Bạn có bao giờ cảm thấy mình nhỏ bé và lạc lõng giữa sự biến động khôn lường của thị trường chứng khoán không? Có những ngày, bạn mở bảng điện lên với một trái tim đầy hy vọng, để rồi đóng lại với một nỗi thất vọng nặng trĩu. Bạn mua, cổ phiếu giảm. Bạn bán, cổ phiếu lại tăng. Cảm giác như thể có một thế lực vô hình nào đó đang trêu đùa với túi tiền và cả cảm xúc của bạn. Tôi đã từng ở đó. Rất nhiều nhà đầu tư mà tôi có dịp trò chuyện cũng đã trải qua cảm giác bất lực ấy, cảm giác muốn tìm một tấm bản đồ, một kim chỉ nam để không còn lạc lối.
Trong những lúc hoang mang như vậy, việc nhìn lại hành trình của những người khổng lồ đi trước đôi khi lại là ngọn hải đăng sáng tỏ nhất. Và không có hành trình nào kịch tính, bi tráng và cũng đầy bài học như cuộc đời của Jesse Livermore – người được mệnh danh là “Con Gấu Vĩ Đại của Phố Wall”. Ông không phải là một nhà đầu tư giá trị cần mẫn như Warren Buffett, ông là một nhà đầu cơ, một nghệ sĩ thực thụ trên sàn đấu của những con số và cảm xúc. Cuộc đời ông là một chuỗi những lần chạm đến đỉnh vinh quang với hàng trăm triệu đô la rồi lại rơi xuống vực thẳm của phá sản. Chính từ những thăng trầm đó, ông đã để lại cho hậu thế những bài học được trả bằng cả gia tài và nước mắt.
1. Jesse Livermore Là Ai? Không Chỉ Là Một Huyền Thoại
Trước khi đi sâu vào những bài học của ông, chúng ta cần thực sự hiểu Jesse Livermore là ai. Sinh năm 1877, ông không xuất thân từ một gia đình tài phiệt, cũng không có bằng cấp danh giá từ các trường đại học lớn. Livermore bắt đầu sự nghiệp của mình khi mới 14 tuổi với công việc ghi bảng giá cổ phiếu tại một công ty môi giới ở Boston. Chính tại đây, cậu bé Jesse Livermore đã nhận ra những quy luật lặp lại trong biến động giá, những “mô hình” mà người khác bỏ qua. Ông không chỉ nhìn thấy những con số, ông nhìn thấy câu chuyện đằng sau chúng – câu chuyện về lòng tham, nỗi sợ hãi và hy vọng của con người.
Ông nổi danh với những phi vụ bán khống “để đời”, đặc biệt là cú sập thị trường năm 1907 và cuộc Đại Suy Thoái năm 1929. Trong khi cả nước Mỹ chìm trong khủng hoảng, Livermore đã kiếm được khối tài sản khổng lồ, ước tính lên tới 100 triệu đô la vào thời điểm đó (tương đương hàng tỷ đô la ngày nay), và được gán cho biệt danh “Con Gấu Vĩ Đại của Phố Wall”. Nhưng cuộc đời ông không phải là một đường thẳng đi lên. Ông đã phá sản tới 4 lần, mất tất cả, rồi lại gầy dựng lại từ đầu. Sự nghiệp của ông là một minh chứng sống động cho thấy ranh giới mong manh giữa thiên tài và sự hủy diệt trong đầu tư. Hiểu về Jesse Livermore không phải là để thần thánh hóa một con người, mà là để thấy được một nhà đầu tư bằng xương bằng thịt, với tất cả những điểm mạnh thiên tài và cả những yếu đuối chí mạng.
Ảnh trên: Jesse Livermore
2. Nền Tảng Triết Lý Đầu Tư Của Jesse Livermore
Khác với nhiều người cố gắng dự báo thị trường, triết lý của Jesse Livermore đơn giản hơn nhiều: “Đừng cố gắng mua ở đáy và bán ở đỉnh. Điều đó không thể thực hiện được, trừ những kẻ nói dối”. Ông không tin vào việc đoán định, ông tin vào việc xác nhận.
2.1. Giao Dịch Theo Xu Hướng – Người Bạn Đồng Hành Tin Cậy
Triết lý cốt lõi của Livermore là đi theo “con đường ít kháng cự nhất” (The path of least resistance). Nói một cách dễ hiểu, đó là giao dịch theo xu hướng chủ đạo của thị trường. Khi thị trường đang trong xu hướng tăng (uptrend), giá sẽ có xu hướng tiếp tục tăng. Khi thị trường trong xu hướng giảm (downtrend), giá sẽ có xu hướng tiếp tục giảm. Việc của nhà đầu tư không phải là chống lại con sóng lớn, mà là xác định con sóng đó và lướt đi cùng nó.
Bạn đã bao giờ thử bắt đáy một cổ phiếu đang rơi tự do chưa? Cảm giác đó thế nào? Có phải giống như cố gắng dùng tay không để đỡ một con dao đang rơi không? Rất đau đớn. Livermore tin rằng việc đó là vô ích và cực kỳ rủi ro. Thay vào đó, hãy chờ đợi cho đến khi thị trường hoặc cổ phiếu chứng tỏ rằng nó đã tạo đáy xong và bắt đầu một xu hướng tăng mới. Đó mới là thời điểm an toàn để tham gia.
Ảnh trên: Khi thị trường đang trong xu hướng tăng (uptrend), giá sẽ có xu hướng tiếp tục tăng. Khi thị trường trong xu hướng giảm (downtrend), giá sẽ có xu hướng tiếp tục giảm.
2.2. Thị Trường Là Cuộc Chơi Của Tâm Lý
Ông cho rằng thị trường chứng khoán không bao giờ mới, nó chỉ có lịch sử lặp lại chính nó. Tại sao? Vì thị trường được vận hành bởi con người, và bản chất con người – lòng tham, nỗi sợ hãi, sự thiếu hiểu biết và hy vọng – không bao giờ thay đổi. Do đó, hiểu được tâm lý đám đông là chìa khóa để hiểu được thị trường. Những mô hình giá mà ông nhận ra từ khi còn là một cậu bé ghi bảng điện chính là sự biểu đồ hóa của tâm lý con người.
3. Bài Học 1: Thị Trường Luôn Đúng, Cái Sai Là Ở Nhà Đầu Tư
Đây có lẽ là bài học nền tảng và cay đắng nhất mà mọi nhà đầu tư phải học. Chúng ta thường có xu hướng áp đặt cái tôi của mình vào thị trường. Chúng ta tin rằng phân tích của mình là đúng, cổ phiếu này “phải” tăng, và khi thị trường đi ngược lại, chúng ta tức giận, cố chấp và cho rằng “thị trường thật vô lý”.
Jesse Livermore đã nói: “Thị trường không bao giờ sai – chỉ có quan điểm của con người là thường xuyên sai lầm”. Khi danh mục của bạn thua lỗ, đừng đổ lỗi cho thị trường, cho đội lái, hay cho một thế lực bí ẩn nào đó. Điều đầu tiên cần làm là nhìn lại chính mình. Phân tích của bạn đã sai ở đâu? Bạn đã vào lệnh quá sớm? Bạn đã bỏ qua một tín hiệu cảnh báo nào đó?
Thừa nhận mình sai là bước đầu tiên và khó khăn nhất, nhưng nó là điều kiện tiên quyết để tồn tại. Hãy nhớ lại những lần bạn gồng lỗ một cổ phiếu. Có phải bạn đã liên tục tìm kiếm những tin tức tốt để tự trấn an, để biện minh cho quyết định nắm giữ của mình, trong khi giá cổ phiếu cứ ngày một giảm? Đó chính là lúc cái tôi đang chiến thắng lý trí. Livermore dạy chúng ta rằng, khi bạn và thị trường bất đồng quan điểm, hãy luôn đặt cược vào thị trường.
4. Bài Học 2: Cắt Lỗ Nhanh Chóng – Hành Động Sống Còn
Ảnh trên: Cắt Lỗ Nhanh Chóng – Hành Động Sống Còn
“Lợi nhuận sẽ tự chăm sóc nó, nhưng thua lỗ thì không bao giờ”. Đây là một trong những câu nói kinh điển nhất của Livermore. Nếu có một quy tắc duy nhất quyết định sự sống còn của bạn trên thị trường, thì đó chính là quy tắc này.
Ông đề ra một quy tắc rất rõ ràng cho bản thân: không bao giờ để một khoản lỗ vượt quá 10% vốn ban đầu. Tại sao lại là cắt lỗ? Vì một khoản lỗ nhỏ giống như một mầm bệnh. Nếu bạn không loại bỏ nó ngay lập tức, nó sẽ phát triển thành một căn bệnh nan y có thể giết chết toàn bộ tài khoản của bạn. Một khoản lỗ 10% chỉ cần một mức lãi 11% để hòa vốn. Nhưng nếu bạn để khoản lỗ lên 50%, bạn sẽ cần phải kiếm được lợi nhuận 100% chỉ để quay về điểm xuất phát – một nhiệm vụ gần như bất khả thi.
Bạn đã có chiến lược quản lý vốn và cắt lỗ cho riêng mình chưa? Hay bạn vẫn đang đầu tư theo cảm tính, hy vọng rằng khoản lỗ sẽ sớm biến thành lợi nhuận? Việc cắt lỗ không phải là thừa nhận thất bại, mà là một hành động khôn ngoan để bảo vệ vốn – thứ vũ khí duy nhất của bạn trên chiến trường này. Hãy coi mỗi lệnh cắt lỗ như một khoản phí bảo hiểm bạn trả để được tiếp tục tham gia cuộc chơi.
5. Bài Học 3: Gồng Lãi Hiệu Quả – Hãy Để Những Bông Hoa Tiếp Tục Nở
Trái ngược hoàn toàn với việc phải nhanh chóng cắt đi những “cỏ dại” (khoản lỗ), Jesse Livermore nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nuôi dưỡng những “bông hoa” (khoản lãi). Sai lầm phổ biến của nhà đầu tư F0, và cả những người đã có kinh nghiệm, là bán đi những cổ phiếu đang tăng giá quá sớm để “chốt lời non”, trong khi lại kiên trì gồng những khoản lỗ khổng lồ.
Tại sao chúng ta lại làm vậy? Vì tâm lý. Chốt một khoản lãi nhỏ mang lại cảm giác chiến thắng ngay lập tức. Còn gồng lỗ thì nuôi dưỡng một niềm hy vọng, dù là mong manh. Livermore chỉ ra rằng, tiền không được tạo ra từ những giao dịch lắt nhắt, mà từ những con sóng lớn. “Chẳng ai có thể giàu lên nhờ việc đánh bạc. Người ta kiếm được tiền lớn bằng cách ngồi im”. “Ngồi im” ở đây có nghĩa là kiên nhẫn nắm giữ cổ phiếu chiến thắng của bạn, chừng nào xu hướng tăng của nó còn tiếp diễn và không có lý do cơ bản nào thay đổi.
Đừng sợ hãi rằng khoản lãi của bạn sẽ biến mất. Hãy đặt ra các điểm dừng lỗ động (trailing stop) để bảo vệ lợi nhuận, nhưng hãy cho cổ phiếu không gian để “thở” và tiếp tục tăng trưởng. Chính những khoản lãi lớn này mới có thể bù đắp cho hàng loạt những khoản lỗ nhỏ mà bạn buộc phải cắt trước đó.
Ảnh trên: Hãy đặt ra các điểm dừng lỗ động (trailing stop) để bảo vệ lợi nhuận, nhưng hãy cho cổ phiếu không gian để “thở” và tiếp tục tăng trưởng.
6. Bài Học 4: Giao Dịch Với Quy Mô Lớn Khi Tín Hiệu Xác Nhận
Jesse Livermore không bao giờ “tất tay” vào một lệnh duy nhất ngay từ đầu. Ông sử dụng một kỹ thuật gọi là “kim tự tháp” (pyramiding). Phương pháp này đòi hỏi sự kiên nhẫn và kỷ luật thép.
6.1. Cách Hoạt Động Của Kim Tự Tháp
Giả sử ông xác định một cổ phiếu tiềm năng.
– Mua thăm dò: Ông sẽ bắt đầu với một vị thế nhỏ, khoảng 20% quy mô dự định.
– Quan sát và xác nhận: Nếu cổ phiếu đi đúng hướng (tăng giá) và vượt qua một điểm kháng cự quan trọng, chứng tỏ phân tích ban đầu của ông là đúng, ông sẽ mua thêm 20% nữa.
– Tiếp tục gia tăng: Ông sẽ lặp lại quá trình này, chỉ mua thêm khi giá đang tăng và ở mức giá cao hơn lần mua trước. Mỗi lần mua sau đều là một sự xác nhận cho quyết định ban đầu.
– Nguyên tắc vàng: Ông không bao giờ mua thêm khi giá đang giảm, hay còn gọi là “trung bình giá xuống”. Ông cho rằng đó là hành động của một kẻ thua cuộc.
Phương pháp này giúp ông kiểm soát rủi ro. Nếu ngay từ lần mua đầu tiên, cổ phiếu đã đi ngược hướng, ông sẽ cắt lỗ và thiệt hại chỉ ở trên một vị thế nhỏ. Nhưng khi ông đúng, ông sẽ có một vị thế lớn cưỡi trên một con sóng tăng mạnh mẽ. Bạn đã từng thử áp dụng chiến lược giải ngân theo từng phần như thế này chưa, hay vẫn quen với việc “mua một lần cho xong”?
Ảnh trên: Jesse Livermore không bao giờ “tất tay” vào một lệnh duy nhất ngay từ đầu. Ông sử dụng một kỹ thuật gọi là “kim tự tháp” (pyramiding). Phương pháp này đòi hỏi sự kiên nhẫn và kỷ luật thép.
7. Bài Học 5: Tránh Xa Các “Mẹo” Và “Tin Nội Gián”
Trong suốt sự nghiệp của mình, Jesse Livermore đã kiếm được hàng triệu đô la nhờ vào hệ thống và phân tích của bản thân. Nhưng trớ trêu thay, những lần ông phá sản nặng nề nhất lại thường đến từ việc phá vỡ quy tắc của chính mình và nghe theo lời khuyên của người khác, kể cả đó là những “tin nội gián” từ các chuyên gia hàng đầu.
Ông cay đắng nhận ra rằng: “Phố Wall không có chỗ cho những kẻ nghiệp dư, nó sẽ tống cổ họ ra ngoài nhanh thôi. Nó cũng không có chỗ cho những kẻ lười biếng muốn làm giàu mà không cần nỗ lực. Và nó chắc chắn không phải là nơi dành cho những kẻ tìm kiếm những mẹo vặt dễ dàng”.
Tại sao các “mẹo” lại nguy hiểm?
– Bạn không hiểu lý do: Khi bạn mua một cổ phiếu theo lời mách nước, bạn không hiểu tại sao mình mua nó. Do đó, bạn cũng sẽ không biết khi nào nên bán nó.
– Mất tính tự chủ: Bạn trở thành một con rối, phụ thuộc vào người khác. Bạn mất đi khả năng phân tích và ra quyết định độc lập – kỹ năng quan trọng nhất của một nhà đầu tư.
– Thông tin trễ và sai lệch: Đến khi tin tức đến tai bạn, nó thường đã quá muộn hoặc không còn chính xác.
Thay vì chạy theo các “room phím hàng”, hãy dành thời gian đó để tự nghiên cứu, xây dựng hệ thống giao dịch của riêng mình. Đó là con đường khó khăn hơn, nhưng là con đường duy nhất dẫn đến thành công bền vững.
8. Bài Học 6: Tầm Quan Trọng Của Điểm Pivot (Điểm Xoay)
Ảnh trên: Tầm Quan Trọng Của Điểm Pivot (Điểm Xoay)
Đây là một trong những đóng góp kỹ thuật quan trọng nhất của Livermore. Điểm Pivot không phải là một chỉ báo phức tạp, mà là một mức giá quan trọng mà tại đó, xu hướng của cổ phiếu có khả năng thay đổi hoặc tiếp diễn mạnh mẽ.
Khi một cổ phiếu đang tích lũy trong một biên độ hẹp, sau đó bứt phá (breakout) qua khỏi đỉnh của biên độ đó với khối lượng lớn, đó chính là một điểm Pivot mua. Livermore coi đây là tín hiệu để bắt đầu mở vị thế. Ngược lại, khi giá phá vỡ xuống dưới đáy của vùng tích lũy, đó là một tín hiệu bán.
Ông không cố gắng mua khi giá đang ở giữa biên độ tích lũy. Ông chờ đợi. Sự kiên nhẫn chờ đợi tín hiệu xác nhận từ điểm Pivot là chìa khóa giúp ông tham gia vào những con sóng lớn ngay từ khi chúng mới bắt đầu. Hãy thử nhìn lại biểu đồ VN-Index hoặc bất kỳ cổ phiếu nào bạn quan tâm. Bạn có nhận ra những vùng giá đi ngang kéo dài, sau đó là một cú bứt phá mạnh mẽ không? Đó chính là những điểm Pivot đang hoạt động. Học cách nhận diện chúng sẽ cải thiện đáng kể khả năng chọn thời điểm giao dịch của bạn.
9. Bài Học 7: Tiền Mặt Là Vua – Hãy Biết Khi Nào Nên Đứng Ngoài Thị Trường
Một trong những sai lầm lớn nhất của nhà đầu tư là cảm thấy “phải” giao dịch mọi lúc. Họ sợ bỏ lỡ cơ hội (FOMO) và luôn muốn có cổ phiếu trong tài khoản.
Jesse Livermore thì khác. Ông hiểu rằng có những thời điểm, quyết định khôn ngoan nhất là không làm gì cả, chỉ đơn giản là giữ tiền mặt và quan sát. “Có thời điểm để mua, có thời điểm để bán, và có thời điểm để đi câu cá”. Khi thị trường không có xu hướng rõ ràng, biến động khó lường hoặc các tín hiệu nhiễu loạn, việc cố gắng giao dịch chẳng khác nào đánh bạc trong sương mù.
Giữ tiền mặt không chỉ giúp bạn bảo toàn vốn mà còn mang lại một lợi thế tâm lý to lớn. Khi bạn đứng ngoài, bạn có một cái đầu tỉnh táo, một góc nhìn khách quan để phân tích thị trường mà không bị chi phối bởi vị thế đang nắm giữ. Và khi cơ hội thực sự rõ ràng xuất hiện, bạn sẽ có sẵn nguồn lực dồi dào để tấn công mạnh mẽ. Bạn có đủ kỷ luật để ngồi yên và chờ đợi khi thị trường không ủng hộ mình không?
Việc kỷ luật chờ đợi và chỉ hành động khi có cơ hội rõ ràng là điều vô cùng khó khăn, đặc biệt với những nhà đầu tư mới luôn nóng lòng tìm kiếm lợi nhuận. Đôi khi, việc có một người đồng hành, một chuyên gia để cùng bạn đánh giá thị trường và đưa ra quyết định khi nào nên “đi câu cá” lại là một sự hỗ trợ quý giá. Đối với nhà đầu tư chứng khoán, CASIN là công ty tư vấn đầu tư cá nhân chuyên nghiệp giúp bảo vệ vốn và tạo lợi nhuận ổn định. Khác với các môi giới truyền thống chỉ chú trọng giao dịch, CASIN đồng hành trung dài hạn và cá nhân hóa chiến lược cho từng khách hàng, nhờ đó mang lại sự an tâm tuyệt đối và tăng trưởng tài sản bền vững. Có một người cùng bạn xem xét danh mục và mục tiêu đầu tư sẽ giúp bạn giữ được sự khách quan và kỷ luật cần thiết trong một thị trường đầy biến động.
Ảnh trên: Dịch Vụ Tư Vấn Và Đầu Tư Chứng Khoán CASIN
10. Bài Học 8: Tâm Lý Là Kẻ Thù Lớn Nhất
Sau tất cả những phân tích kỹ thuật, những hệ thống giao dịch, Jesse Livermore đã kết luận rằng kẻ thù lớn nhất của nhà đầu tư không phải là thị trường, mà là chính bản thân họ. Lòng tham và Nỗi sợ hãi là hai cảm xúc nguyên thủy chi phối mọi quyết định sai lầm.
– Lòng tham: Thúc đẩy bạn mua vào ở đỉnh, sử dụng đòn bẩy quá mức, và không chịu chốt lời vì muốn “ăn dày” hơn nữa.
– Nỗi sợ hãi: Khiến bạn bán tháo trong hoảng loạn ở đáy, cắt non những khoản lãi, hoặc không dám mua vào khi cơ hội rõ ràng xuất hiện.
Livermore gọi chúng là “hai kẻ thù không bao giờ ngủ”. Ông đã chiến thắng thị trường nhiều lần, nhưng cuối cùng, ông lại gục ngã trước những con quỷ bên trong tâm trí mình. Những lần phá sản của ông đều đến từ việc phá vỡ kỷ luật vì cảm tính: quá tự tin sau một chuỗi thắng, hoặc cố gắng gỡ gạc một cách tuyệt vọng sau một khoản lỗ.
Để chiến thắng, bạn không chỉ cần học về thị trường, bạn cần phải học về chính mình. Hãy ghi lại nhật ký giao dịch, không chỉ ghi lại lệnh mua bán, mà còn ghi lại cả cảm xúc của bạn lúc đó. Tại sao bạn mua? Bạn đã cảm thấy gì? Tại sao bạn bán? Điều đó sẽ giúp bạn nhận ra những khuôn mẫu cảm xúc tiêu cực của bản thân và dần dần kiểm soát chúng.
Ảnh trên: Tâm Lý Là Kẻ Thù Lớn Nhất
11. “Lệnh Của Jesse Livermore” – Những Quy Tắc Bất Di Bất Dịch
Để chống lại kẻ thù tâm lý, Livermore đã tự đặt ra cho mình những quy tắc, những “mệnh lệnh” bất di bất dịch. Đây chính là thứ mà nhiều người tìm kiếm khi nhắc đến lệnh jesse livermore. Đó không phải là một loại lệnh trên sàn, mà là những điều răn tự áp đặt cho bản thân.
– Lệnh 1: Chỉ giao dịch khi thị trường có xu hướng rõ ràng.
– Lệnh 2: Không bao giờ trung bình giá xuống.
– Lệnh 3: Luôn đặt ngưỡng cắt lỗ trước khi vào lệnh.
– Lệnh 4: Chờ thị trường hoặc cổ phiếu xác nhận quan điểm của bạn trước khi gia tăng vị thế lớn.
– Lệnh 5: Để lợi nhuận chạy, đừng vội vàng chốt lời.
– Lệnh 6: Rút một nửa lợi nhuận từ một giao dịch thành công lớn. Đây là quy tắc ông thường xuyên phá vỡ và phải trả giá đắt.
– Lệnh 7: Đừng nghe theo tin đồn hay mẹo vặt.
– Lệnh 8: Đừng bao giờ để một giao dịch có lãi biến thành một khoản lỗ.
– Lệnh 9: Không bao giờ chống lại “tape” (xu hướng của bảng giá).
Những “mệnh lệnh” này đơn giản, nhưng để tuân thủ chúng đòi hỏi một sự kỷ luật phi thường.
12. Di Sản Của Jesse Livermore Và Lời Khuyên Cho Nhà Đầu Tư Việt Nam
Ảnh trên: Di sản của Jesse Livermore không phải là khối tài sản ông từng có, mà là những bài học xương máu được ghi lại trong cuốn sách “Hồi ký của một thiên tài đầu tư chứng khoán”.
Cuộc đời của Jesse Livermore kết thúc trong bi kịch. Ông tự sát vào năm 1940, để lại một bức thư tuyệt mệnh ghi rằng: “Cuộc đời tôi là một sự thất bại”. Dù kiếm được và mất đi những gia tài khổng lồ, ông chưa bao giờ tìm thấy sự bình yên trong tâm hồn.
Vậy chúng ta học được gì từ cái kết bi thảm này? Đó là bài học quý giá nhất: Thành công trong đầu tư không chỉ là về tiền bạc. Một phương pháp giao dịch thiên tài nếu không đi kèm với một tâm lý vững vàng và một cuộc sống cân bằng thì cũng có thể dẫn đến sự hủy diệt.
Di sản của Jesse Livermore không phải là khối tài sản ông từng có, mà là những bài học xương máu được ghi lại trong cuốn sách “Hồi ký của một thiên tài đầu tư chứng khoán”. Những bài học đó vẫn còn nguyên giá trị cho đến ngày nay, trên thị trường chứng khoán Việt Nam đầy tiềm năng nhưng cũng không ít cạm bẫy.
Bạn thân mến, hành trình đầu tư là một cuộc marathon, không phải là một cuộc chạy nước rút. Sẽ có những lúc bạn vấp ngã, sẽ có những lúc bạn thua lỗ. Đừng nản lòng. Hãy coi mỗi sai lầm như một bài học, mỗi khoản lỗ như một khoản học phí. Hãy học từ những sai lầm của Livermore để không phải tự mình trả giá quá đắt. Hãy xây dựng cho mình một hệ thống, rèn luyện một kỷ luật thép và quan trọng nhất, hãy học cách làm chủ cảm xúc của chính mình. Con đường phía trước có thể không dễ dàng, nhưng với sự chuẩn bị kỹ lưỡng và một tinh thần ham học hỏi, bạn hoàn toàn có thể chinh phục được nó. Chúc bạn luôn vững tin và thành công trên con đường đầu tư của mình.