Bạn đã bao giờ nghe nói về một công cụ tài chính khá “kín tiếng” nhưng lại có thể giúp doanh nghiệp xoay vòng vốn nhanh, đồng thời mang lại lợi nhuận kha khá cho các nhà đầu tư? Mình đang nhắc đến thương phiếu đấy. Lần đầu tìm hiểu, mình cứ ngỡ thương phiếu là thứ gì đó trừu tượng, chỉ dành cho các “tay to” trong ngành ngân hàng. Thế nhưng, hóa ra công cụ này lại liên quan mật thiết đến việc huy động vốn ngắn hạn của không ít doanh nghiệp, và cũng là kênh đầu tư tiềm năng cho những ai yêu thích lợi suất chắc chắn. Mình từng gặp vài người bạn đặt câu hỏi: “Thương phiếu là gì? Nghe lạ thế, có phải cổ phiếu hay trái phiếu không?” Để tự mình giải đáp, mình đã dành thời gian nghiên cứu và nhận ra, thương phiếu có vị trí quan trọng trong hệ thống tài chính, nhất là khi các doanh nghiệp cần xoay vòng vốn cấp tốc. Nếu bạn đang muốn mở rộng hiểu biết đầu tư, hoặc đơn giản chỉ tò mò về thế giới giấy tờ có giá, bài viết này dành cho bạn.
1. Thương Phiếu Là Gì
Khi nhắc đến thương phiếu, nhiều người dễ lầm tưởng nó giống như cổ phiếu hay trái phiếu. Nhưng thật ra, nó là một loại giấy tờ có giá mang tính ngắn hạn (thường dưới 1 năm), được doanh nghiệp phát hành với mục đích huy động vốn khẩn trương. Trong tiếng Anh, thương phiếu thường được gọi là “Commercial Paper”. Hiểu nôm na, đây là tờ giấy cam kết trả tiền trong tương lai (kỳ hạn), có lãi suất, do một công ty (thường là công ty có uy tín) phát hành để đáp ứng nhu cầu tiền mặt ngắn hạn.
Một ví dụ để hình dung: Bạn là chủ doanh nghiệp, đang cần một khoản tiền để mua nguyên liệu cho mùa sản xuất cao điểm. Thay vì đi vay ngân hàng (tốn thời gian kiểm duyệt, thủ tục), bạn phát hành thương phiếu cho các nhà đầu tư. Những người này sẽ bỏ tiền mua thương phiếu, và đến ngày đáo hạn (thường chỉ vài tháng), bạn thanh toán gốc lẫn lãi. Nếu doanh nghiệp của bạn uy tín, khả năng chi trả cao, nhà đầu tư sẽ tin tưởng và chấp nhận rót tiền.
Mình còn nhớ có lần, một anh bạn kể rằng công ty anh không kịp vay ngân hàng để nhập lô hàng lớn phục vụ Tết. Thế là họ nhờ đến thương phiếu, bán cho một nhóm quỹ đầu tư. Mọi việc diễn ra chóng vánh, tiền về nhanh. Cũng giống như việc “vay nóng” nhưng chính thống hơn, lãi suất rõ ràng, giấy tờ minh bạch. Đó chính là tầm quan trọng của thương phiếu.
Ảnh trên: Thương Phiếu Là Gì
2. Đặc Điểm Nổi Bật Của Thương Phiếu
Sẽ có người hỏi, vậy thương phiếu khác gì trái phiếu doanh nghiệp? Thực tế, cả hai đều là công cụ nợ, nhưng thương phiếu thường có kỳ hạn ngắn (dưới 12 tháng), trong khi trái phiếu có thể 2 năm, 3 năm hoặc lâu hơn. Mục đích chính của thương phiếu là giải quyết bài toán vốn lưu động tạm thời. Trái phiếu lại nghiêng về nguồn vốn trung – dài hạn để đầu tư phát triển dự án.
Một điểm nổi bật của thương phiếu là không cần tài sản đảm bảo. Nhà đầu tư chấp nhận mua thương phiếu chủ yếu dựa trên uy tín, “thương hiệu” và xếp hạng tín nhiệm của doanh nghiệp. Có thể bạn sẽ thắc mắc: “Nguy hiểm quá, lỡ công ty không trả nổi thì sao?” Đúng thế, nên chỉ những doanh nghiệp có năng lực tài chính tốt, ghi nhận kết quả kinh doanh ổn định, mới dễ dàng phát hành thương phiếu. Ngược lại, doanh nghiệp làm ăn bết bát, ít ai dám mua.
Chính mình từng hỏi một chuyên viên phân tích tài chính: “Tại sao không cần tài sản thế chấp?” Anh trả lời: “Nét đặc trưng của commercial paper là uy tín của công ty phát hành. Đó là ‘tài sản đảm bảo’ mạnh nhất rồi. Vì nếu công ty không trả được nợ, họ sẽ mất mặt, và toàn bộ hệ thống tín dụng cũng quay lưng với họ.” Nói cách khác, thương phiếu hướng đến niềm tin rằng công ty phát hành đang tạm thời cần tiền, nhưng chắc chắn đủ khả năng trả. Đây là lý do vì sao trong thực tế, thương phiếu thường được sử dụng bởi các tập đoàn lớn, xếp hạng tín nhiệm cao, đang cần xoay vòng vốn nhanh.
3. Vì Sao Doanh Nghiệp Lại Phát Hành Thương Phiếu
Ở Việt Nam, doanh nghiệp hay gặp tình huống “cao điểm” tài chính. Có thể là dịp lễ Tết, hoặc thời điểm cần nguyên liệu cho chuỗi nhà máy. Nếu chờ vay ngân hàng, hồ sơ phức tạp, thủ tục kéo dài, trong khi thời gian là vàng bạc. Nhất là với các doanh nghiệp có sức khỏe tốt, họ thấy thủ tục vay ngân hàng tốn kém thời gian. Trong tình huống đó, thương phiếu sẽ được tung ra như một giải pháp nhanh gọn. Miễn là doanh nghiệp chịu trả mức lãi suất hấp dẫn, nhà đầu tư sẵn sàng mua.
Mình đã gặp trường hợp một công ty bán lẻ lớn cần vay ngắn hạn để nhập lô hàng điện tử trước mùa hè. Họ phát hành thương phiếu ba tháng, mức lãi cao hơn tiền gửi ngân hàng ngắn hạn. Thế là một loạt quỹ và nhà đầu tư cá nhân có quan hệ với công ty mua hết trong tích tắc. Trong vài tháng, công ty bán hàng, thu được dòng tiền, rồi tất toán. Giống như mượn tạm một chiếc cầu bắc qua sông, sau khi qua sông thì gỡ cầu. Rất tiện.
Có người thắc mắc, “liệu công ty không phát hành trái phiếu ngắn hạn được à?” Thật ra, trái phiếu truyền thống ít khi có kỳ hạn vài tháng. Cơ cấu trái phiếu thường từ 1 năm trở lên, quá dài so với nhu cầu xoay vòng vốn nhanh. Doanh nghiệp cần sự linh hoạt, nên họ chọn thương phiếu.
4. Những Ai Thường Mua Thương Phiếu
Đa phần người mua thương phiếu là các tổ chức tài chính, quỹ đầu tư, hoặc thậm chí cả các nhà đầu tư cá nhân có nhiều vốn và quen thuộc với lĩnh vực tiền tệ. Vì thương phiếu không có tài sản bảo đảm, rủi ro cao hơn cho vay ngân hàng, nhưng đổi lại, lãi suất nhỉnh hơn tiền gửi tiết kiệm, kỳ hạn ngắn hơn trái phiếu. Thêm nữa, với những doanh nghiệp uy tín, người mua cảm thấy an tâm hơn so với đầu tư vào các doanh nghiệp hạng trung.
Mình nghe bạn bè kể, một số công ty chứng khoán cũng tham gia thị trường này. Họ mua thương phiếu của doanh nghiệp lớn, sau đó bán lại cho khách hàng “VIP” muốn đầu tư tiền ngắn hạn. Kiểu như bạn đang có một khoản dư, không muốn gửi ngân hàng vì lãi suất thấp, cũng không đủ kiên nhẫn để chơi chứng khoán dài. Vậy một thương phiếu kỳ hạn 3–6 tháng, lãi tầm 8%–10%/năm (thường cao hơn tiền gửi ngắn hạn khoảng 1–2%), xem ra cũng “ngon”. Đương nhiên, bạn phải tin vào cái tên công ty phát hành. Mình từng chứng kiến vài doanh nghiệp “vung tay” phát hành thương phiếu, lãi hứa hẹn cao, nhưng kinh doanh không ổn, dẫn tới chậm trả hoặc mất khả năng thanh toán. Bạn đã từng mắc sai lầm gì trong đầu tư? Thật ra, không ít người đã “mắc kẹt” do chọn doanh nghiệp kém uy tín.
Ảnh trên: Đa phần người mua thương phiếu là các tổ chức tài chính, quỹ đầu tư, hoặc thậm chí cả các nhà đầu tư cá nhân có nhiều vốn và quen thuộc với lĩnh vực tiền tệ.
5. Đặc Điểm Pháp Lý Của Thương Phiếu Tại Việt Nam
Về mặt pháp lý, thương phiếu ở Việt Nam được coi là một loại giấy tờ có giá, tuân theo quy định của ngân hàng nhà nước và pháp luật chứng khoán. Doanh nghiệp muốn phát hành thương phiếu phải đáp ứng một số điều kiện như vốn chủ sở hữu, kết quả kinh doanh khả quan, không có nợ xấu… Mức lãi suất thường được doanh nghiệp tự quyết, nhưng dĩ nhiên phải “hợp lý” với bối cảnh thị trường. Thời hạn của thương phiếu phải dưới 12 tháng, vì nó phục vụ nhu cầu vốn ngắn hạn.
Bạn có thể thắc mắc: “Vậy thủ tục có phức tạp không?” So với vay ngân hàng hay phát hành trái phiếu, thủ tục của thương phiếu giản lược hơn, vì đây là sự thỏa thuận chủ yếu giữa doanh nghiệp và nhà đầu tư. Dù vậy, doanh nghiệp vẫn phải tuân thủ quy chế kiểm soát rủi ro, báo cáo định kỳ, công bố thông tin minh bạch. Nhà đầu tư cần cẩn thận đọc hồ sơ phát hành, đánh giá năng lực chi trả của doanh nghiệp. Một điểm nữa, nếu doanh nghiệp vỡ nợ, bạn sẽ không có tài sản thế chấp để thu hồi. Rủi ro là điều không thể phủ nhận.
6. So Sánh Thương Phiếu Với Các Loại Chứng Khoán Khác
Nhiều người hay đem thương phiếu so với trái phiếu, cổ phiếu, tín phiếu kho bạc. Mỗi loại có chức năng và cơ chế khác nhau. Trái phiếu doanh nghiệp thường kỳ hạn trung – dài hạn, có thể kèm tài sản đảm bảo, lãi suất cố định hoặc thả nổi. Cổ phiếu thì bạn nắm quyền sở hữu một phần doanh nghiệp, được chia cổ tức tùy kết quả kinh doanh. Tín phiếu kho bạc là công cụ huy động vốn của chính phủ, rủi ro cực thấp, nhưng lãi suất cũng thấp.
Trong khi đó, thương phiếu “chơi” ở phân khúc ngắn hạn, từ 1 đến 12 tháng, không tài sản bảo đảm, lãi suất cao hơn tiền gửi, dựa hoàn toàn vào uy tín doanh nghiệp. Trái phiếu cũng dựa vào uy tín, nhưng có thể kèm bảo đảm, và thường có hồ sơ niêm yết trên sàn, còn thương phiếu thì ít niêm yết công khai, giao dịch chủ yếu giữa doanh nghiệp và nhà đầu tư. Bạn có chiến lược quản lý vốn ra sao? Nếu bạn muốn “lướt” trong ngắn hạn với một khoản tiền, thương phiếu có thể là lựa chọn, nhưng hãy kiểm soát rủi ro.
7. Cách Thức Phát Hành Và Lưu Thông Thương Phiếu
Về cách thức phát hành, doanh nghiệp sẽ thông qua các định chế tài chính như ngân hàng, công ty chứng khoán, quỹ đầu tư, hoặc chính họ trực tiếp chào bán cho nhà đầu tư. Những thương phiếu này có thể in dưới dạng chứng chỉ hoặc bút toán ghi sổ. Mình từng nghe kể, một số doanh nghiệp phát hành thương phiếu điện tử, nhà đầu tư chỉ cần đăng ký online, tiền đến từ tài khoản ngân hàng, xong sẽ nhận một xác nhận điện tử. Khi đáo hạn, hệ thống sẽ tự động trả gốc, lãi vào tài khoản. Cũng giống như mua “chứng chỉ tiền gửi online” ở một ngân hàng vậy, nhưng đằng sau là doanh nghiệp, chứ không phải ngân hàng.
Thương phiếu cũng có thể chuyển nhượng, nhưng do kỳ hạn ngắn, hiếm người mua đi bán lại. Tuy vậy, nếu ai cần thanh khoản gấp, có thể rao bán thương phiếu cho nhà đầu tư khác. Lúc ấy, giá bán phụ thuộc vào lãi suất thị trường và mức độ tin cậy đối với doanh nghiệp. Bản thân mình chưa từng giao dịch kiểu này, nhưng mình biết một số tổ chức tài chính vẫn mua lại thương phiếu để tạo thanh khoản.
8. Ưu Điểm Của Thương Phiếu Đối Với Doanh Nghiệp
Đầu tiên, thương phiếu giúp doanh nghiệp huy động vốn nhanh, kỳ hạn ngắn, không vướng quá nhiều thủ tục vay ngân hàng. Thứ hai, lãi suất thương phiếu có thể thấp hơn lãi vay ngân hàng (nếu doanh nghiệp thực sự có tín nhiệm cao), vì họ tiết kiệm được thời gian, không cần thế chấp. Thứ ba, thương phiếu tạo cho doanh nghiệp tính linh hoạt: khi cần thì phát hành, khi có tiền thu về thì tất toán, không phải gánh nợ dài hạn.
Mình từng trò chuyện với một CFO, anh bảo: “Thương phiếu là cứu cánh của công ty trong giai đoạn cao điểm đơn hàng. Nhiều khi chờ ngân hàng phê duyệt xong thì khách hàng đã đặt cọc cho bên khác. Nhờ thương phiếu, mình có thể chớp thời cơ.” Rõ ràng, đối với doanh nghiệp, thời gian là vàng. Tốc độ huy động vốn nhanh có thể quyết định thắng bại trên thương trường.
Ảnh trên: Thương phiếu giúp doanh nghiệp huy động vốn nhanh, kỳ hạn ngắn, không vướng quá nhiều thủ tục vay ngân hàng.
9. Lợi Ích Của Thương Phiếu Đối Với Nhà Đầu Tư
Nhà đầu tư có thể mua thương phiếu như một kênh sinh lời ngắn hạn, lãi suất cao hơn gửi tiết kiệm (thường từ 1% đến 3% mỗi năm so với lãi ngân hàng cùng kỳ hạn). Đồng thời, kỳ hạn ngắn cho phép bạn xoay vòng dòng tiền linh hoạt. Bạn đã có phương pháp đầu tư nào? Nếu bạn thích an toàn tuyệt đối, có thể vẫn ưu tiên tiền gửi ngân hàng. Còn nếu bạn chịu nhận rủi ro cao hơn chút để tìm cơ hội lãi tốt, thương phiếu là một chọn lựa.
Một người bạn của mình từng đặt câu hỏi: “Bạn học được gì từ cú sập thị trường nào đó?” Anh kể, khi chứng khoán lao dốc, anh rút một phần vốn để đầu tư vào thương phiếu của công ty có xếp hạng tín nhiệm tốt, lãi 7,5%/năm trong 6 tháng. Hóa ra, anh “né” được giai đoạn thị trường cổ phiếu giảm, vẫn kiếm được lợi nhuận ổn định. Tất nhiên, phải khảo sát kỹ xem doanh nghiệp đó có rủi ro tiềm ẩn không, chứ đừng thấy lãi suất hấp dẫn là lao vào.
10. Rủi Ro Tiềm Ẩn Khi Đầu Tư Vào Thương Phiếu
Đừng nghĩ thương phiếu là kênh “dễ ăn”. Mình đã chứng kiến tình huống doanh nghiệp phát hành thương phiếu ồ ạt, lãi suất cực ngon, nhưng đến hạn đáo, họ không trả nổi. Vì thương phiếu không có tài sản thế chấp, nhà đầu tư phải đợi công ty “mặc cả” hoặc xin khất. Tệ hơn, nếu doanh nghiệp phá sản, người mua gần như mất trắng. Đó là rủi ro mất thanh khoản, mất vốn.
Rủi ro nữa là thiếu minh bạch thông tin. Dù pháp luật yêu cầu công ty phát hành thương phiếu phải công bố báo cáo tài chính, nhưng không phải công ty nào cũng trung thực. Bạn đã rút ra được kinh nghiệm gì sau mỗi lần thua lỗ? Với mình, bài học là: kiểm tra kỹ “lý lịch” của công ty, xem họ kinh doanh ra sao, có nợ xấu ngân hàng, có dự án rủi ro nào không. Đừng chạy theo lãi suất cao, vì lãi càng cao, rủi ro càng lớn. Hãy tự hỏi: “Tại sao ngân hàng không cho họ vay, hoặc nếu có thì lãi suất ra sao?” Rất có thể, nếu ngân hàng không mặn mà, tức là nguy cơ rủi ro cao hơn mức bình thường.
11. Thương Phiếu Trong Bối Cảnh Thị Trường Tài Chính Việt Nam
Ở Việt Nam, so với các nước phát triển, thương phiếu vẫn chưa quá phổ biến. Phần lớn doanh nghiệp vẫn dựa vào kênh vay ngân hàng. Thời gian gần đây, do lãi suất ngân hàng biến động, cùng xu hướng đa dạng hóa nguồn vốn, nhiều doanh nghiệp bắt đầu “chạm ngõ” thương phiếu. Một số tổ chức tài chính cũng tích cực quảng bá thương phiếu như kênh đầu tư ngắn hạn cho cá nhân. Tuy nhiên, khung pháp lý vẫn đang dần hoàn thiện, nhà đầu tư cần cẩn trọng. Sẽ không khó để bạn bắt gặp những quảng cáo: “Lãi suất thương phiếu 10%–12% kỳ hạn 3 tháng, đảm bảo hoàn tiền 100%.” Hãy hỏi lại: “Có gì đảm bảo cụ thể không, hay chỉ là lời cam kết miệng?”
Thị trường tài chính Việt Nam đang phát triển, nhu cầu vốn ngắn hạn rất lớn, nhất là khối doanh nghiệp tư nhân. Họ cần mua nguyên liệu, mở rộng dây chuyền… nhưng gọi vốn ngân hàng không phải lúc nào cũng suôn sẻ. Thương phiếu trở thành giải pháp linh hoạt, phù hợp với những công ty có danh tiếng. Nếu khung pháp lý ngày càng rõ ràng, xếp hạng tín nhiệm doanh nghiệp trở nên minh bạch, mình tin rằng thương phiếu sẽ bùng nổ. Song, rủi ro “loạn phát hành” cũng là điều đáng lo.
12. Làm Sao Để Đầu Tư Thương Phiếu Một Cách Khôn Ngoan
Ảnh trên: Hãy phân bổ vốn, không dồn hết trứng vào một giỏ. dành một phần nhỏ cho thương phiếu, phần còn lại vẫn chia vào cổ phiếu dài hạn, quỹ mở, tiền gửi an toàn… như vậy, kể cả có rủi ro, mình không “mất cả chì lẫn chài”.
Nếu bạn hứng thú với thương phiếu, điều trước tiên là hiểu doanh nghiệp đang phát hành. Bạn nên đọc kỹ bảng thông tin phát hành, mức lãi, kỳ hạn, mục đích sử dụng vốn, lịch sử tài chính. Nếu có thể, hãy tham khảo đánh giá từ bên thứ ba, ví dụ xếp hạng tín nhiệm nếu có, hoặc ý kiến kiểm toán. Đừng chỉ tin lời mời chào của môi giới. Mình biết một số người “nhắm mắt mua bừa” vì thấy lãi suất cao, cuối cùng ôm nợ, đòi mãi không được.
Thứ hai, xem xét kênh phân phối. Bạn mua trực tiếp từ doanh nghiệp hay thông qua công ty chứng khoán, ngân hàng? Thường thì mua qua định chế tài chính có uy tín sẽ an toàn hơn, vì họ đã sàng lọc bước đầu. Cuối cùng, nhớ nguyên tắc cơ bản: hãy phân bổ vốn, không dồn hết trứng vào một giỏ. Bạn có chiến lược quản lý vốn ra sao? Với mình, mình dành một phần nhỏ cho thương phiếu, phần còn lại vẫn chia vào cổ phiếu dài hạn, quỹ mở, tiền gửi an toàn… như vậy, kể cả có rủi ro, mình không “mất cả chì lẫn chài”.
13. Tiềm Năng Phát Triển Và Tương Lai Của Thương Phiếu Tại Việt Nam
Nhiều chuyên gia tin rằng ở Việt Nam, thương phiếu có dư địa để phát triển mạnh, vì nhu cầu vốn ngắn hạn rất lớn, nhất là trong giai đoạn kinh tế biến động. Tuy nhiên, muốn thị trường thương phiếu thật sự nở rộ, cần các điều kiện: một là hành lang pháp lý rõ ràng, hai là xếp hạng tín nhiệm doanh nghiệp độc lập và uy tín, ba là sự xuất hiện của các tổ chức tài chính trung gian, sẵn sàng kết nối cung cầu. Còn hiện tại, thương phiếu vẫn có xu hướng giao dịch “kín”, giữa doanh nghiệp và nhà đầu tư tổ chức.
Nếu khung pháp lý mở rộng, mình nghĩ có thể sẽ xuất hiện “sàn thương phiếu” hoặc nền tảng giao dịch tập trung, giúp nhà đầu tư cá nhân tiếp cận dễ hơn. Ví dụ, bạn chỉ có 100 triệu đồng, cũng có thể mua thương phiếu của một doanh nghiệp A nào đó, thay vì phải quen biết hoặc đầu tư qua quỹ. Khi ấy, tính thanh khoản thị trường cao hơn, rủi ro phân tán hơn, ai cũng có thể tham gia. Đó là kịch bản tương lai, nhưng phải chờ thời gian để mọi thứ được triển khai.
14. Câu Chuyện Thực Tế Về Thương Phiếu Và Dòng Tiền Doanh Nghiệp
Một lần, mình ghé thăm một nhà máy sản xuất bao bì, một lĩnh vực tưởng không mấy hấp dẫn, nhưng lợi nhuận khá. Giám đốc tài chính ở đó chia sẻ: “Bọn anh thỉnh thoảng cần tiền gấp để nhập nguyên liệu giấy, vì giá lên xuống nhanh. Nếu chậm trễ, giá tăng, biên lợi nhuận sụt giảm. Thế nên bọn anh có lúc phát hành thương phiếu kỳ hạn 4 tháng, lãi 8%/năm. Thay vì mất 2–3 tuần làm việc với ngân hàng, bọn anh chỉ mất vài ngày để bán hết thương phiếu cho mấy đối tác. Xong xuôi, nhà máy có nguyên liệu, đẩy mạnh sản xuất, chốt đơn hàng ngay. Tính ra, lợi nhuận cuối cùng cao hơn nhiều so với chi phí lãi.”
Mình nghe xong, chợt hiểu vì sao với doanh nghiệp, thương phiếu là phao cứu sinh khi họ muốn tận dụng cơ hội kinh doanh. Chưa kể, so với trái phiếu, họ không phải “ôm nợ” dài hơi, cũng chẳng cần tài sản thế chấp. Tất nhiên, chỉ doanh nghiệp nào kinh doanh ổn, “có tiếng nói” trên thị trường tài chính, mới thuyết phục được nhà đầu tư mua.
15. Thương Phiếu Trong Danh Mục Đầu Tư Cá Nhân
Ảnh trên: Nếu bạn sợ rủi ro, chưa rõ cách phân tích “sức khỏe” doanh nghiệp, có thể tạm yên vị với tiền gửi hoặc trái phiếu chính phủ.
Bạn có thể tự hỏi: “Mình có nên thêm thương phiếu vào danh mục?” Câu trả lời phụ thuộc vào mục tiêu và khẩu vị rủi ro của bạn. Nếu bạn muốn kênh đầu tư ngắn hạn, lãi suất tốt hơn gửi ngân hàng, và bạn tin tưởng một doanh nghiệp cụ thể, thì thương phiếu là lựa chọn đáng cân nhắc. Nhưng nếu bạn sợ rủi ro, chưa rõ cách phân tích “sức khỏe” doanh nghiệp, có thể tạm yên vị với tiền gửi hoặc trái phiếu chính phủ. Mình tin rằng, bất kỳ công cụ tài chính nào cũng mang hai mặt. Bạn đã có phương pháp đầu tư nào? Bạn đã rút ra được kinh nghiệm gì sau mỗi lần thua lỗ? Bản thân mình thường tham khảo ý kiến chuyên gia, đọc kỹ báo cáo tài chính của doanh nghiệp. Thật ra, nếu bạn không chuyên, bạn có thể tìm đến đơn vị tư vấn đầu tư có kinh nghiệm. Có những dịch vụ tư vấn uy tín hướng dẫn bạn phân tích, giám sát rủi ro.
Nhân tiện, nếu bạn là nhà đầu tư mới, đang “chật vật” với chứng khoán hay thua lỗ vì chưa nắm rõ thị trường, bạn có thể tham khảo dịch vụ tư vấn đầu tư của Casin. Khác với môi giới chỉ chú trọng giao dịch, họ đồng hành trung – dài hạn, giúp bạn lên phương án quản lý vốn, đặt mục tiêu, kiểm soát rủi ro. Cảm giác được một chuyên gia đồng hành sẽ an tâm hơn so với tự mày mò, nhất là trong thị trường tài chính đầy phức tạp.
16. Làm Gì Khi Doanh Nghiệp Chậm Trả Thương Phiếu
Tình huống “khó đỡ” là đến ngày đáo hạn, doanh nghiệp thông báo khó khăn, xin giãn nợ. Bạn làm sao bây giờ? Thông thường, bạn đàm phán với công ty, nếu họ hứa hẹn thời gian trả nợ mới, có thể hai bên ký thêm thỏa thuận. Có thể họ bù đắp bằng lãi suất cao hơn. Còn nếu họ thực sự “vỡ nợ”, không còn khả năng thanh toán, bạn có thể khởi kiện. Nhưng do thương phiếu không có tài sản bảo đảm, cơ hội thu hồi vốn tùy thuộc vào tài sản của công ty và quyết định tòa án. Nếu công ty phá sản, nhà đầu tư thường là chủ nợ không có bảo đảm, sẽ xếp sau ngân hàng hoặc các chủ nợ có tài sản thế chấp.
Nghe qua thì thấy “lành ít dữ nhiều”, nhưng đây là rủi ro chung khi bạn đầu tư vào công cụ nợ. Vì vậy, mình nhấn mạnh: quan trọng nhất vẫn là chọn đúng doanh nghiệp. Nếu công ty có bề dày hoạt động, dòng tiền ổn, họ hiếm khi trễ hạn. Hãy tự đặt câu hỏi: “Tại sao doanh nghiệp này cần huy động qua thương phiếu, thay vì ngân hàng?” Câu trả lời có thể là vì họ muốn linh hoạt, hoặc cũng có thể họ bị ngân hàng từ chối. Tìm hiểu kỹ là chìa khóa sinh tồn.
17. Thương Phiếu Và Vai Trò Của Tín Nhiệm Doanh Nghiệp
Ở các nước phát triển, thương phiếu thường gắn liền với xếp hạng tín nhiệm (credit rating) do các tổ chức chuyên nghiệp (như Moody’s, S&P, Fitch) đánh giá. Doanh nghiệp có rating cao (A, AA, AAA) thì phát hành thương phiếu dễ hơn, lãi suất tốt hơn, được nhiều nhà đầu tư săn đón. Ở Việt Nam, thị trường xếp hạng tín nhiệm mới manh nha, chưa phổ biến. Điều này làm cho nhà đầu tư gặp khó khăn khi muốn kiểm tra mức độ rủi ro. Các công ty lớn có thể thuê đơn vị tư vấn quốc tế đánh giá. Nhưng chi phí không rẻ, nên họ không phải lúc nào cũng làm.
Mình tin rằng trong tương lai, khi xếp hạng tín nhiệm phát triển, thương phiếu sẽ minh bạch và sôi động hơn. Khi ấy, nếu thấy doanh nghiệp A được xếp hạng BBB+, doanh nghiệp B được A-, người mua sẽ có cơ sở so sánh rõ ràng. Mức lãi suất trên thương phiếu cũng phản ánh rating. Còn bây giờ, hầu hết người mua dựa vào đánh giá cảm tính, quen biết, hoặc do một số định chế tài chính “bảo lãnh”.
18. Sự Kết Hợp Giữa Thương Phiếu Và Các Kênh Huy Động Vốn Khác
Ảnh trên: Trên thực tế, doanh nghiệp ít khi chỉ dựa vào duy nhất thương phiếu. Họ thường kết hợp vay ngân hàng, phát hành trái phiếu dài hạn, gọi vốn cổ phần, v.v.
Trên thực tế, doanh nghiệp ít khi chỉ dựa vào duy nhất thương phiếu. Họ thường kết hợp vay ngân hàng, phát hành trái phiếu dài hạn, gọi vốn cổ phần, v.v. Mục tiêu là tối ưu chi phí vốn, tránh phụ thuộc quá mức vào một kênh. Thương phiếu chiếm tỷ trọng nhất định để phục vụ nhu cầu lưu động ngắn hạn. Nếu bạn quan sát báo cáo tài chính các công ty lớn, có thể thấy họ công bố “bảng tài sản nợ ngắn hạn”, trong đó đôi khi có khoản “Thương phiếu đang lưu hành.” Thậm chí, có công ty nước ngoài dùng thương phiếu quốc tế, chào bán cho nhà đầu tư nước ngoài, lãi suất còn hấp dẫn hơn.
Mình từng thấy một số tập đoàn đa quốc gia, họ phát hành thương phiếu ở thị trường Singapore hoặc Hồng Kông, với lãi suất thấp hơn vay ngân hàng trong nước. Sau khi huy động, họ chuyển tiền về Việt Nam để sử dụng cho hoạt động chi nhánh. Đó là cách doanh nghiệp linh hoạt khai thác thị trường vốn quốc tế, miễn là họ có uy tín.
19. Kinh Nghiệm Cá Nhân Khi Tiếp Cận Thương Phiếu
Mình từng thử tham gia mua thương phiếu của một công ty bán lẻ nổi tiếng, thông qua công ty chứng khoán. Lãi suất 7,8%/năm cho kỳ hạn 4 tháng, cao hơn gửi tiết kiệm cùng kỳ (5,5%). Mình đánh giá công ty này có lịch sử lợi nhuận ổn, dòng tiền tương đối tốt. Mình cũng chia ra nhiều kỳ hạn, tránh dồn hết vào một kỳ. Sau 4 tháng, họ thanh toán gốc lẫn lãi khá suôn sẻ. Mình cảm thấy hài lòng, tuy lãi không quá “khủng” nhưng ổn định hơn so với mua cổ phiếu trong giai đoạn thị trường trồi sụt.
Tuy nhiên, mình luôn nhắc bản thân: “Đây chỉ là một trường hợp suôn sẻ. Nếu gặp phải doanh nghiệp khác, chưa chắc mọi chuyện êm đẹp.” Bài học của mình là phải “chọn mặt gửi vàng,” nghiên cứu doanh nghiệp, đọc báo cáo kiểm toán, đánh giá triển vọng ngành. Bạn học được gì từ cú sập thị trường nào đó? Riêng mình, mình học được không vội vã chạy theo lãi cao, vì điều đó đồng nghĩa rủi ro tăng. Giống như ai đó nói: “Nếu lợi suất bỏ xa mặt bằng chung, hãy tự hỏi tại sao.”
20. Tương Tác Của Thương Phiếu Với Biến Động Kinh Tế Vĩ Mô
Lãi suất thương phiếu có thể biến động theo cung – cầu tiền tệ, chính sách của ngân hàng nhà nước, và sự lên xuống của kinh tế vĩ mô. Khi lãi suất ngân hàng hạ, doanh nghiệp muốn phát hành thương phiếu với lãi thấp, nhà đầu tư cũng chấp nhận vì không có nhiều kênh tốt hơn. Khi kinh tế căng thẳng, lãi suất ngân hàng dâng cao, doanh nghiệp có thể phát hành thương phiếu với lãi cao hơn, nhưng rủi ro vỡ nợ cũng cao. Mỗi thời điểm, tương quan giữa lãi suất ngân hàng và lãi suất thương phiếu có thể thay đổi.
Còn về kinh tế vĩ mô, nếu nền kinh tế suy thoái, sức mua giảm, doanh nghiệp gặp khó khăn, thì thương phiếu cũng chật vật hơn, nhà đầu tư dè chừng. Ngược lại, khi kinh tế hưng thịnh, nhu cầu vốn ngắn hạn bùng nổ, ai cũng muốn phát triển sản xuất, thị trường thương phiếu lại sôi động. Đó là vòng tròn luân chuyển vốn trong nền kinh tế.
Ảnh trên: Khi lãi suất ngân hàng hạ, doanh nghiệp muốn phát hành thương phiếu với lãi thấp, nhà đầu tư cũng chấp nhận vì không có nhiều kênh tốt hơn.
21. Thương Phiếu Và Chiến Lược Tài Chính Cá Nhân
Có người hỏi: “Đọc bài này xong, người đọc làm được gì?” Mình mong bạn sẽ có thêm góc nhìn về thương phiếu, hiểu công cụ này, lợi ích và rủi ro. Từ đó, nếu bạn có khoản tiền rảnh rỗi ngắn hạn, bạn có thể cân nhắc thương phiếu như một phần của danh mục. Nhưng hãy nhớ, đừng dốc toàn bộ tiền, và tuyệt đối ưu tiên những doanh nghiệp có lịch sử tín dụng tốt, minh bạch, ngành nghề ổn định. Còn nếu bạn hoàn toàn không muốn rủi ro, thì có thể ở lại với kênh ngân hàng. Mỗi người có khẩu vị riêng.
Mình thường đặt câu hỏi: “Bạn đã có phương pháp đầu tư nào? Bạn đã rút ra được kinh nghiệm gì sau mỗi lần thua lỗ?” Có khi, bạn bè mình nói: “Đừng quá tham, đừng đuổi theo mức lãi 15%–20% ngắn hạn, không khác gì đánh bạc.” Thực sự, trong đầu tư tài chính, một lợi suất 7%–8%/năm mà an toàn, đôi khi đã là đáng quý. Thương phiếu có thể là cửa ngõ cho bạn tập tành đánh giá năng lực doanh nghiệp, để sau này tham gia sâu hơn vào cổ phiếu, trái phiếu.
22. Lời Kết Dành Cho Người Đọc
Cuối cùng, hy vọng bạn đã nắm rõ thương phiếu là gì, hiểu bản chất, cách thức hoạt động, đối tượng tham gia, cùng cơ hội và rủi ro. Thị trường tài chính không thiếu công cụ để huy động vốn và đầu tư, từ cổ phiếu, trái phiếu, tín phiếu, thương phiếu… Mỗi loại có chỗ đứng riêng. Thương phiếu chính là giải pháp xoay vòng vốn ngắn hạn, thuận lợi cho doanh nghiệp cần tiền nhanh và nhà đầu tư muốn tìm lợi nhuận cao hơn tiền gửi ngân hàng.
Nhưng mọi thứ đều có cái giá của nó: thương phiếu không kèm tài sản đảm bảo, rủi ro không nhỏ. Muốn đi xa trên thị trường này, bạn cần hiểu rõ từng sản phẩm, quản lý vốn khôn ngoan, đừng chỉ chạy theo lãi suất. Nếu bạn gặp khó khăn trong việc tìm hiểu hoặc muốn có người đồng hành, hãy tìm đến những nhà tư vấn chuyên nghiệp. Biết đâu, với sự hướng dẫn đúng đắn, bạn sẽ phát triển danh mục đầu tư bền vững, hạn chế tối đa sai lầm.
Vậy là ta đã dạo qua thế giới thương phiếu – vừa quen vừa lạ, vừa rủi ro nhưng cũng đầy tiềm năng. Mình mong rằng những chia sẻ trên giúp bạn có cái nhìn thực tế, tự tin hơn nếu tương lai có cơ hội tiếp xúc với loại giấy tờ có giá này. Kênh tài chính luôn mở ra cho người đủ hiểu biết, và thương phiếu cũng không ngoại lệ. Chúc bạn luôn sáng suốt và gặt hái thành công trong hành trình đầu tư, quản lý tài chính cá nhân.