Bạn còn nhớ lần đầu tiên mình “xuống tiền” mua một cổ phiếu không? Tôi thì nhớ như in. Đó là một buổi sáng đẹp trời, thị trường hưng phấn, và một người bạn “phím” cho tôi một mã cổ phiếu “chắc chắn tăng”. Không một chút do dự, tôi đặt lệnh mua với tất cả số vốn tích cóp được. Tôi đã mường tượng ra viễn cảnh tài khoản của mình nhân đôi, nhân ba. Nhưng rồi, bạn biết chuyện gì xảy ra tiếp theo mà, phải không? Thị trường quay đầu, và giấc mơ của tôi tan vỡ nhanh như cách nó bắt đầu. Cảm giác bất lực, tiếc nuối và tự trách cứ bủa vây lấy tôi. Tại sao mình lại có thể mù quáng tin vào một lời mách nước như vậy?
Câu chuyện của tôi có lẽ cũng là câu chuyện của rất nhiều nhà đầu tư F0 khác khi mới bước chân vào thị trường. Chúng ta lao vào với hy vọng, nhưng lại thiếu đi một thứ vũ khí tối quan trọng: sự chuẩn bị và kiểm chứng. Chúng ta sẵn sàng đặt cược cả gia tài của mình vào một thứ mà chúng ta không hề biết chắc liệu nó có hoạt động hay không. Giá như, tôi ước gì lúc đó có một “cỗ máy thời gian”, cho phép tôi quay về quá khứ và thử nghiệm cái “mẹo” của người bạn kia xem nó có thực sự hiệu quả không. Nếu biết trước nó sẽ thất bại thảm hại như vậy, tôi đã chẳng bao giờ “đốt tiền” một cách vô nghĩa. Và tin vui cho bạn là, trong thế giới đầu tư, “cỗ máy thời gian” đó thực sự tồn tại. Nó mang tên Backtesting.
1. Backtesting Là Gì? Giải Mã “Cỗ Máy Thời Gian” Của Giới Đầu Tư Chuyên Nghiệp
Hãy tưởng tượng bạn là một vị tướng chuẩn bị ra trận. Bạn sẽ không đời nào xua quân tiến thẳng vào lãnh địa của kẻ thù mà không có một tấm bản đồ, không nghiên cứu địa hình, và không diễn tập các phương án tác chiến, đúng không? Làm như vậy không khác gì tự sát. Trong đầu tư chứng khoán, backtesting chính là quá trình diễn tập đó.
Nói một cách đơn giản, backtesting là quá trình bạn sử dụng dữ liệu giá và khối lượng giao dịch trong quá khứ (lịch sử) để kiểm tra xem một chiến lược, một phương pháp, hay một ý tưởng đầu tư của bạn có hiệu quả hay không. Thay vì “thử lửa” bằng tiền thật, bạn “thử” trên dòng thời gian đã qua. Bạn sẽ giả định rằng mình áp dụng chiến lược đó tại một thời điểm trong quá khứ, ví dụ như 1 năm, 5 năm, hay thậm chí 10 năm trước, và xem kết quả cuối cùng sẽ như thế nào: bạn lãi hay lỗ, lợi nhuận bao nhiêu, rủi ro ra sao.
Đây không phải là một khái niệm cao siêu chỉ dành cho các quỹ đầu tư tỷ đô. Nó là một công cụ, một quy trình mà BẤT KỲ nhà đầu tư nghiêm túc nào cũng có thể và cũng nên thực hiện. Nó giúp bạn chuyển đổi từ việc đầu tư dựa trên cảm tính, tin đồn (“con này sắp chạy đấy!”) sang đầu tư dựa trên hệ thống, bằng chứng và xác suất. Bạn sẽ không còn hỏi “Liệu chiến lược này có hiệu quả không?” mà sẽ tự tin trả lời “Theo dữ liệu 10 năm qua, chiến lược này có tỷ lệ thắng là X%, lợi nhuận trung bình là Y% và mức sụt giảm tối đa là Z%”. Sự khác biệt là một trời một vực.
Ảnh trên: Backtesting
2. Tại Sao Backtesting Lại Là “Phao Cứu Sinh” Bắt Buộc Phải Có?
Tôi đã từng chứng kiến nhiều nhà đầu tư bỏ ra hàng chục, thậm chí hàng trăm triệu đồng để tham gia các khóa học, mua các “siêu chỉ báo”, “robot giao dịch” với những lời hứa hẹn về lợi nhuận phi thường. Nhưng khi tôi hỏi họ: “Bạn đã backtest hệ thống này trên dữ liệu của thị trường Việt Nam trong 5 năm qua chưa?”, câu trả lời tôi nhận được thường là sự im lặng. Họ đang lái một chiếc xe mà không biết phanh nằm ở đâu.
Backtesting không phải là một lựa chọn, nó là một điều bắt buộc, một chiếc “phao cứu sinh” vì những lý do sau:
– Lượng hóa hiệu quả một cách khách quan: Cảm xúc là kẻ thù số một của nhà đầu tư. Một chiến lược có thể trông rất “hợp lý” trên giấy, nhưng thực tế có thể hoàn toàn khác. Backtesting sẽ cho bạn những con số không biết nói dối: Tỷ suất lợi nhuận, tỷ lệ giao dịch thắng, mức sụt giảm tài khoản tối đa (max drawdown), lợi nhuận trên rủi ro… Từ đó, bạn biết chính xác mình đang có trong tay một “cỗ máy in tiền” hay một “cỗ máy đốt tiền”.
– Xây dựng niềm tin sắt đá vào phương pháp: Bạn đã bao giờ cắt lỗ một vị thế quá sớm để rồi nhìn nó tăng vọt sau đó? Hay gồng lỗ một cổ phiếu đang lao dốc không phanh với hy vọng nó sẽ hồi lại? Đó là vì bạn không có niềm tin vào hệ thống của mình. Khi bạn đã backtest kỹ lưỡng và biết rằng chiến lược của mình có xác suất thắng cao trong dài hạn, bạn sẽ đủ kỷ luật để tuân theo nó, bất chấp những biến động ngắn hạn của thị trường. Niềm tin này không đến từ sự lạc quan mù quáng, nó đến từ bằng chứng lịch sử.
– Hiểu rõ rủi ro và chuẩn bị tâm lý: Mọi chiến lược đều có những giai đoạn thua lỗ. Backtesting sẽ cho bạn thấy những giai đoạn tồi tệ nhất mà chiến lược của bạn đã từng trải qua trong lịch sử. Ví dụ, nó có thể cho bạn biết rằng, chiến lược này đã từng có chuỗi 10 lệnh thua liên tiếp, hoặc đã từng khiến tài khoản sụt giảm 30%. Khi biết trước điều đó, bạn sẽ không bị sốc, không hoảng loạn và từ bỏ hệ thống khi nó thực sự xảy ra trong tương lai. Bạn sẽ hiểu rằng, đó chỉ là một phần của cuộc chơi.
– Tiết kiệm thứ tài sản quý giá nhất: Vốn và Thời gian: Mỗi một lần thử và sai bằng tiền thật là một lần bạn mất đi nguồn vốn quý giá. Mất tiền đã đành, bạn còn mất đi cơ hội và thời gian. Backtesting cho phép bạn “thất bại” hàng trăm, hàng nghìn lần mà không tốn một xu. Bạn có thể thử nghiệm mọi ý tưởng điên rồ nhất, tinh chỉnh các quy tắc cho đến khi tìm ra một công thức tối ưu.
Bạn có nhận ra không? Việc bỏ qua backtesting cũng giống như một phi công tập lái ngay trên một chiếc Boeing 787 chở đầy hành khách vậy. Rủi ro là quá lớn và không thể chấp nhận được.
3. Các Yếu Tố Cốt Lõi Cấu Thành Một Quy Trình Backtesting Chuẩn
Để “cỗ máy thời gian” của bạn hoạt động chính xác, nó cần được lắp ráp từ những linh kiện chất lượng. Một quy trình backtesting cẩu thả còn nguy hiểm hơn là không backtest, vì nó cho bạn một sự tự tin sai lầm. Dưới đây là 4 yếu tố cốt lõi không thể thiếu:
3.1. Một Chiến Lược Giao Dịch Rõ Ràng
Ảnh trên: Một Chiến Lược Giao Dịch Rõ Ràng – Tín hiệu dừng lỗ: Bán khi giá giảm 7% so với giá mua.
Bạn không thể backtest một thứ mơ hồ. Chiến lược của bạn phải được định nghĩa bằng những quy tắc tuyệt đối, không có chỗ cho sự diễn giải. Ví dụ:
– Tín hiệu vào lệnh: Mua khi đường MA20 cắt lên trên đường MA50 VÀ chỉ số RSI(14) > 50.
– Tín hiệu thoát lệnh (Chốt lời): Bán khi giá chạm mục tiêu lợi nhuận 15%.
– Tín hiệu dừng lỗ: Bán khi giá giảm 7% so với giá mua.
– Quy tắc quản lý vốn: Chỉ vào lệnh với 10% tổng tài sản.
Mọi quy tắc phải cụ thể như một công thức toán học. Nếu bạn không thể viết chiến lược của mình ra giấy một cách rõ ràng, bạn chưa sẵn sàng để backtest.
3.2. Dữ Liệu Lịch Sử Chất Lượng (Clean Data)
Đây là “nhiên liệu” cho cỗ máy thời gian của bạn. Dữ liệu càng dài và càng chính xác, kết quả backtest càng đáng tin cậy. Dữ liệu cần bao gồm ít nhất: Giá Mở cửa, Cao nhất, Thấp nhất, Đóng cửa (OHLC) và Khối lượng giao dịch.
– Độ dài: Dữ liệu nên bao quát nhiều chu kỳ của thị trường – cả giai đoạn tăng giá (uptrend), giảm giá (downtrend) và đi ngang (sideways). Đối với thị trường chứng khoán Việt Nam, dữ liệu ít nhất 5-10 năm là một điểm khởi đầu tốt.
– Chất lượng: Dữ liệu phải “sạch”, không bị lỗi, không có các khoảng trống bất thường, và đã được điều chỉnh cho các sự kiện như chia cổ tức, tách/gộp cổ phiếu. Sử dụng dữ liệu kém chất lượng cũng giống như xây nhà trên một nền móng ọp ẹp.
3.3. Nền Tảng hoặc Công Cụ Backtest
Đây là “cỗ máy” sẽ thực thi chiến lược của bạn trên dữ liệu lịch sử. Có nhiều lựa chọn từ đơn giản đến phức tạp, chúng ta sẽ tìm hiểu kỹ hơn ở phần sau. Nhưng về cơ bản, bạn cần một công cụ backtest có khả năng mô phỏng lại các giao dịch theo đúng quy tắc bạn đã đặt ra.
3.4. Các Chỉ Số Đo Lường Hiệu Suất (Performance Metrics)
Ảnh trên: Các Chỉ Số Đo Lường Hiệu Suất (Performance Metrics)
Sau khi chạy backtest, bạn sẽ nhận được một báo cáo kết quả. Đây là lúc bạn đánh giá “sức khỏe” của chiến lược. Đừng chỉ nhìn vào tổng lợi nhuận! Một số chỉ số quan trọng hơn nhiều:
– Total Net Profit (Tổng lợi nhuận ròng): Con số cuối cùng sau khi trừ các chi phí.
– Max Drawdown (Mức sụt giảm tối đa): Đây là chỉ số quan trọng bậc nhất! Nó cho bạn biết mức lỗ tối đa từ đỉnh đến đáy của tài khoản trong suốt quá trình backtest. Một chiến lược lãi 1000% nhưng có Max Drawdown 80% có thể khiến bạn “cháy tài khoản” trước khi nhìn thấy lợi nhuận.
– Profit Factor (Hệ số lợi nhuận): Tổng lợi nhuận từ các lệnh thắng chia cho tổng thua lỗ từ các lệnh thua. Con số này lớn hơn 2 được coi là tốt.
– Win Rate (Tỷ lệ thắng): Phần trăm số lệnh có lãi.
– Average Win/Average Loss (Lợi nhuận trung bình/Thua lỗ trung bình): Tỷ lệ này cho bạn biết khi thắng bạn được bao nhiêu và khi thua bạn mất bao nhiêu. Một chiến lược tốt thường có tỷ lệ này lớn hơn 1.5.
Thiếu một trong bốn yếu tố này, kết quả backtesting của bạn sẽ trở nên vô nghĩa.
4. Hướng Dẫn Chi Tiết Quy Trình Backtesting Một Chiến Lược Từ A Đến Z
Ảnh trên: Cổ phiếu mục tiêu: Nhóm VN30.
Nói lý thuyết đã nhiều, giờ là lúc chúng ta bắt tay vào thực hành. Tôi sẽ chia nhỏ quy trình này thành 5 bước để bạn dễ hình dung và áp dụng.
Bước 1: Hình Thành Ý Tưởng và Xây Dựng Quy Tắc Mọi chiến lược vĩ đại đều bắt đầu từ một ý tưởng đơn giản. Có thể bạn đọc được ở đâu đó về sức mạnh của chỉ báo MACD, hoặc bạn nhận thấy rằng các cổ phiếu trong ngành bán lẻ thường hoạt động tốt vào quý 4. Hãy bắt đầu từ đó. Ví dụ, ý tưởng của bạn là: “Mua cổ phiếu khi nó vượt đỉnh và có khối lượng giao dịch đột biến”. Bây giờ, hãy lượng hóa nó:
– Cổ phiếu mục tiêu: Nhóm VN30.
– Điều kiện mua: Giá đóng cửa hôm nay cao hơn mức giá cao nhất trong 52 tuần qua. Khối lượng giao dịch hôm nay cao hơn 150% so với khối lượng trung bình 20 phiên.
– Điểm dừng lỗ: 8% kể từ giá mua.
– Điểm chốt lời: 25% kể từ giá mua.
Bước 2: Chuẩn Bị Dữ Liệu Lịch Sử Bạn cần nguồn dữ liệu lịch sử chứng khoán cho các cổ phiếu trong nhóm VN30. Bạn có thể lấy dữ liệu này từ các công ty cung cấp dữ liệu tài chính (như FiinTrade, WiChart) hoặc xuất từ các công cụ backtest như Amibroker, TradingView. Đảm bảo dữ liệu của bạn đủ dài, ít nhất là từ năm 2015 đến nay để bao quát cả giai đoạn thị trường tăng, giảm và đi ngang.
Bước 3: Lựa Chọn Công Cụ Backtest Tùy vào trình độ và nhu cầu, bạn có thể chọn:
– Thủ công bằng Excel: Phù hợp cho các chiến lược rất đơn giản và để hiểu bản chất của backtesting. Tuy nhiên, rất tốn thời gian và dễ sai sót.
– Các nền tảng tích hợp sẵn: TradingView có tính năng “Kiểm tra Chiến lược” (Strategy Tester) rất trực quan và dễ sử dụng cho người mới.
– Phần mềm chuyên dụng: Amibroker là một công cụ backtest cực kỳ mạnh mẽ và phổ biến tại Việt Nam, cho phép bạn kiểm thử các chiến lược phức tạp với tốc độ cao. Nó đòi hỏi bạn phải biết một chút về ngôn ngữ lập trình AFL (Amibroker Formula Language).
– Tự lập trình: Dành cho các nhà đầu tư có kiến thức về lập trình, sử dụng các ngôn ngữ như Python với các thư viện (backtrader, Zipline) để có sự tùy biến cao nhất.
Ảnh trên: Phần mềm chuyên dụng: Amibroker là một công cụ backtest cực kỳ mạnh mẽ và phổ biến tại Việt Nam, cho phép bạn kiểm thử các chiến lược phức tạp với tốc độ cao. Nó đòi hỏi bạn phải biết một chút về ngôn ngữ lập trình AFL (Amibroker Formula Language).
Bước 4: Thực Thi Backtest và Ghi Nhận Kết Quả Nhập chiến lược và dữ liệu của bạn vào phần mềm. Chạy backtest. Phần mềm sẽ mô phỏng lại việc mua bán theo đúng quy tắc của bạn trên toàn bộ dữ liệu lịch sử và xuất ra một báo cáo chi tiết.
Bước 5: Phân Tích Báo Cáo, Rút Kinh Nghiệm và Tối Ưu Đây là bước quan trọng nhất. Đừng vội mừng nếu thấy lợi nhuận cao. Hãy nhìn sâu vào các chỉ số:
– Mức sụt giảm tối đa (Max Drawdown) có chấp nhận được với bạn không? Một drawdown 50% có thể khiến bạn mất ngủ hàng đêm, dù cuối cùng chiến lược vẫn có lãi.
– Lợi nhuận đến từ đâu? Nó đến từ vài giao dịch “siêu lợi nhuận” hay đến từ nhiều giao dịch nhỏ một cách ổn định? Một chiến lược ổn định thường tốt hơn.
– Chiến lược hoạt động tốt nhất trong giai đoạn thị trường nào? Nó có “sống sót” qua được cú sập vì Covid-19 năm 2020 hay giai đoạn downtrend 2022 không?
Dựa trên phân tích này, bạn có thể quay lại Bước 1 để tinh chỉnh các quy tắc. Ví dụ: “Có lẽ nên đặt dừng lỗ ở mức 10% thay vì 8%” hoặc “Thử nghiệm thêm với chỉ báo RSI để lọc tín hiệu nhiễu”. Quá trình này là một vòng lặp: Backtest -> Phân tích -> Tối ưu -> Backtest lại.
5. “Bóc Phốt” Những Cạm Bẫy Chết Người Khi Backtesting Và Cách Né Tránh
Backtesting là một công cụ tuyệt vời, nhưng nếu sử dụng sai cách, nó sẽ cho bạn một tấm vé một chiều đến “nghĩa địa tài khoản”. Tôi gọi đây là những “ảo ảnh” do backtest tạo ra. Hãy thật tỉnh táo để nhận ra chúng.
5.1. Overfitting (Tối Ưu Hóa Quá Mức)
Ảnh trên: Overfitting (Tối Ưu Hóa Quá Mức)
Đây là cạm bẫy phổ biến và nguy hiểm nhất. Nó xảy ra khi bạn tinh chỉnh chiến lược của mình một cách hoàn hảo để phù hợp với bộ dữ liệu quá khứ. Chiến lược của bạn giống như một chiếc chìa khóa được làm riêng cho một ổ khóa duy nhất. Nó hoạt động phi thường trên dữ liệu backtest, nhưng hoàn toàn thất bại khi áp dụng vào dữ liệu mới trong tương lai.
– Ví dụ: Bạn thấy rằng nếu mua cổ phiếu HPG vào 9:17 sáng thứ Ba và bán vào 2:23 chiều thứ Năm thì lợi nhuận là tối đa. Đây rõ ràng là một sự trùng hợp ngẫu nhiên trong quá khứ, không có giá trị dự báo cho tương lai.
– Cách tránh:
Giữ cho quy tắc của bạn đơn giản. Một chiến lược chỉ với 2-3 điều kiện thường bền vững hơn một chiến lược có 10 điều kiện phức tạp.
Sử dụng dữ liệu ngoài mẫu (Out-of-Sample Data): Chia bộ dữ liệu lịch sử của bạn thành hai phần. Ví dụ: Dùng dữ liệu từ 2015-2021 để xây dựng và tối ưu chiến lược (In-Sample). Sau đó, dùng chiến lược đó kiểm tra trên dữ liệu 2022-2024 (Out-of-Sample) mà bạn chưa hề “đụng” tới. Nếu nó vẫn hoạt động tốt, độ tin cậy sẽ cao hơn nhiều.
5.2. Survivorship Bias (Thiên Vị Kẻ Sống Sót)
Điều này xảy ra khi bộ dữ liệu backtest của bạn chỉ bao gồm những cổ phiếu “còn sống” đến ngày hôm nay. Nó đã vô tình loại bỏ tất cả các công ty đã phá sản, bị hủy niêm yết hoặc sáp nhập. Điều này làm cho kết quả backtest trở nên lạc quan một cách phi thực tế.
– Ví dụ: Bạn backtest một chiến lược trên rổ VN30 hiện tại ngược về 10 năm trước. Kết quả có thể rất tốt, vì bạn chỉ đang chọn những “anh hùng” đã sống sót và phát triển. Bạn đã bỏ qua những công ty từng trong VN30 nhưng sau đó đã bị loại ra vì kinh doanh yếu kém.
– Cách tránh: Sử dụng bộ dữ liệu chuyên nghiệp có tính đến các cổ phiếu đã bị hủy niêm yết. Đây là một việc khó khăn, thường đòi hỏi các nguồn dữ liệu trả phí. Tuy nhiên, ít nhất bạn phải nhận thức được sự tồn tại của loại thiên vị này.
5.3. Look-Ahead Bias (Thiên Vị Nhìn Trước Tương Lai)
Ảnh trên: Look-Ahead Bias (Thiên Vị Nhìn Trước Tương Lai)
Lỗi này xảy ra khi quy trình backtest của bạn vô tình sử dụng thông tin chưa có tại thời điểm ra quyết định.
– Ví dụ: Chiến lược của bạn nói “Mua cổ phiếu vào đầu ngày nếu giá đóng cửa ngày hôm đó cao hơn giá mở cửa”. Đây là một lỗi nghiêm trọng, vì vào đầu ngày, bạn không thể biết được giá đóng cửa sẽ là bao nhiêu.
– Cách tránh: Luôn đảm bảo rằng tại mỗi điểm thời gian trong quá khứ, chiến lược của bạn chỉ sử dụng những thông tin đã có sẵn tại thời điểm đó hoặc trước đó.
5.4. Bỏ Qua Chi Phí Giao Dịch và Trượt Giá (Slippage)
Kết quả backtest của bạn có thể trông rất tuyệt vời, nhưng bạn đã tính đến phí giao dịch, thuế chưa? Và quan trọng hơn, bạn đã tính đến trượt giá chưa? Trượt giá là sự chênh lệch giữa giá bạn muốn mua/bán và giá bạn thực sự khớp lệnh. Với các chiến lược giao dịch tần suất cao (scalping), các chi phí nhỏ này có thể ăn mòn toàn bộ lợi nhuận của bạn.
Cách tránh: Luôn thiết lập một mức phí giao dịch và trượt giá giả định trong công cụ backtest của bạn (ví dụ: 0.25% cho mỗi chiều giao dịch). Điều này sẽ cho bạn một bức tranh thực tế hơn rất nhiều.
Ảnh trên: Bỏ Qua Chi Phí Giao Dịch và Trượt Giá (Slippage)
6. Phân Biệt Backtesting, Forward Testing (Paper Trading) và Giao Dịch Thực Tế
Đây là ba giai đoạn trong hành trình phát triển một hệ thống giao dịch, giống như việc một chiếc xe được thử nghiệm trong phòng thí nghiệm, chạy thử trên đường đua và cuối cùng là lăn bánh trên đường phố.
– Backtesting (Kiểm thử quá khứ): Là bước đầu tiên, sử dụng dữ liệu lịch sử để kiểm tra ý tưởng. Nó nhanh, hiệu quả, cho phép bạn sàng lọc hàng trăm ý tưởng để tìm ra một vài ứng viên tiềm năng. Đây là giai đoạn trong “phòng thí nghiệm”.
– Forward Testing / Paper Trading (Kiểm thử trên giấy): Sau khi một chiến lược vượt qua vòng backtest, bạn sẽ áp dụng nó vào thị trường theo thời gian thực, nhưng bằng tài khoản ảo (tiền giấy). Giai đoạn này giúp kiểm tra xem chiến lược có hoạt động trong môi trường thị trường hiện tại hay không và giúp bạn làm quen với việc thực thi nó. Đây là giai đoạn “chạy thử trên đường đua”. Nó loại bỏ được các lỗi thiên vị như overfitting và look-ahead bias.
– Live Trading (Giao dịch thực tế): Bước cuối cùng, sau khi chiến lược đã chứng tỏ hiệu quả ở cả hai giai đoạn trên, bạn bắt đầu giao dịch với một số vốn nhỏ. Đây là bài kiểm tra cuối cùng, không chỉ về chiến lược mà còn về tâm lý và kỷ luật của chính bạn. Đây là lúc chiếc xe “lăn bánh trên đường phố thực”.
Đừng bao giờ nhảy cóc từ backtesting thẳng đến giao dịch bằng toàn bộ tài sản của bạn. Hãy đi từng bước một cách cẩn trọng.
7. Điểm Mặt Các Công Cụ Backtest Phổ Biến Nhất Hiện Nay
Thế giới công nghệ đã mang đến cho chúng ta rất nhiều vũ khí lợi hại. Dưới đây là một số công cụ backtest mà bạn có thể tham khảo:
– TradingView: Lựa chọn số một cho người mới bắt đầu. Giao diện thân thiện, có sẵn ngôn ngữ Pine Script để bạn viết các chiến lược đơn giản và tính năng “Strategy Tester” tích hợp. Bạn có thể backtest cổ phiếu, chỉ số, và cả forex. Đây cũng là một công cụ backtest forex rất mạnh mẽ và trực quan.
– Amibroker: “Huyền thoại” trong làng phân tích kỹ thuật và backtesting tại Việt Nam. Nó cực kỳ mạnh, nhanh và linh hoạt. Tuy nhiên, bạn sẽ cần thời gian để học ngôn ngữ lập trình AFL của nó. Đây là lựa chọn của những nhà đầu tư và nhà phát triển chiến lược nghiêm túc.
– MetaTrader 4/5 (MT4/MT5): Nếu bạn quan tâm đến thị trường ngoại hối, đây là tiêu chuẩn của ngành. Các công cụ backtest forex trên MT4/MT5 rất mạnh, cho phép kiểm thử các Expert Advisor (robot giao dịch) một cách chi tiết.
– Python (với Backtrader, Zipline): Dành cho những người yêu thích sự tự do và tùy biến tuyệt đối. Nếu bạn biết lập trình Python, bạn có thể xây dựng một hệ thống backtesting cho riêng mình, tích hợp các nguồn dữ liệu khác nhau và thực hiện những phân tích phức tạp nhất.
Lời khuyên của tôi? Nếu bạn là người mới, hãy bắt đầu với TradingView. Hãy làm quen với quy trình, hiểu các chỉ số. Khi bạn cảm thấy cần một công cụ mạnh mẽ hơn, hãy tìm hiểu Amibroker.
Ảnh trên: TradingView – Lựa chọn số một cho người mới bắt đầu. Giao diện thân thiện, có sẵn ngôn ngữ Pine Script để bạn viết các chiến lược đơn giản và tính năng “Strategy Tester” tích hợp. Bạn có thể backtest cổ phiếu, chỉ số, và cả forex. Đây cũng là một công cụ backtest forex rất mạnh mẽ và trực quan.
8. Case Study: Thử Backtest Một Chiến Lược Giao Cắt MA Đơn Giản Trên VN-Index
Để bạn dễ hình dung, chúng ta hãy cùng thực hiện một case study giả định.
– Chiến lược: Giao cắt “Thánh giá Vàng” (Golden Cross) và “Thánh giá Tử thần” (Death Cross).
– Quy tắc:
Mua: Khi đường trung bình động 50 ngày (MA50) cắt lên trên đường trung bình động 200 ngày (MA200).
Bán (đóng vị thế): Khi đường MA50 cắt xuống dưới đường MA200.
– Đối tượng: Chỉ số VN-Index (coi như một cổ phiếu có thể mua/bán).
– Dữ liệu: Từ 01/01/2010 đến 31/12/2024.
Khi đưa chiến lược này vào một công cụ backtest, nó sẽ quét toàn bộ dữ liệu giá của VN-Index trong 15 năm qua. Nó sẽ ghi nhận một lệnh “Mua” vào khoảng tháng 10/2012 khi có tín hiệu Golden Cross, và giữ vị thế đó. Đến khoảng tháng 7/2015, khi tín hiệu Death Cross xuất hiện, nó sẽ ghi nhận một lệnh “Bán” và tính toán lợi nhuận. Quy trình này lặp lại cho đến hết bộ dữ liệu.
Kết quả backtest có thể sẽ cho thấy:
– Chiến lược này giúp tránh được những cú sập lớn của thị trường (vì tín hiệu bán thường xuất hiện khi xu hướng giảm dài hạn đã hình thành).
– Lợi nhuận có thể không bằng việc “mua và nắm giữ” (buy and hold) trong một thị trường uptrend dài hạn, nhưng mức sụt giảm tài khoản (Max Drawdown) sẽ thấp hơn đáng kể.
– Tỷ lệ thắng có thể không cao, nhưng lợi nhuận trung bình trên mỗi lệnh thắng sẽ lớn hơn nhiều so với thua lỗ trung bình trên mỗi lệnh thua.
Qua case study này, bạn thấy không? Chiến lược này có thể không giúp bạn “giàu nhanh”, nhưng nó là một phương pháp đầu tư theo xu hướng, giúp bảo vệ vốn trong những giai đoạn thị trường khắc nghiệt. Và bạn biết được điều đó mà không cần phải bỏ ra một đồng vốn nào để thử nghiệm trong 15 năm. Đó chính là sức mạnh của backtesting.
9. Liệu Backtesting Có Phải Là “Chén Thánh”? Sự Thật Về Mối Quan Hệ Giữa Lịch Sử Và Tương Lai
Ảnh trên: Liệu Backtesting Có Phải Là “Chén Thánh”? Sự Thật Về Mối Quan Hệ Giữa Lịch Sử Và Tương Lai
Sau khi nghe tôi ca ngợi về backtesting, có lẽ bạn đang nghĩ rằng đây chính là “chén thánh”, là chìa khóa vạn năng để mở mọi kho báu trên thị trường.
Tôi phải nói thẳng với bạn: KHÔNG.
Mark Twain đã có một câu nói nổi tiếng: “Lịch sử không lặp lại, nhưng nó thường có vần điệu”. Backtesting dựa trên một giả định lớn: rằng những “vần điệu” của thị trường trong quá khứ sẽ tiếp tục xuất hiện trong tương lai. Giả định này phần lớn là đúng, vì thị trường được vận hành bởi con người, và tâm lý con người (tham lam, sợ hãi) thì không thay đổi.
Tuy nhiên, thị trường luôn tiến hóa. Những gì hiệu quả trong 10 năm trước có thể không còn hiệu quả trong 10 năm tới. Sự ra đời của các sản phẩm mới (chứng quyền, hợp đồng tương lai), sự tham gia của các quỹ đầu tư thuật toán, những thay đổi về chính sách vĩ mô… đều có thể làm thay đổi “luật chơi”.
Vì vậy, hãy xem backtesting như một công cụ để loại bỏ những chiến lược tồi, chứ không phải để tìm ra một chiến lược hoàn hảo vĩnh cửu. Một chiến lược vượt qua được vòng backtest khắc nghiệt chỉ có nghĩa là nó “đủ điều kiện” để được xem xét, chứ không phải là một sự đảm bảo cho lợi nhuận trong tương lai. Sự tỉnh táo và khả năng thích ứng của nhà đầu tư mới là yếu tố quyết định cuối cùng.
10. Backtesting Cho Người Mới Bắt Đầu: Cần Chuẩn Bị Gì Về Tư Duy Và Công Cụ?
Ảnh trên: Tư duy phản biện – Đừng tin tưởng mù quáng vào kết quả. Luôn tự hỏi: “Tại sao nó lại hoạt động? Liệu có cạm bẫy nào mình bỏ qua không? Liệu nó có hợp lý không?”.
Bạn là nhà đầu tư mới và cảm thấy tất cả những điều này hơi “choáng ngợp”? Đừng lo lắng. Hành trình vạn dặm bắt đầu bằng một bước chân.
Về tư duy, hãy chuẩn bị:
– Sự kiên nhẫn: Bạn sẽ không tìm thấy một chiến lược có lợi nhuận ngay trong lần backtest đầu tiên. Hãy xem đây là một công việc nghiên cứu khoa học, đòi hỏi sự tỉ mỉ và kiên trì.
– Tư duy phản biện: Đừng tin tưởng mù quáng vào kết quả. Luôn tự hỏi: “Tại sao nó lại hoạt động? Liệu có cạm bẫy nào mình bỏ qua không? Liệu nó có hợp lý không?”.
– Sự chấp nhận thất bại: Bạn sẽ backtest rất nhiều ý tưởng tồi. Đó là một điều tốt! Mỗi một ý tưởng tồi bị loại bỏ trong quá trình backtesting là một khoản tiền bạn tiết kiệm được trong thế giới thực.
Về công cụ, như tôi đã nói, hãy bắt đầu với TradingView. Hãy học cách sử dụng nó, thử nghiệm những chiến lược đơn giản dựa trên các chỉ báo quen thuộc như MA, RSI, MACD. Mục tiêu của bạn lúc này không phải là tìm ra “chén thánh”, mà là để hiểu rõ quy trình và ý nghĩa của các con số.
11. Khi Con Đường Trở Nên Phức Tạp, Một Người Đồng Hành Là Điều Cần Thiết
Xây dựng, backtest, tối ưu và kiên trì tuân theo một hệ thống giao dịch là cả một hành trình đầy thử thách. Rất nhiều nhà đầu tư, đặc biệt là người mới, thường cảm thấy lạc lối giữa một biển thông tin, những cạm bẫy tâm lý và những con số kỹ thuật phức tạp. Bạn đã bao giờ tự hỏi liệu có một con đường chuyên nghiệp hơn, một người dẫn lối tin cậy để giúp bạn không chỉ xây dựng chiến lược mà còn bảo vệ thành quả của mình một cách vững chắc chưa?
Việc tự mình mày mò có thể khiến bạn mất rất nhiều thời gian và cả những khoản “học phí” đắt đỏ trên thị trường. Đối với nhà đầu tư chứng khoán, việc có một chuyên gia cùng bạn lên phương án đầu tư, xem xét danh mục và mục tiêu là điều rất cần thiết, đặc biệt trong một thị trường đầy biến động như Việt Nam. Tại CASIN, chúng tôi không phải là những môi giới chỉ chăm chăm vào phí giao dịch của bạn. Chúng tôi là những nhà tư vấn đầu tư cá nhân chuyên nghiệp, với sứ mệnh cốt lõi là bảo vệ vốn và giúp bạn tạo ra lợi nhuận ổn định. Chúng tôi tin rằng thành công trong đầu tư không đến từ những “mẹo” nhất thời, mà đến từ một chiến lược được cá nhân hóa, được đồng hành và điều chỉnh trong trung và dài hạn. Đó là con đường mang lại sự an tâm tuyệt đối và sự tăng trưởng tài sản bền vững mà mọi nhà đầu tư đều tìm kiếm.
Ảnh trên: Dịch Vụ Tư Vấn Và Đầu Tư Chứng Khoán CASIN
12. Kết Luận: Backtesting – Không Phải Đích Đến, Mà Là Khởi Đầu Của Một Hành Trình Đầu Tư Kỷ Luật
Quay trở lại câu chuyện của tôi ở đầu bài viết, về cú thua lỗ đầu đời. Thất bại đó đã dạy cho tôi một bài học đắt giá, nhưng cũng chính nó đã đẩy tôi đến với con đường đầu tư có hệ thống, mà backtesting là viên gạch nền tảng đầu tiên. Nó không phải là một phép màu, không phải là quả cầu pha lê nhìn thấu tương lai. Nó đơn giản là một quy trình khoa học, một công cụ của lý trí để chiến thắng con quỷ cảm tính bên trong mỗi chúng ta.
Backtesting không đảm bảo bạn sẽ thắng trong mọi giao dịch. Nhưng nó đảm bảo rằng bạn bước vào cuộc chơi với sự chuẩn bị tốt nhất, với sự thấu hiểu sâu sắc về vũ khí mà mình đang sử dụng. Nó biến bạn từ một người chơi cờ bạc may rủi thành một người quản lý rủi ro chuyên nghiệp.
Đọc xong bài viết này, bạn đã có trong tay tấm bản đồ chi tiết về “cỗ máy thời gian”. Đừng chỉ đọc rồi để đó. Hãy bắt đầu hành động. Mở TradingView lên, chọn một ý tưởng đơn giản và thử backtest nó. Kết quả có thể sẽ làm bạn ngạc nhiên. Hành trình đầu tư của bạn có thể sẽ thay đổi mãi mãi, bắt đầu từ ngày hôm nay. Chúc bạn luôn tỉnh táo, kỷ luật và thành công trên con đường đã chọn.