Bạn đã bao giờ dán mắt vào bảng điện tử, hồi hộp theo dõi từng nhịp tăng giảm của cổ phiếu trong phiên giao dịch chứng khoán? Mình cũng đã trải qua cảm giác tim đập nhanh mỗi lần giá “nhảy loạn xạ” vào cuối phiên. Những lúc như vậy, câu hỏi xuất hiện trong đầu: “Liệu mình có hiểu rõ các khía cạnh của phiên chứng khoán mà mình đang tham gia hay chưa?” Có giai đoạn, mình cứ vô tư đặt lệnh mà chẳng quan tâm các phiên giao dịch chứng khoán khác nhau vận hành thế nào. Kết quả là nhiều lần mua bán bất hợp lý, thậm chí bị cuốn theo tin đồn vô căn cứ ngay sát giờ đóng cửa.
Chính từ những sai lầm đó, mình nhận ra hiểu rõ về từng phiên, từng khung giờ khớp lệnh là điều then chốt để quản lý rủi ro và tìm kiếm cơ hội sinh lời. Nếu bạn cũng đang khát khao đầu tư bài bản, thì hiểu chi tiết về phiên giao dịch chứng khoán là chìa khóa quan trọng. Hãy cùng mình đi sâu vào từng góc cạnh nhé.
1. Khái Niệm Cơ Bản Về Phiên Giao Dịch
Ảnh trên: Cùng tìm hiểu về khái niệm phiên giao dịch chứng khoán là gì
Phiên giao dịch là khoảng thời gian mà nhà đầu tư có thể đặt lệnh mua, bán cổ phiếu, trái phiếu hoặc các công cụ tài chính khác. Tùy vào quy định của mỗi sở giao dịch (chẳng hạn Sở Giao dịch Chứng khoán TP.HCM – HOSE, Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội – HNX), khung giờ mở cửa và đóng cửa có thể hơi khác nhau, nhưng tựu chung lại, mỗi phiên giao dịch chứng khoán sẽ trải qua các giai đoạn như ATO (mở cửa), khớp lệnh liên tục và ATC (đóng cửa).
Không ít bạn bè của mình cứ nghĩ: “Thị trường mở cửa thì cứ giao dịch thoải mái từ sáng tới chiều, có gì đâu phức tạp.” Nhưng nếu tìm hiểu kỹ hơn, bạn sẽ nhận thấy các phiên giao dịch chứng khoán đôi khi tạo nên những “cú lắc” ngắn hạn đầy biến động. Chỉ cần nắm được quy luật vận hành, bạn có thể nhận diện xu hướng sớm hơn và đưa ra quyết định sáng suốt.
2. Tầm Quan Trọng Của Việc Hiểu Rõ Phiên Giao Dịch
Mình vẫn nhớ như in ngày đầu tham gia thị trường, có hôm mình mua vội mua vàng trước giờ nghỉ trưa, sợ lỡ mất “con sóng”. Ai ngờ chiều giá sụt mạnh vì tin xấu bất ngờ ra sau giờ trưa. Điều đó cho thấy phiên sáng và phiên chiều có thể khác biệt rất lớn. Thời điểm mua bán trong ngày cũng có thể quyết định “thắng – thua” đối với những ai giao dịch ngắn hạn.
Còn với nhà đầu tư trung – dài hạn, nắm rõ cơ chế khớp lệnh trong phiên chứng khoán giúp bạn không bị loạn nhịp. Hãy tưởng tượng bạn định chốt lời mà lại chờ đến phiên ATC, lúc này có thể cổ phiếu đang bị điều chỉnh mạnh vì nhiều người “xả hàng” cuối ngày. Nếu tính toán không chuẩn, bạn dễ rơi vào thế bị động hoặc bán hớ.
3. Các Giai Đoạn Khớp Lệnh Thường Gặp
Nói đến các phiên giao dịch chứng khoán, chúng ta thường nhắc đến 3 giai đoạn chính: ATO, khớp lệnh liên tục và ATC.
Giai đoạn ATO (viết tắt của At The Open) diễn ra ngay lúc thị trường vừa mở cửa. Nhiều người coi đây là “thời điểm vàng” để đặt lệnh, vì giá khớp lệnh sẽ được xác định dựa trên cung cầu tại lúc bắt đầu. Mình từng bắt sóng thành công nhờ canh ATO của một cổ phiếu ngân hàng khi bất ngờ nhận thông tin tốt vào buổi sáng. Thế nhưng, phiên ATO cũng có thể khiến bạn mua phải giá cao nếu tin tốt chỉ là tin đồn.
Giai đoạn khớp lệnh liên tục kéo dài từ sau ATO đến trước ATC (thường là giữa buổi sáng, kéo sang đầu giờ chiều, tùy sàn). Đây là lúc thị trường “sôi động” nhất, lệnh mua bán được khớp ngay khi có sự trùng khớp về giá. Tâm lý nhà đầu tư ảnh hưởng rất lớn, bởi chỉ một tin tức vĩ mô hoặc một biến động nhỏ từ thị trường thế giới cũng lập tức tác động đến dòng tiền.
Giai đoạn ATC (At The Close) là phút chốt hạ, định giá đóng cửa của một cổ phiếu. Mình vẫn hay đùa rằng ATC như “cú nổ” cuối cùng trong ngày. Rất nhiều quỹ, tổ chức hoặc nhà đầu tư lớn có thể lựa chọn lúc này để “quyết định” gom hàng hoặc xả hàng. Giá khớp lệnh ATC có thể gây bất ngờ bởi độ “nhiễu” (volatility) cao.
4. Khung Giờ Và Thời Gian Giao Dịch Trên Thị Trường Việt Nam
Ảnh trên: Giờ Giao Dịch Chứng Khoán Trên Thị Trường Việt Nam
Thường thì phiên giao dịch chứng khoán ở Việt Nam bắt đầu lúc 9h sáng và kết thúc khoảng 15h. Tuy nhiên, nếu chia tách, ta có phiên sáng (9h – 11h30) và phiên chiều (13h – 15h). Giữa chúng là giờ nghỉ trưa. Có nơi như HNX, HOSE quy định ATO diễn ra trong ít phút đầu (9h – 9h15). Sau đó là khớp lệnh liên tục cho đến gần 11h30. Buổi chiều, thị trường mở lại lúc 13h và chuyển sang phiên ATC khoảng 14h30 hoặc 14h45 tùy sàn.
Nhiều lúc, mình để ý thanh khoản trong phiên sáng thường nhộn nhịp, vì nhà đầu tư hào hứng đặt lệnh sau khi “ủ mưu” cả đêm. Tuy nhiên, phiên chiều mới là lúc thị trường định hình xu hướng rõ ràng hơn. Bởi lẽ, tin tức quan trọng thường được công bố trong buổi trưa, khiến nhà đầu tư có thêm góc nhìn mới. Ai từng giao dịch hẳn đã nếm trải cảm giác “thị trường xanh rờn” phiên sáng nhưng chiều quay ngoắt giảm mạnh do tác động tin tức vĩ mô.
5. Biên Độ Dao Động Và Ảnh Hưởng Của Tâm Lý Thị Trường
Nếu bạn giao dịch trên HOSE, bạn sẽ thấy biên độ dao động giá trong phiên chứng khoán thường là ±7% (có thể thay đổi tùy theo quy định từng giai đoạn). Trong khi trên HNX, biên độ là ±10%, còn UPCoM thì ±15%. Điều này có nghĩa là cùng một phiên, nhưng tùy sàn, cổ phiếu có thể tăng giảm khác nhau.
Mình từng tham gia một cổ phiếu niêm yết trên UPCoM, sáng thấy tăng 10% rồi trưa tăng tiếp… Đến cuối phiên có lúc chạm trần 15%. Thêm một chút may mắn, có khi chạm đúng đỉnh ngày. Nhưng cũng không ít lần lướt sóng hụt và dính phải cú giảm 15% chóng mặt chỉ trong vài giờ. Tất cả những biến động ấy đều diễn ra ngay trong phiên giao dịch chứng khoán, dưới sự chi phối của cung – cầu và tâm lý “tham – sợ” của thị trường.
6. Chiến Lược Mua Bán Theo Phiên Giao Dịch
Mỗi phiên đều có đặc điểm riêng, nên việc chọn chiến lược tương ứng là vô cùng quan trọng. Mình nhớ hồi mới gia nhập thị trường, có anh bạn nói: “Thích lướt sóng ngắn trong ngày? Hãy chú ý phiên sáng, vì đó là lúc ‘cá mập’ dễ bơm tin kích thích.” Quả thật, có một số tay to chọn cách “đánh úp” đầu phiên, tạo ra sự bùng nổ ảo để kích thích dòng tiền FOMO (mua đuổi).
Nhưng nếu bạn là nhà đầu tư giá trị, có thể bạn không quá bận tâm đến những dao động ngắn hạn trong phiên. Bạn chỉ cần theo dõi xem cuối mỗi phiên, giá đóng cửa có nằm trên xu hướng tăng hay không. Trong trường hợp này, phiên ATC quan trọng hơn nhiều. Nó phản ánh bức tranh chốt giá của cả ngày, thường được coi là cơ sở để phân tích kỹ thuật, xác định ngưỡng hỗ trợ hay kháng cự.
7. Ảnh Hưởng Của Thông Tin Kinh Tế Vĩ Mô Đến Từng Phiên
Ảnh trên: Ảnh Hưởng Của Thông Tin Kinh Tế Vĩ Mô Đến Từng Phiên
Mỗi khi Ngân hàng Nhà nước công bố lãi suất mới, hoặc khi có tin tức nóng bỏng về lạm phát, bất ổn chính trị, thị trường sẽ lập tức “rung lắc”. Nếu tin ra vào sáng sớm, bạn có thể thấy hiệu ứng mạnh nhất ở phiên ATO. Nếu tin ra vào giữa trưa, nhiều khả năng phiên chiều bạn sẽ chứng kiến một cơn sóng lớn bất ngờ.
Vậy nên, trước khi đặt lệnh, mình thường có thói quen kiểm tra nhanh tin tức quốc tế, đặc biệt là thị trường Mỹ (phản ứng của Dow Jones, Nasdaq qua đêm). Bởi lẽ, những gì diễn ra ở nước ngoài có thể ảnh hưởng đến tâm lý nhà đầu tư trong các phiên giao dịch chứng khoán ở Việt Nam. Bạn đã bao giờ buồn bã vì mình không kịp thoát hàng khi biết tin FED tăng lãi suất đột xuất? Mình thì từng rồi. Và đó là bài học mình ghi nhớ mãi.
8. Khối Lượng Giao Dịch Và Thanh Khoản
Bạn có để ý rằng cuối phiên giao dịch, đặc biệt là phiên ATC, khối lượng khớp lệnh thường tăng vọt? Không chỉ nhà đầu tư cá nhân, mà các quỹ, tổ chức cũng hay “kết sổ” ở thời điểm này để điều chỉnh danh mục. Điều này tác động lớn đến giá đóng cửa. Vì vậy, nếu bạn muốn mua một lượng lớn cổ phiếu mà sợ “đẩy giá lên cao”, có thể chọn đặt lệnh vào ATC để hạn chế bị người khác nhìn thấy lệnh và “nâng giá”.
Trái lại, đôi lúc mình cũng thấy nhà đầu tư nhỏ lẻ hoang mang vì giá tự nhiên biến động mạnh mẽ cuối phiên, sợ bán hớ hoặc mua quá đắt. Nếu bạn xác định nắm giữ dài hạn, việc mua bán trong ATC có thể không quá quan trọng. Nhưng nếu bạn đang “đánh ngắn” hoặc day-trading, thì hiểu rõ đặc điểm thanh khoản của từng phiên trong phiên chứng khoán là cực kỳ cần thiết.
9. Phiên Giao Dịch Và Thời Gian T+2
Khi bạn mua cổ phiếu, phải chờ hai ngày làm việc (T+2) thì chứng khoán mới về tài khoản (hoặc tiền về tài khoản nếu bạn bán). Điều này ảnh hưởng đến việc bạn có thể tiếp tục mua thêm (nếu dùng tiền bán cổ phiếu) hay bán số cổ phiếu mới mua. Mình từng khá bối rối khi muốn bán cổ phiếu ngay hôm sau nhưng quên mất quy định T+2. Kết quả là mình mất cơ hội chốt lời ở giá đỉnh.
Trong phiên giao dịch chứng khoán, quy tắc T+2 cũng khiến bạn phải tính toán thời điểm vào/ra hàng. Nếu bạn kỳ vọng tin tức tốt sẽ xuất hiện sau hai ngày, bạn có thể mua ngay phiên hôm nay để kịp “nhận hàng” và bán vào đúng lúc giá đang cao. Ngược lại, nếu bạn muốn hưởng cổ tức hoặc quyền mua trong tương lai, hãy kiểm tra “ngày giao dịch không hưởng quyền” để tránh lỡ mất lợi ích.
Ảnh trên: Phiên Giao Dịch Và Thời Gian T+2.
10. Thói Quen Và Tâm Lý Nhà Đầu Tư Trong Phiên
Có người chỉ chăm chăm nhìn bảng giá vào đầu phiên, cố gắng “săn sale” khi giá mới nhú. Có người lại chờ đến cuối phiên, khi thị trường xác lập xu hướng trong ngày, mới quyết định. Kinh nghiệm của mình là phải thử nghiệm nhiều phương pháp để tìm ra cách phù hợp nhất với bạn.
Ví dụ, một số nhà đầu tư có “khẩu vị rủi ro” cao sẽ chọn giao dịch mạnh khi vừa mở cửa, dựa trên tin tức hoặc dự đoán biến động. Tuy nhiên, cũng có những người cẩn trọng, đợi thị trường ổn định sau một thời gian khớp lệnh liên tục rồi mới vào lệnh. Cả hai cách đều có logic riêng. Vấn đề là bạn hiểu rõ tâm lý mình đến đâu, và mục tiêu đầu tư là gì.
11. Ứng Dụng Phân Tích Kỹ Thuật Và Phân Tích Cơ Bản
Trong phiên chứng khoán, nhiều nhà đầu tư chú ý đến chỉ báo kỹ thuật như RSI, MACD, đường trung bình giá (MA). Bạn có thể thấy trong ngày, đường giá sẽ di chuyển theo “nến” ở khung 1 phút, 5 phút, 15 phút… Tín hiệu cắt nhau của đường MACD ở khung 5 phút đôi khi quyết định “vào lệnh” ngay trong phiên. Nếu bạn là một “day-trader” chính hiệu, hiểu sâu về phân tích kỹ thuật trong khung thời gian ngắn là điều cực kỳ thú vị.
Với phân tích cơ bản, bạn không quá quan tâm đến từng biến động nhỏ trong phiên, mà chủ yếu nhìn vào bức tranh dài hạn. Thế nhưng, mình nghĩ dù bạn theo trường phái nào, vẫn nên biết cách quan sát các phiên giao dịch chứng khoán để nhận ra dấu hiệu bất thường, chẳng hạn khối ngoại bán ròng mạnh cuối phiên hay quỹ ETF cơ cấu danh mục. Dù bạn đầu tư dài hạn, những pha “xả hàng” đột ngột cũng có thể tác động đến tâm lý chung, khiến giá cổ phiếu sụt giảm mạnh.
12. Rủi Ro Và Những Điều Cần Lưu Ý
Tham gia phiên giao dịch chứng khoán, rủi ro luôn tiềm ẩn. Có thể bạn đặt lệnh mua giá cao, nhưng chỉ vài phút sau tin xấu ra, giá rơi tự do. Cũng có khi bạn muốn bán sớm để chốt lời, nhưng lại vướng thủ tục, nghẽn lệnh, hoặc “giao dịch nội bộ” từ ban lãnh đạo công ty đẩy giá cổ phiếu lên.
Bạn cũng cần đề phòng trường hợp nghẽn lệnh ở sàn HOSE (có giai đoạn tình trạng này từng xảy ra). Nếu lệnh không được khớp kịp, bạn có thể lỡ mất cơ hội. Đây là lý do mình khuyên nên chia nhỏ lệnh, tránh đặt lệnh quá lớn ở một thời điểm.
Hơn nữa, hãy chú ý đến thời gian nghỉ lễ hay cuối tuần. Thị trường đóng cửa hai ngày, rất nhiều sự kiện có thể diễn ra trong khoảng đó, và khi phiên giao dịch mở lại, giá có thể “gap up” hoặc “gap down” mạnh.
13. Kinh Nghiệm Thực Tế Khi Giao Dịch
Ảnh trên: Bạn cũng cần nắm vững “chuyển động” của VN-Index hoặc các chỉ số khác như VN30, HNX-Index. Khi VN30 bật tăng mạnh, nhiều cổ phiếu thành phần cũng chạy theo
Hồi mới đầu tư, mình hay “tham lam” lúc giá đang nhích tăng. Thấy cổ phiếu mình cầm nhảy 5-7% phiên sáng, mình bị kích thích muốn gom thêm, mong chiều tăng tiếp. Thế rồi, chiều vừa khớp xong thì thị trường đột ngột đổi chiều, mình lỗ ngược. Mình rút ra bài học: đừng vội vàng, hãy xem xét toàn cảnh thông tin, dòng tiền, lực cầu.
Cũng có lần mình mua cổ phiếu vào cuối phiên ATC sau khi tổng hợp được tin tức, thấy công ty sắp ra báo cáo tài chính tốt. Sáng hôm sau giá tăng một mạch. Khi đó, việc lựa chọn đúng phiên chứng khoán để “ra tay” thật sự mang lại lợi thế.
Bạn cũng cần nắm vững “chuyển động” của VN-Index hoặc các chỉ số khác như VN30, HNX-Index. Khi VN30 bật tăng mạnh, nhiều cổ phiếu thành phần cũng chạy theo, đặc biệt trong các phiên giao dịch chứng khoán đầu tuần hoặc giữa tuần khi dòng tiền còn dồi dào. Gần cuối tuần, đôi lúc nhà đầu tư hay chốt lời để “nghỉ xả hơi” khiến thị trường dễ rung lắc.
14. Giao Dịch Tại Sao Có Thể Lời Lớn, Nhưng Cũng Lỗ Đậm?
Chỉ riêng một phiên giao dịch chứng khoán, bạn có thể kiếm 5-7% lợi nhuận nếu chọn đúng cổ phiếu, đúng thời điểm. Ngược lại, cũng trong phiên đó, nếu cầm nhầm mã bị tin xấu, bạn có thể “bay” 10%. Mình nhớ từng tham gia một cổ phiếu bất động sản khi thị trường “đảo chiều” đột ngột do thông tin thắt chặt tín dụng. Từ mức lãi 3% buổi sáng, đến cuối phiên mình lỗ 5%. Điều này không hiếm.
Thế nên, bạn phải luôn kèm theo chiến lược quản lý vốn, đặt ra mức cắt lỗ (stop loss) hoặc chốt lời (take profit) hợp lý. Ranh giới giữa lãi – lỗ trong phiên chứng khoán đôi khi chỉ cách nhau vài nhịp khớp lệnh.
15. Tối Ưu Hóa Lệnh Trong Phiên Giao Dịch
Trên thực tế, các công ty chứng khoán cung cấp nhiều loại lệnh khác nhau: lệnh LO (giới hạn), lệnh MP (thị trường, khi HOSE cho phép), lệnh ATO, lệnh ATC… Biết cách dùng linh hoạt, bạn sẽ giảm thiểu rủi ro đặt mua giá quá cao hoặc bán giá quá thấp.
Ví dụ, nếu bạn muốn mua bằng mọi giá lúc ATO, bạn có thể dùng lệnh ATO để ưu tiên khớp ngay phiên mở cửa. Nhưng nếu bạn sợ bị khớp giá ảo do tin đồn, bạn có thể kiên nhẫn chờ vài phút đầu rồi đặt lệnh LO để có mức giá mong muốn. Với những người ưa “chắc chắn”, lệnh LO phù hợp hơn, vì bạn kiểm soát được giá mua – bán.
Ảnh trên: Các Lệnh Chứng Khoán Phổ Biến
16. Kết Hợp Tin Tức Và Phân Tích Trong Ngày
Mình thấy tin tức luôn là con dao hai lưỡi. Có khi đó là thông tin đúng, giúp bạn đưa ra quyết định đúng đắn. Có lúc lại là tin đồn thất thiệt, khiến bạn mua phải cổ phiếu “trên mây”. Để hạn chế rủi ro, bạn nên tham khảo nhiều nguồn, từ báo chí chính thống, trang web của doanh nghiệp, đến báo cáo phân tích của công ty chứng khoán. Đồng thời, hãy xác định xem tin này tác động lâu dài hay chỉ ngắn hạn trong các phiên giao dịch chứng khoán.
Nếu là tin vĩ mô (chính sách thuế, lãi suất), tác động thường rộng và kéo dài. Nếu là tin nội bộ doanh nghiệp (bổ nhiệm nhân sự, ký kết hợp đồng mới), hãy kiểm tra tính xác thực. Đừng quá hưng phấn chỉ vì những “câu chữ giật gân” nhé.
17. Lời Khuyên Cá Nhân Về Quản Lý Cảm Xúc
Chứng khoán nói chung và phiên giao dịch chứng khoán nói riêng có thể “vắt kiệt” cảm xúc của bạn trong một ngày. Tâm lý tham lam – sợ hãi luôn xen kẽ. Cách mình vượt qua là đặt ra nguyên tắc rõ ràng: mua bán theo kế hoạch, tuân thủ kỷ luật, hạn chế “bẻ lái” giữa chừng. Nếu thị trường diễn biến ngược lại dự đoán, mình chấp nhận cắt lỗ sớm hoặc giữ vững cổ phiếu nếu phân tích cơ bản vẫn tốt.
Những lúc thị trường lao dốc, thay vì hoảng loạn bạn có thể nhìn lại cả hành trình đầu tư. Đã nhiều lần VN-Index rơi, rồi vẫn phục hồi. Vấn đề là bạn có đủ sức kiên nhẫn và khả năng phân tích để tìm ra “viên ngọc sáng” giữa phiên đỏ lửa hay không.
18. Nên Có Người Đồng Hành Khi Tham Gia Thị Trường
Bạn cũng biết đôi lúc kiến thức sách vở chưa đủ, vì tâm lý thực tế quá phức tạp. Mình từng rơi vào cảnh lỗ nặng do chưa biết cách xây dựng phương pháp đầu tư ổn định, chốt sai thời điểm trong phiên chứng khoán. Nhờ có một người bạn am hiểu thị trường tư vấn, mình dần cải thiện chiến lược.
Nếu bạn chưa rõ đầu tư thế nào hoặc đang loay hoay với thua lỗ, có thể cân nhắc tìm đến một chuyên gia đồng hành. Mình biết CASIN là công ty tư vấn đầu tư cá nhân có cách tiếp cận trung dài hạn, họ tránh việc “môi giới” thuần túy mà tập trung cùng bạn xây dựng kế hoạch bền vững. Những phiên giao dịch đầy hỗn loạn sẽ bớt “đáng sợ” hơn khi bạn có một đội ngũ giàu kinh nghiệm song hành, vì họ giúp bạn đánh giá danh mục, mục tiêu, cũng như tối ưu khả năng sinh lời.