếu. Một số quỹ đầu tư cũng nắm giữ tín phiếu để đảm bảo tính thanh khoản cao. Khi bạn mua chứng chỉ quỹ, gián tiếp bạn đã đầu tư vào một rổ tài sản gồm cả tín phiếu, trái phiếu ngắn hạn.
13. Lời Khuyên Cho Người Mới: Cần Chuẩn Bị Gì Khi Muốn Tham Gia?
Nếu bạn là nhà đầu tư mới, mình gợi ý như sau:
Trước hết, xác định nhu cầu: bạn cần an toàn hay cần lãi cao? Tín phiếu phù hợp khi bạn ưu tiên an toàn và kỳ hạn ngắn.
Tìm hiểu kênh mua: liên hệ công ty chứng khoán, ngân hàng hoặc quỹ đầu tư có sản phẩm liên quan đến tín phiếu.
So sánh lãi suất thực tế: xem tín phiếu so với gửi tiết kiệm ngắn hạn, trái phiếu doanh nghiệp ngắn hạn, hay “gửi” ở ví điện tử. Đôi khi, lãi suất tín phiếu không hẳn cao hơn, nhưng bù lại rủi ro thấp, linh hoạt dòng tiền.
Học cách đọc bảng niêm yết tín phiếu (nếu có), hiểu cách tính lãi suất chiết khấu và lợi nhuận ròng.
Đừng quên quản trị rủi ro, vì bất cứ kênh nào cũng có những yếu tố bất ngờ. Nếu mục tiêu lợi nhuận của bạn là 12-15%/năm, có lẽ tín phiếu sẽ không đáp ứng được (thường chỉ khoảng 3-5%). Nhưng đổi lại, bạn có một “tấm khiên” khá an toàn.
14. Kết Hợp Tín Phiếu Với Các Kênh Khác Để Tối Ưu Danh Mục
Ảnh trên: Đa dạng hóa danh mục đầu tư để giảm thiểu rủi ro.
Mình biết nhiều bạn có thói quen “tất tay” vào cổ phiếu, hoặc gửi 100% ngân hàng. Nhưng nếu bạn muốn đa dạng hóa, giảm thiểu rủi ro mà vẫn linh hoạt, tín phiếu có thể là “miếng ghép” quan trọng. Thay vì lo lắng “mai thị trường có sập hay không?”, bạn có thể giữ một phần tiền ở tín phiếu, một phần ở chứng khoán, một phần vàng. Hãy nghĩ đến những lúc cú sập thị trường ập đến – bạn đã từng hoảng loạn bán tháo chưa? Nếu lúc đó bạn đã có sẵn “phao cứu sinh” tín phiếu hoặc tiền mặt, có thể bạn sẽ bình tĩnh hơn.
Cá nhân mình cũng đã trải qua những cú sập lớn. Có lần, VN-Index rơi 50 điểm trong một phiên, mình mới thấm thía tầm quan trọng của “bản lề” an toàn. Cảm giác có sẵn tiền mặt, hoặc công cụ rủi ro thấp giúp mình mua vào giá tốt chứ không bị cuốn theo làn sóng hoảng loạn. Sau mỗi trải nghiệm, mình càng trân trọng ý nghĩa của các tài sản tài chính tưởng như khô khan, trong đó có tín phiếu.
15. Nhìn Ra Thế Giới: Tín Phiếu Chính Phủ Là Tiêu Chuẩn Vàng
Ở Mỹ, Treasury bills do Chính phủ liên bang phát hành là một trong những chuẩn mực của tính an toàn, gần như không có rủi ro vỡ nợ. Các quỹ thị trường tiền tệ (money market funds) thường nắm giữ T-bills để đảm bảo thanh khoản. Lãi suất T-bills trở thành thước đo lãi suất ngắn hạn. Nhà đầu tư lớn, các doanh nghiệp, thậm chí cá nhân Mỹ mua T-bills để “park” tiền nhàn rỗi, chờ cơ hội kinh doanh khác.
Chính vì thế, khi Fed thay đổi lãi suất, lãi suất T-bills thay đổi, kéo theo chi phí vốn, ảnh hưởng đến chứng khoán, bất động sản… Việc theo dõi các phiên đấu thầu T-bills cũng là cách giới tài chính “đọc” tín hiệu từ Cục Dự trữ Liên bang. Điều này thể hiện rõ vai trò quan trọng của tín phiếu trong bức tranh vĩ mô.
16. Có Nên “Mạnh Tay” Với Tín Phiếu Hay Không?
Thật ra, “mạnh tay” là cụm từ ít được dùng trong bối cảnh đầu tư tín phiếu, vì nó không phải kênh đầu cơ. Lợi nhuận không quá lớn, song bù lại tính an toàn cao. Nếu bạn muốn chạy theo “lợi nhuận đột biến”, tín phiếu không phù hợp. Nhưng nếu bạn đang tìm cách duy trì vốn, kỳ hạn ngắn, lãi mức trung bình, tín phiếu là lựa chọn hay.
Mình thường khuyên: Trước khi đầu tư bất cứ thứ gì, hãy hỏi bản thân “Mục tiêu của mình là gì?”. Nếu bạn muốn ăn chắc mặc bền, thích an toàn hơn là mạo hiểm, tín phiếu hoàn toàn đáng cân nhắc. Tuy vậy, bạn cũng phải chấp nhận thực tế lãi suất không thể bằng việc “lướt sóng” cổ phiếu thành công. Mỗi kênh đều có “cái giá” của nó.
17. Dịch Vụ Tư Vấn Và Đầu Tư Chứng Khoán
Ảnh trên: Nếu bạn là người mới và chưa có nhiều kinh nghiệm việc có một chuyên gia tư vấn đồng hành là cần thiết.
Nhiều bạn mới tham gia thị trường hay tâm sự: “Mình không rành tài chính, nhiều khái niệm phức tạp quá, nhỡ đầu tư lại thua lỗ thì sao?”. Mình hoàn toàn hiểu cảm giác ấy, vì mình cũng từng lóng ngóng khi bắt đầu. Đôi khi, bạn chẳng biết nên phân bổ vốn thế nào, nên mua cổ phiếu nào, hay gửi tiền ra sao. Lúc này, có một chuyên gia đồng hành giúp bạn lên phương án cụ thể rất đáng giá.
Nếu bạn đang loay hoay, có thể tìm hiểu dịch vụ tư vấn đầu tư chứng khoán của Casin. Họ không chỉ tập trung giao dịch nhanh để kiếm phí môi giới, mà đồng hành cùng bạn trung dài hạn, thiết kế chiến lược phù hợp. Mình từng gặp nhiều trường hợp nhà đầu tư “đốt sạch” tiền vì chạy theo tin đồn, rồi tiếc rẻ nghĩ: “Giá như mình có người hướng dẫn sớm”. Trong bối cảnh thị trường hỗn loạn, có nơi tin cậy sát cánh giúp bảo vệ vốn, tối ưu lợi nhuận cũng là một loại “an tâm” khó diễn tả.
18. Sau Khi Đọc Bài Viết, Bạn Có Thể Làm Gì?
Mình mong rằng qua những chia sẻ này, bạn đã hiểu rõ hơn tín phiếu là gì, ưu nhược điểm, cách vận hành và vai trò của nó trên thị trường tài chính. Bạn có thể bắt đầu tham khảo lãi suất tín phiếu, tìm hiểu xem công ty chứng khoán nào hỗ trợ giao dịch. Nếu thấy phù hợp với mục tiêu, bạn có thể thử tìm cách mua. Hoặc nếu chưa sẵn sàng, ít nhất bạn đã biết thêm một khái niệm thú vị, hỗ trợ bạn trong việc đánh giá xu hướng tiền tệ, lãi suất, từ đó có góc nhìn toàn diện hơn khi đầu tư.
Quan trọng là, đừng quên nguyên tắc: Tài chính luôn đòi hỏi sự cân nhắc kỹ lưỡng, đừng đầu tư chỉ vì “nghe nói tốt”. Hãy tự đặt câu hỏi, lắng nghe chia sẻ từ chuyên gia, và xây dựng chiến lược riêng. Tín phiếu, cũng như các công cụ nợ khác, là mảnh ghép đáng giá trong bức tranh đầu tư, đặc biệt khi bạn đề cao sự chắc chắn. Nếu bạn có kinh nghiệm gì hay ho về tín phiếu, đừng ngại chia sẻ cùng mình và cộng đồng, để chúng ta cùng nhau trưởng thành trên chặng đường đầu tư.