Bạn có nhớ lần đầu tiên mình đặt lệnh mua một cổ phiếu không? Cái cảm giác hồi hộp khi nhấn nút “Enter”, theo dõi từng nhịp giá nhảy múa trên bảng điện, và rồi tài khoản của bạn chính thức ghi nhận một mã chứng khoán. Khoảnh khắc ấy, bạn không chỉ sở hữu một tài sản, mà bạn đã chính thức mở ra một thứ gọi là “vị thế” trên thị trường. Đó có thể là khởi đầu cho một khoản lợi nhuận đáng mơ ước, hoặc cũng có thể là một bài học đắt giá. Tôi vẫn nhớ như in lần đầu tiên mua cổ phiếu HPG, cảm giác tự hào xen lẫn lo lắng khi thấy con số trong tài khoản thay đổi từng phút. Cảm xúc đó chính là trung tâm của mọi câu chuyện đầu tư.
Hành trình của mỗi nhà đầu tư, dù mới hay cũ, đều xoay quanh việc tạo ra và quản lý những vị thế này. Nhưng liệu chúng ta đã thực sự hiểu sâu sắc về bản chất của nó? Open position là gì mà lại có sức ảnh hưởng ghê gớm đến tâm lý và kết quả đầu tư của chúng ta đến vậy? Nó không đơn thuần là một thuật ngữ kỹ thuật khô khan. Hiểu rõ open position, hay còn gọi là vị thế mở, chính là bước đi đầu tiên và quan trọng nhất để bạn có thể kiểm soát cuộc chơi, thay vì để thị trường kiểm soát bạn. Bài viết này sẽ không chỉ định nghĩa, mà sẽ cùng bạn bóc tách từng lớp ý nghĩa, khám phá những rủi ro tiềm ẩn và trang bị những chiến lược quản trị hiệu quả nhất.
1. Open Position Là Gì? Một Khái Niệm Nền Tảng Mọi Nhà Đầu Tư Cần Nắm Vững
Hãy bắt đầu bằng một định nghĩa thật đơn giản. Open position (Vị thế mở) là một giao dịch đã được thực hiện nhưng chưa được tất toán bằng một giao dịch ngược lại. Nói một cách dễ hiểu hơn, đó là khi bạn mua hoặc bán một tài sản (cổ phiếu, hợp đồng tương lai, ngoại hối,…) và vẫn đang nắm giữ nó, chấp nhận mọi rủi ro và tiềm năng lợi nhuận từ sự biến động giá của tài sản đó trong tương lai.
Khi bạn có một open position, bạn đang “đặt cược” vào một hướng đi của thị trường.
– Nếu bạn mua vào, bạn đang có một vị thế mua mở (long position). Bạn kỳ vọng giá tài sản sẽ tăng lên để bạn có thể bán ra với giá cao hơn và thu lợi nhuận.
– Nếu bạn bán ra (trong các thị trường cho phép bán khống), bạn đang có một vị thế bán mở (short position). Bạn kỳ vọng giá tài sản sẽ giảm xuống để bạn có thể mua lại với giá thấp hơn và hưởng chênh lệch.
Chừng nào bạn chưa thực hiện hành động ngược lại (bán những gì đã mua, hoặc mua lại những gì đã bán), vị thế của bạn vẫn đang “mở”. Lãi hoặc lỗ của bạn lúc này chỉ là “chưa thực hiện” (unrealized profit/loss), chúng chỉ tồn tại trên giấy tờ hoặc trên màn hình máy tính. Chúng chỉ trở thành tiền thật trong túi bạn (hoặc bay khỏi túi bạn) khi bạn đóng vị thế (close position).
Ảnh trên: Open Position Là Gì
2. Tại Sao Việc Hiểu Rõ Về Open Position Lại Quan Trọng Đến Vậy?
Bạn có thể nghĩ: “Ồ, đơn giản là mua và giữ thôi mà, có gì phức tạp đâu?”. Sự thật là, việc không hiểu sâu sắc về open position là nguồn cơn của rất nhiều sai lầm đau đớn. Tại sao ư?
Thứ nhất, nó quyết định mức độ rủi ro bạn đang gánh chịu. Mỗi một vị thế mở là một sợi dây vô hình nối tài khoản của bạn với sự biến động không ngừng của thị trường. Thị trường lên, tài khoản bạn vui. Thị trường xuống, tài khoản bạn buồn. Nếu bạn mở quá nhiều vị thế, hoặc một vị thế với quy mô quá lớn so với tài sản, bạn đang đặt mình vào tình thế cực kỳ nguy hiểm. Một cú sập bất ngờ của thị trường có thể thổi bay thành quả của bạn trong nháy mắt.
Thứ hai, nó ảnh hưởng trực tiếp đến tâm lý giao dịch. Bạn đã bao giờ mất ngủ vì một vị thế mở đang thua lỗ nặng chưa? Hay cảm thấy phấn khích tột độ khi một vị thế đang lãi lớn, để rồi do dự không chốt lời và nhìn lợi nhuận tan biến? Cảm xúc – tham lam và sợ hãi – luôn xoay quanh các open position. Hiểu rõ nó giúp bạn tách bạch cảm xúc khỏi quyết định, hành động một cách lý trí hơn.
Nói tóm lại, position là gì? Nó không chỉ là một giao dịch. Nó là một cam kết, một sự phơi bày trước rủi ro, và là đối tượng trung tâm của mọi chiến lược đầu tư. Quản lý tài khoản đầu tư thực chất chính là quản lý các open position của bạn.
3. Phân Biệt Hai Loại Vị Thế Mở Phổ Biến: Long Position Và Short Position
Trong thế giới đầu tư, có hai hướng chính để bạn đặt cược: giá lên hoặc giá xuống. Tương ứng với đó là hai loại vị thế mở cơ bản.
3.1. Vị thế Mua (Long Position): Niềm Tin Vào Sự Tăng Trưởng
Đây là loại vị thế quen thuộc nhất với đa số nhà đầu tư, đặc biệt là trên thị trường chứng khoán cơ sở Việt Nam. Khi bạn thực hiện một long position, bạn mua một tài sản với hy vọng giá của nó sẽ tăng trong tương lai.
– Ví dụ: Bạn phân tích và tin rằng cổ phiếu FPT sẽ tăng giá nhờ tiềm năng của ngành công nghệ. Bạn quyết định mua 1,000 cổ phiếu FPT ở giá 130,000 VNĐ/cổ phiếu. Lúc này, bạn đang nắm giữ một vị thế mua mở đối với 1,000 cổ phiếu FPT.
– Lợi nhuận: Về lý thuyết là không giới hạn. Nếu FPT tăng lên 150,000, 200,000 hay thậm chí cao hơn, lợi nhuận của bạn sẽ tiếp tục tăng.
– Rủi ro: Bị giới hạn ở mức vốn bạn bỏ ra. Trong trường hợp xấu nhất, nếu FPT giảm về 0 (điều gần như không thể với một doanh nghiệp lớn), bạn sẽ mất toàn bộ số tiền đầu tư ban đầu.
3.2. Vị thế Bán (Short Position): Kiếm Lợi Từ Sự Sụt Giảm
Ảnh trên: Vị thế Bán (Short Position) – Vị thế Mua (Long Position)
Short position, hay bán khống, là một khái niệm phức tạp hơn và thường xuất hiện trong thị trường phái sinh hoặc các thị trường quốc tế. Nó cho phép nhà đầu tư kiếm lợi nhuận ngay cả khi thị trường đi xuống.
Khi bạn thực hiện một short position, bạn vay một tài sản (ví dụ: cổ phiếu) từ một bên thứ ba (thường là công ty chứng khoán) và bán nó ngay lập tức trên thị trường. Mục tiêu của bạn là chờ giá tài sản đó giảm xuống, sau đó bạn sẽ mua lại nó với giá thấp hơn để trả lại cho bên cho vay. Lợi nhuận của bạn chính là phần chênh lệch giá.
– Ví dụ: Bạn dự báo giá cổ phiếu VIC sẽ điều chỉnh giảm. Bạn thực hiện một vị thế bán khống 500 cổ phiếu VIC ở giá 45,000 VNĐ/cổ phiếu. Sau đó, giá VIC giảm xuống còn 40,000 VNĐ. Bạn mua lại 500 cổ phiếu ở giá này để trả lại khoản vay. Lợi nhuận của bạn là (45,000 – 40,000) * 500 = 2,500,000 VNĐ (chưa trừ phí).
– Lợi nhuận: Bị giới hạn. Lợi nhuận tối đa bạn có thể đạt được là khi giá cổ phiếu giảm về 0.
– Rủi ro: Về lý thuyết là không giới hạn. Nếu dự đoán của bạn sai và giá cổ phiếu tăng không ngừng, khoản lỗ của bạn cũng sẽ tăng không có điểm dừng. Đây là lý do tại sao bán khống được coi là một chiến lược rủi ro cao hơn nhiều so với mua.
4. Một Câu Chuyện Thực Tế: Hành Trình Từ Vị Thế Mở Đầu Tiên Đến Bài Học Xương Máu
Tôi muốn kể cho bạn nghe câu chuyện của anh Nam, một khách hàng mà tôi đã có dịp đồng hành. Nam đến với chứng khoán vào giai đoạn thị trường bùng nổ năm 2021. Anh ấy, giống như bao nhà đầu tư F0 khác, mở tài khoản và nạp tiền với một niềm tin mãnh liệt rằng “cứ mua là thắng”.
Vị thế mở đầu tiên của anh là một mã cổ phiếu bất động sản đang “nóng”. Anh dồn một phần lớn số vốn của mình vào đó. Những ngày đầu tiên thật ngọt ngào. Tài khoản xanh mướt, lợi nhuận tăng từng ngày. Anh cảm thấy mình như một thiên tài đầu tư. Thừa thắng xông lên, anh mở thêm nhiều open position khác, chủ yếu là các cổ phiếu có “đội lái” mà anh nghe ngóng được từ các hội nhóm. Anh ấy không thực sự hiểu position là gì, anh chỉ biết rằng số dư tài khoản đang tăng lên.
Và rồi, điều gì đến cũng phải đến. Thị trường đột ngột đảo chiều. VN-Index lao dốc. Những vị thế mở của Nam từ lãi chuyển sang lỗ. Ban đầu, anh tự trấn an: “Chỉ là điều chỉnh thôi, rồi sẽ lên lại”. Nhưng nó cứ giảm, giảm mãi. Từ lỗ nhẹ, các vị thế chuyển sang lỗ nặng. Anh bắt đầu hoảng loạn. Cảm giác nhìn tài sản của mình bốc hơi mỗi ngày thật kinh khủng. Anh không dám cắt lỗ vì tiếc, vì hy vọng một phép màu. Cuối cùng, khi không thể chịu đựng được nữa, anh bán tất cả trong sự hoảng loạn tột độ, chấp nhận một khoản lỗ bằng cả năm lương đi làm.
Bài học của anh Nam là một bài học kinh điển. Anh ấy đã phạm phải sai lầm chết người: không hiểu và không tôn trọng các vị thế mở của mình. Anh ấy đã để cảm xúc dẫn dắt, không có kế hoạch quản trị rủi ro, không xác định điểm dừng lỗ. Câu chuyện của anh là lời nhắc nhở rằng, đằng sau mỗi open position không chỉ là tiền bạc, mà còn là cảm xúc, là tâm lý, và là cả một chiến lược cần được vạch ra rõ ràng.
5. Những Đặc Điểm ‘Nhận Dạng’ Của Một Open Position
Ảnh trên: Lãi/Lỗ chưa thực hiện (Unrealized P/L)
Để quản lý tốt, trước hết bạn phải nhận diện được nó. Một vị thế mở có những đặc điểm cơ bản sau:
– Lãi/Lỗ chưa thực hiện (Unrealized P/L): Đây là đặc điểm rõ ràng nhất. Chừng nào vị thế còn mở, mọi khoản lãi hay lỗ chỉ là tạm thời, nó biến động liên tục theo giá thị trường.
– Yêu cầu ký quỹ (Margin Requirement): Đối với các giao dịch sử dụng đòn bẩy (margin) hoặc trong thị trường phái sinh, mỗi open position sẽ yêu cầu bạn phải duy trì một số tiền tối thiểu trong tài khoản, gọi là ký quỹ duy trì. Nếu giá trị tài khoản giảm xuống dưới mức này, bạn sẽ nhận được một “lệnh gọi ký quỹ” (margin call).
– Chi phí qua đêm (Overnight Fee/Swap): Trong một số thị trường như ngoại hối (Forex), việc giữ một vị thế mở qua đêm có thể phát sinh một khoản phí (hoặc bạn có thể nhận được một khoản tiền), gọi là phí qua đêm hay swap.
– Phơi bày trước rủi ro thị trường: Bất kỳ tin tức vĩ mô, báo cáo tài chính, hay thậm chí là một tin đồn thất thiệt nào cũng có thể tác động ngay lập tức đến giá trị của open position của bạn.
6. Khi Nào Một Open Position Chấm Dứt? Tìm Hiểu Về ‘Đóng Vị Thế’ (Close Position)
Một open position không tồn tại mãi mãi. Nó sẽ được “đóng lại” khi bạn thực hiện một giao dịch đối ứng.
– Nếu bạn đang có một vị thế mua mở (long position), việc đóng vị thế chính là bán đi toàn bộ số tài sản bạn đang nắm giữ.
– Nếu bạn đang có một vị thế bán mở (short position), việc đóng vị thế chính là mua lại đúng số lượng tài sản bạn đã bán khống trước đó để trả lại.
Thời điểm bạn đóng vị thế là thời điểm “chốt sổ”. Mọi khoản lãi/lỗ chưa thực hiện sẽ ngay lập tức trở thành lãi/lỗ thực tế, được cộng vào hoặc trừ đi khỏi số dư tiền mặt trong tài khoản của bạn. Quyết định khi nào nên đóng một vị thế là một trong những quyết định khó khăn nhất trong đầu tư, nó đòi hỏi cả kỹ năng phân tích và kỷ luật thép.
Ảnh trên: Khi Nào Một Open Position Chấm Dứt? Tìm Hiểu Về ‘Đóng Vị Thế’ (Close Position)
7. Rủi Ro Tiềm Ẩn Luôn Rình Rập Đằng Sau Mỗi Vị Thế Mở
Mỗi khi bạn mở một vị thế, bạn đang tự nguyện bước vào một sân chơi đầy rủi ro. Việc nhận diện các rủi ro này là bước đầu tiên để kiểm soát chúng.
– Rủi ro thị trường (Market Risk): Đây là rủi ro tổng thể, không thể tránh khỏi. Các yếu tố như thay đổi lãi suất, lạm phát, bất ổn chính trị, thiên tai… đều có thể khiến toàn bộ thị trường đi xuống và kéo theo vị thế của bạn, dù cho cổ phiếu bạn chọn có tốt đến đâu.
– Rủi ro thanh khoản (Liquidity Risk): Điều gì xảy ra nếu bạn muốn đóng vị thế (bán cổ phiếu) nhưng không có ai mua? Đó là rủi ro thanh khoản. Nó thường xảy ra với các cổ phiếu vốn hóa nhỏ, ít người giao dịch. Bạn có thể bị “kẹt hàng”, không thể bán ra được, hoặc phải bán với giá rất thấp.
– Rủi ro đòn bẩy (Leverage Risk): Sử dụng margin để mở vị thế có thể khuếch đại lợi nhuận, nhưng nó cũng khuếch đại thua lỗ một cách khủng khiếp. Một biến động nhỏ của thị trường cũng có thể dẫn đến margin call và buộc bạn phải bán tháo vị thế ở thời điểm tồi tệ nhất.
– Rủi ro thông tin (Information Risk): Bạn mở vị thế dựa trên một thông tin nào đó. Nhưng nếu thông tin đó sai, hoặc là một “tin vịt” có chủ đích, vị thế của bạn sẽ gặp nguy hiểm.
Ảnh trên: Rủi ro thị trường (Market Risk)
8. 3 Cách Quản Trị Rủi Ro Open Position Hiệu Quả Mà Các Chuyên Gia Thường Áp Dụng
Đây chính là phần quan trọng nhất của bài viết, là “vũ khí” giúp bạn sống sót và phát triển trên thị trường. Quản trị rủi ro không phải là cố gắng né tránh rủi ro hoàn toàn (điều đó là không thể), mà là kiểm soát nó trong một giới hạn chấp nhận được.
8.1. Cắt Lỗ (Stop-Loss): Người Vệ Sĩ Thầm Lặng Của Tài Khoản
Bạn có thắc mắc tại sao các nhà đầu tư chuyên nghiệp có thể tồn tại qua nhiều chu kỳ thị trường, trong khi nhiều người khác lại “cháy tài khoản” chỉ sau một cú sập? Bí mật lớn nhất nằm ở hai từ: Cắt lỗ.
Cắt lỗ (Stop-loss) là hành động đóng một vị thế đang thua lỗ khi nó chạm đến một mức giá đã được xác định trước. Đây là giới hạn thua lỗ tối đa mà bạn sẵn sàng chấp nhận cho một giao dịch.
– Tại sao nó quan trọng? Cắt lỗ giúp bạn bảo vệ vốn. Vốn chính là sinh mạng của nhà đầu tư. Mất 10% vốn, bạn cần lãi 11% để hòa lại. Nhưng nếu bạn để lỗ đến 50%, bạn phải lãi tới 100% mới có thể về bờ – một nhiệm vụ cực kỳ khó khăn. Cắt lỗ sớm giúp bạn tránh được những khoản lỗ nặng nề, giữ lại vốn để tìm kiếm các cơ hội khác tốt hơn. Nó cũng giải phóng bạn khỏi gánh nặng tâm lý của việc “gồng lỗ”.
– Làm thế nào để xác định điểm cắt lỗ? Có nhiều cách:
Theo tỷ lệ phần trăm: Ví dụ, bạn quyết định sẽ cắt lỗ nếu vị thế lỗ 7-8% so với giá mua.
Theo phân tích kỹ thuật: Đặt điểm cắt lỗ ngay bên dưới các vùng hỗ trợ quan trọng, hoặc dưới các đường trung bình động (MA).
Theo biến động giá: Sử dụng các chỉ báo như ATR (Average True Range) để xác định một khoảng dừng lỗ hợp lý dựa trên sự biến động tự nhiên của cổ phiếu.
Điều quan trọng nhất không phải là bạn dùng phương pháp nào, mà là bạn phải TUÂN THỦ nó một cách tuyệt đối. Đừng bao giờ dời điểm cắt lỗ đi xa hơn chỉ vì hy vọng giá sẽ hồi lại. Đó là con đường ngắn nhất dẫn đến thảm họa.
Ảnh trên: Cắt Lỗ (Stop-Loss)
8.2. Chốt Lời (Take-Profit): Nghệ Thuật Hiện Thực Hóa Lợi Nhuận
Nếu cắt lỗ là để bảo vệ bạn khỏi thua lỗ, thì chốt lời (Take-profit) là để đảm bảo bạn biến lợi nhuận trên giấy thành tiền thật trong túi. Rất nhiều nhà đầu tư mắc sai lầm “tham lam”, họ thấy vị thế đang lãi nhưng không chốt, để rồi giá quay đầu và họ mất hết phần lợi nhuận, thậm chí chuyển thành lỗ.
Chốt lời là hành động đóng một vị thế đang có lãi khi nó đạt đến một mức giá mục tiêu đã được xác định trước.
– Làm thế nào để xác định điểm chốt lời?
Theo tỷ lệ Rủi ro:Lợi nhuận (Risk:Reward): Một quy tắc phổ biến là tìm kiếm các giao dịch có tỷ lệ R:R ít nhất là 1:2 hoặc 1:3. Ví dụ, nếu bạn đặt cắt lỗ 7%, thì mục tiêu chốt lời của bạn nên ở mức lãi 14% hoặc 21%.
Theo phân tích kỹ thuật: Đặt mục tiêu chốt lời ở các vùng kháng cự mạnh, nơi giá có khả năng đảo chiều.
Chốt lời từng phần: Thay vì bán hết ở một điểm, bạn có thể chia vị thế ra và chốt lời ở nhiều mức giá khác nhau. Ví dụ, khi đạt mục tiêu 1, bạn bán 1/3 vị thế. Khi đạt mục tiêu 2, bạn bán 1/3 nữa. Cách này giúp bạn vừa khóa lợi nhuận, vừa cho phép vị thế có cơ hội tăng tiếp.
Đừng bao giờ cảm thấy tiếc nuối nếu sau khi bạn chốt lời, giá cổ phiếu vẫn tăng tiếp. Câu nói kinh điển trên thị trường là “Không ai có thể mua đáy bán đỉnh”. Việc chốt lời và có lợi nhuận luôn luôn tốt hơn là không có gì cả.
Ảnh trên: Chốt Lời (Take-Profit)
8.3. Quản Lý Quy Mô Vị Thế (Position Sizing): Chìa Khóa Sinh Tồn
Đây là khái niệm mà rất nhiều nhà đầu tư mới bỏ qua, nhưng nó lại là yếu tố quyết định sự sống còn trong dài hạn. Quản lý quy mô vị thế là việc xác định bạn sẽ bỏ bao nhiêu tiền vào một giao dịch duy nhất.
Thay vì hỏi “Tôi nên mua bao nhiêu cổ phiếu?”, hãy hỏi “Tôi sẵn sàng mất bao nhiêu tiền cho giao dịch này nếu nó đi sai hướng?”.
– Quy tắc 2%: Một quy tắc nổi tiếng được nhiều nhà giao dịch chuyên nghiệp áp dụng là không bao giờ mạo hiểm quá 2% tổng số vốn giao dịch cho một vị thế duy nhất.
– Cách tính:
Xác định tổng vốn giao dịch của bạn (ví dụ: 1 tỷ VNĐ).
Xác định mức rủi ro tối đa cho mỗi giao dịch (ví dụ: 2% của 1 tỷ = 20 triệu VNĐ).
Xác định điểm vào lệnh và điểm cắt lỗ của bạn. Khoảng cách giữa hai điểm này là rủi ro trên mỗi cổ phiếu. (Ví dụ: Mua HPG giá 30, cắt lỗ giá 28. Rủi ro/cổ phiếu = 2,000 VNĐ).
Quy mô vị thế (số cổ phiếu cần mua) = Mức rủi ro tối đa / Rủi ro trên mỗi cổ phiếu = 20,000,000 / 2,000 = 10,000 cổ phiếu.
Bằng cách này, dù bạn đúng hay sai, bạn biết chắc rằng khoản lỗ lớn nhất của mình sẽ không bao giờ vượt quá 20 triệu VNĐ. Điều này giúp bạn ngủ ngon, tránh được các quyết định cảm tính và tồn tại đủ lâu trên thị trường để các quyết định đúng đắn phát huy tác dụng.
9. Mối Quan Hệ Giữa Open Position Và Đòn Bẩy Tài Chính (Leverage): Con Dao Hai Lưỡi
Ảnh trên: Mối Quan Hệ Giữa Open Position Và Đòn Bẩy Tài Chính (Leverage)
Đòn bẩy, hay giao dịch ký quỹ (margin), cho phép bạn mở một open position với giá trị lớn hơn nhiều so với số tiền thực có trong tài khoản. Ví dụ, với 100 triệu đồng và tỷ lệ đòn bẩy 1:2, bạn có thể mở một vị thế trị giá 200 triệu đồng.
Đây là một con dao hai lưỡi cực kỳ sắc bén.
– Mặt lợi: Nó khuếch đại lợi nhuận của bạn. Nếu cổ phiếu tăng 10%, với vị thế 200 triệu, bạn lãi 20 triệu, tương đương 20% trên vốn gốc 100 triệu của bạn.
– Mặt hại (và nguy hiểm hơn nhiều): Nó khuếch đại thua lỗ một cách tàn khốc. Nếu cổ phiếu giảm 10%, bạn lỗ 20 triệu, tương đương 20% vốn gốc. Nếu cổ phiếu giảm 50%, bạn sẽ mất toàn bộ 100 triệu vốn gốc của mình.
Việc sử dụng đòn bẩy để mở các vị thế mở đòi hỏi sự kỷ luật và kinh nghiệm quản trị rủi ro ở cấp độ cao hơn rất nhiều. Đối với nhà đầu tư mới, lời khuyên chân thành của tôi là hãy tránh xa đòn bẩy cho đến khi bạn thực sự hiểu thị trường và đã có một hệ thống giao dịch hiệu quả, đã được kiểm chứng.
10. Áp Dụng Quản Lý Vị Thế Mở Trên Thị Trường Chứng Khoán Việt Nam
Thị trường chứng khoán Việt Nam nổi tiếng với sự biến động mạnh và tâm lý đám đông. Điều này càng làm cho việc quản lý open position trở nên quan trọng hơn bao giờ hết.
Hãy nhìn lại những cú sập của VN-Index vào tháng 4/2022 hay tháng 9/2023. Những nhà đầu tư không có kế hoạch quản trị rủi ro, không có điểm cắt lỗ rõ ràng cho các vị thế mở của mình đã phải chịu những thiệt hại nặng nề nhất. Ngược lại, những người có kỷ luật, tuân thủ điểm cắt lỗ đã bảo vệ được vốn và có cơ hội quay trở lại thị trường khi cơ hội mới xuất hiện.
Khi áp dụng vào Việt Nam, bạn cần chú ý:
– Biên độ dao động: Cổ phiếu trên sàn HOSE có biên độ +/- 7%, HNX là +/- 10%, UPCOM là +/- 15%. Điều này có nghĩa là vị thế của bạn có thể biến động rất mạnh chỉ trong một ngày. Hãy đặt điểm cắt lỗ đủ rộng để tránh bị “quét” bởi những biến động nhiễu trong phiên, nhưng cũng đủ gần để bảo vệ bạn.
– Tính thanh khoản: Luôn ưu tiên mở vị thế ở các cổ phiếu có thanh khoản tốt (khối lượng giao dịch hàng ngày lớn). Tránh xa các cổ phiếu “trà đá”, thanh khoản thấp vì khi thị trường xấu, bạn sẽ không thể bán được.
Ảnh trên: Tính thanh khoản – Luôn ưu tiên mở vị thế ở các cổ phiếu có thanh khoản tốt (khối lượng giao dịch hàng ngày lớn). Tránh xa các cổ phiếu “trà đá”, thanh khoản thấp vì khi thị trường xấu, bạn sẽ không thể bán được.
11. Tâm Lý Giao Dịch Và Open Position: Cuộc Chiến Nội Tâm Của Mọi Nhà Đầu Tư
Chúng ta đã nói về kỹ thuật, về chiến lược, nhưng có một yếu tố còn quan trọng hơn cả: tâm lý. Mỗi open position là một phép thử cho tâm lý của bạn.
– Khi vị thế lãi: Cảm giác tham lam trỗi dậy. “Giá sẽ còn tăng nữa, mình phải giữ để ăn trọn con sóng”. Sự tham lam này ngăn cản bạn chốt lời theo kế hoạch.
– Khi vị thế lỗ: Cảm giác sợ hãi và hy vọng xen lẫn. Sợ hãi khi thấy tiền mất, nhưng lại hy vọng (một cách phi lý trí) rằng giá sẽ quay đầu. Sự hy vọng viển vông này ngăn cản bạn cắt lỗ, biến một khoản lỗ nhỏ thành một thảm họa.
– Hội chứng FOMO (Fear Of Missing Out): Sợ bỏ lỡ cơ hội. Bạn thấy một cổ phiếu tăng trần vài phiên, bạn vội vàng nhảy vào mua ở giá cao, mở một vị thế mà không có bất kỳ sự phân tích nào. Đây là cách nhanh nhất để “đu đỉnh”.
Làm thế nào để chiến thắng cuộc chiến nội tâm này? Câu trả lời nằm ở việc có một kế hoạch giao dịch rõ ràng TRƯỚC KHI mở vị thế. Kế hoạch đó phải bao gồm điểm vào, điểm cắt lỗ, điểm chốt lời. Và việc của bạn chỉ là tuân thủ kế hoạch đó như một người máy, bất kể cảm xúc của bạn đang gào thét điều gì.
Ảnh trên: Hội chứng FOMO (Fear Of Missing Out)
12. Tìm Kiếm Người Đồng Hành: Khi Nào Bạn Cần Một Chuyên Gia?
Cuộc chiến tâm lý này thực sự không hề dễ dàng. Thừa nhận rằng mình đang gặp khó khăn, rằng mình đang để cảm xúc lấn át lý trí, là bước đầu tiên để tiến bộ. Đây cũng là lúc vai trò của một người đồng hành, một nhà tư vấn chuyên nghiệp trở nên cực kỳ quan trọng. Bạn đã bao giờ cảm thấy cô độc giữa thị trường đầy biến động, không biết nên hỏi ai, không biết quyết định mua/bán của mình là đúng hay sai? Bạn đã có phương pháp đầu tư nào cho riêng mình chưa, hay vẫn đang giao dịch theo cảm tính?
Nếu bạn đang loay hoay tìm kiếm một phương pháp đầu tư hiệu quả, hoặc đang thua lỗ và mất phương hướng, việc có một chuyên gia cùng bạn xem xét lại danh mục, xây dựng một chiến lược quản trị rủi ro phù hợp với mục tiêu và khẩu vị rủi ro của bạn là điều vô cùng cần thiết. Thị trường luôn có những đơn vị tư vấn chuyên nghiệp như CASIN, những người không chỉ tập trung vào việc thúc đẩy bạn giao dịch liên tục như các môi giới truyền thống. Thay vào đó, họ sẽ đồng hành cùng bạn trong trung và dài hạn, cá nhân hóa chiến lược đầu tư để giúp bạn đạt được mục tiêu quan trọng nhất: bảo vệ vốn và tạo ra lợi nhuận một cách ổn định, bền vững. Có một người dẫn đường tin cậy sẽ giúp bạn có được sự an tâm để vững bước trên con đường đầu tư đầy thử thách này.
Ảnh trên: Dịch Vụ Tư Vấn Và Đầu Tư Chứng Khoán CASIN
13. Những Sai Lầm Chết Người Khi Quản Lý Vị Thế Mở Mà Nhà Đầu Tư Mới Thường Mắc Phải
Hãy cùng điểm lại những “cái bẫy” phổ biến nhất để bạn có thể nhận diện và tránh xa:
– Không có điểm cắt lỗ: Đây là sai lầm số một, không thể tha thứ.
– Bình quân giá xuống (Averaging down): Thay vì cắt lỗ, bạn lại mua thêm vào khi cổ phiếu giảm giá với hy vọng “giá vốn sẽ thấp hơn”. Đây là hành động cực kỳ rủi ro, giống như ném tiền tốt vào một khoản đầu tư tồi.
– “Yêu” cổ phiếu: Bạn quá tin tưởng vào một cổ phiếu nào đó và từ chối nhìn vào sự thật rằng nó đang hoạt động kém hiệu quả. Đừng bao giờ để tình cảm cá nhân xen vào quyết định đầu tư.
– All-in vào một vị thế: Dồn hết tất cả vốn liếng vào một thương vụ duy nhất. Đây không phải là đầu tư, đây là đánh bạc.
– Chốt lời quá sớm, gồng lỗ quá lâu: Một xu hướng tâm lý phổ biến. Chúng ta sợ mất đi khoản lãi nhỏ nên vội vàng bán, nhưng lại sẵn sàng chịu đựng những khoản lỗ lớn với hy vọng hão huyền.
Bạn đã từng mắc phải sai lầm nào trong số này chưa? Đừng xấu hổ, hầu hết mọi người đều đã từng. Điều quan trọng là nhận ra, học hỏi và không bao giờ lặp lại chúng.
Ảnh trên: Bình quân giá xuống (Averaging down)
14. Kết Luận: Vị Thế Mở Không Chỉ Là Con Số, Đó Là Cả Một Hành Trình
Vậy, sau tất cả, open position là gì? Nó không chỉ là một dòng chữ trên ứng dụng giao dịch, không chỉ là một con số lãi/lỗ đang nhảy múa. Nó là hiện thân của một quyết định đầu tư, là kết quả của quá trình phân tích, và là phép thử cho kỷ luật và bản lĩnh của bạn.
Việc học cách quản lý các vị thế mở một cách chuyên nghiệp – biết khi nào nên vào lệnh, khi nào nên dũng cảm cắt đi một ngón tay để cứu cả bàn tay, và khi nào nên hài lòng với lợi nhuận mình có – chính là hành trình trưởng thành của mỗi nhà đầu tư. Đó là con đường từ một người chơi nghiệp dư bị thị trường điều khiển trở thành một nhà đầu tư chủ động, kiểm soát được rủi ro và vận mệnh tài chính của mình.
Đừng bao giờ quên rằng, mục tiêu cuối cùng không phải là đúng trong mọi giao dịch, mà là kiếm được tiền khi bạn đúng và mất ít tiền nhất có thể khi bạn sai. Hãy tôn trọng từng open position của mình, lên kế hoạch cho nó, và tuân thủ kế hoạch đó. Đó là con đường duy nhất dẫn đến sự an tâm và tăng trưởng tài sản bền vững. Chúc bạn luôn vững vàng và thành công trên hành trình đầu tư của mình!