“EPS của doanh nghiệp này hấp dẫn lắm!” – Anh bạn phòng giao dịch hớn hở khoe với tôi hồi tháng trước, ngay sau cú sập thị trường vì tin lãi suất. Lúc ấy, tôi nhớ mình bật cười: Eps là gì mà khiến cậu phấn khích thế? Anh ngập ngừng, lục túi tìm tờ note chi chít số mà vẫn không giải thích nổi. Câu chuyện hài hước đó thôi thúc tôi ngồi xuống viết bài này: một hướng dẫn chi tiết, đời thường, đậm chất “uống cà phê vỉa hè mà vẫn hiểu tài chính”. Nếu bạn từng thắc mắc eps là gì, cách tính eps ra sao, hay làm thế nào để không “dính bẫy eps ảo”, vậy thì cùng tôi lật tung mọi ngóc ngách nhé!
1. Eps Là Gì?
Eps (Earnings Per Share) hay thu nhập trên mỗi cổ phiếu đơn giản là khoản lợi nhuận ròng mà công ty tạo ra, chia đều cho toàn bộ cổ phiếu đang lưu hành. Hình dung một chiếc bánh doanh thu; eps cho ta miếng bánh mà mỗi cổ đông nhận được sau khi trừ sạch chi phí & thuế. Nhờ đó, chỉ số eps trở thành gương soi “sức khỏe” sinh lời của doanh nghiệp. Bạn thử tự hỏi: Một công ty khoe lợi nhuận nghìn tỷ, nhưng nếu số cổ phiếu quá khổ thì miếng bánh của bạn có còn đầy đặn? – Đó là lý do eps tồn tại.
Ảnh trên: Eps Là Gì
2. Nguồn Gốc Và Ý Nghĩa Của Chỉ Số Eps
Khái niệm xuất hiện sớm từ thập niên 1920 trên phố Wall, khi giới phân tích tìm một thước đo gọn gàng để so sánh các doanh nghiệp khác ngành. Ở Việt Nam, eps lần đầu phổ biến rộng rãi vào những năm 2006-2007 – giai đoạn chứng khoán bùng nổ, quỹ mở nước ngoài ồ ạt đổ vốn. Cho tới nay, ep s vẫn là “nhân vật chính” trong hầu hết báo cáo phân tích, vì:
– Cho biết khả năng sinh lời trên mỗi đơn vị sở hữu thay vì tổng lợi nhuận, tránh ảo giác quy mô.
– Là thành phần cốt lõi để tính P/E – “la bàn” định giá cổ phiếu.
– Dễ truy cập: con số xuất hiện ngay trên Báo Cáo Kết Quả Kinh Doanh.
3. Cách Tính Eps (Công Thức Cơ Bản)
EPS=Lợi nhuận sau thueˆˊ daˋnh cho cổ đoˆng thườngSoˆˊ cổ phieˆˊu thường lưu haˋnh bıˋnh quaˆn\textbf{EPS} = \frac{\text{Lợi nhuận sau thuế dành cho cổ đông thường}}{\text{Số cổ phiếu thường lưu hành bình quân}}EPS=Soˆˊ cổ phieˆˊu thường lưu haˋnh bıˋnh quaˆnLợi nhuận sau thueˆˊ daˋnh cho cổ đoˆng thường
Nghe “công thức tính eps” hơi nặng tính học thuật? Thực ra, bạn chỉ cần lấy dòng Lợi nhuận sau thuế của cổ đông công ty mẹ chia cho Số cổ phiếu bình quân. Hai con số đều có sẵn trong báo cáo tài chính quý. Thế là xong!
Ví dụ: Công ty A lãi ròng 1.000 tỷ đồng, cổ phiếu lưu hành bình quân 400 triệu đơn vị → eps = 2.500 đồng/cp. Bạn đã tính thử eps của mã bạn đang cầm chưa?
Ảnh trên: Cách Tính Eps (Công Thức Cơ Bản)
4. Eps Trong Thực Tế Và Biến Thể Pha Loãng
Không phải lúc nào chiếc bánh cũng cắt gọn. Doanh nghiệp thường phát hành thêm ESOP, trái phiếu chuyển đổi, quyền mua ưu đãi. Khi đó bạn phải tính eps pha loãng (diluted eps)
Lợi nhuận điều chỉnh đã loại trừ chi phí lãi vay hay cổ tức ưu đãi sẽ biến mất nếu trái phiếu được chuyển đổi. Con số này mới thực sự phản ánh “miếng bánh” tối thiểu bạn nhận, phòng trường hợp doanh nghiệp in thêm cổ phiếu.
Ngoài ra còn trailing eps (eps 4 quý gần nhất) và forward eps (eps ước tính 12 tháng tới). Trailing phù hợp đánh giá quá khứ; forward dựa trên dự phóng – vũ khí của nhà đầu tư thích bắt “điểm rơi lợi nhuận”.
5. Vai Trò Của Eps Trong Định Giá Cổ Phiếu
Nếu eps là miếng bánh, thì P/E = Giá cổ phiếu / eps cho biết bạn trả bao nhiêu đồng để lấy 1 đồng lợi nhuận. Eps càng cao (hoặc giá càng thấp) thì P/E càng thấp – nghe hấp dẫn hơn. Tuy nhiên, đừng quên xét:
– Triển vọng tăng trưởng eps những năm tới.
– Ngành nghề: Công ty tiện ích ổn định có eps tăng chậm nhưng P/E thấp; doanh nghiệp công nghệ eps tăng mạnh chấp nhận P/E cao.
– Chu kỳ vĩ mô: eps ngân hàng thường biến động theo mặt bằng lãi suất.
6. Những Hạn Chế Khi Chỉ Dùng Eps
Ảnh trên: Chính sách kế toán (IFRS, VAS) khác nhau làm eps chênh lệch.
Một cú “make-up” lợi nhuận từ thanh lý bất động sản cũng đủ thổi eps vọt lên trời. Công ty mua lại cổ phiếu quỹ, eps tự nhiên tăng dù lợi nhuận không đổi. Ngoài ra:
– Chính sách kế toán (IFRS, VAS) khác nhau làm eps chênh lệch.
– Eps bỏ quên cấu trúc vốn, không phản ánh nợ.
– Doanh nghiệp lỗ lũy kế, eps âm → P/E vô nghĩa.
Bạn đã từng bị eps “ảo” đánh lừa? Tôi từng ôm mã thép EPS “đẹp như mơ”, nhưng hóa ra lợi nhuận đến từ hoàn nhập dự phòng… Quý sau, eps rơi tự do!
7. Thực Hành Phân Tích: Soi Eps Doanh Nghiệp Việt
Hãy lấy ví dụ “đinh” năm 2024:
– FPT: eps trailing quanh 4.600 đ/cp, tăng trưởng kép 5 năm ~20 %/năm, P/E hiện 17×. Tốc độ cao bù giá “đắt”.
– HPG: sau chu kỳ thép khó khăn, eps phục hồi từ 900 đ lên 2.100 đ, P/E ~12× – thấp hơn mức lịch sử 14-15×.
– VCB: eps 7.800 đ, P/E 10× nhưng ROE trên 20 %. Ngân hàng “quốc dân” vẫn giữ định giá premium.
Bạn có thể tải báo cáo tài chính, chèn số vào công thức eps, so với giá đóng cửa và tự dựng mô hình P/E mục tiêu. Thử xem con số nào khiến bạn tự tin “mở vị thế”.
8. Eps Và Chiến Lược Đầu Tư Dài Hạn
Ảnh trên: Benjamin Graham khuyên “mua doanh nghiệp, đừng mua cổ phiếu”. Eps giúp bạn đo lường doanh nghiệp, nhưng quan trọng hơn là đà tăng trưởng eps.
Benjamin Graham khuyên “mua doanh nghiệp, đừng mua cổ phiếu”. Eps giúp bạn đo lường doanh nghiệp, nhưng quan trọng hơn là đà tăng trưởng eps. Hãy tự đặt câu hỏi:
– Công ty có lợi thế cạnh tranh bền vững nuôi eps?
– Ban lãnh đạo có phân bổ vốn tốt, ít pha loãng?
– Ngành hưởng lợi xu hướng vĩ mô (ví dụ: chuyển đổi số, năng lượng sạch) giúp eps duy trì tốc độ cao?
Tôi thường lập bảng excel, kéo dài eps 5-7 năm, giả định biên lợi nhuận, số cổ phiếu. Lúc đó, định giá không còn là “đánh bạc” theo tin đồn, mà là kịch bản có xác suất.
9. Khi Nào Nên Bỏ Qua Eps?
– Doanh nghiệp chu kỳ hàng hoá: eps biến động dữ dội, bạn cần EBITDA, dòng tiền.
– Công ty start-up giai đoạn đầu: eps âm, nhưng tăng trưởng doanh thu khủng.
– Tình huống tái cấu trúc, xoá sổ lỗ: eps năm đầu không đại diện.
Nhà đầu tư huyền thoại Howard Marks từng nói: “Số liệu tốt cũng giống như GPS; biết đọc bản đồ vẫn quan trọng hơn.” Đừng để eps trở thành chiếc GPS lỗi tín hiệu.
Ảnh trên: Công ty start-up giai đoạn đầu eps âm, nhưng tăng trưởng doanh thu khủng.
10. Lời Khuyên Từ Kinh Nghiệm Cá Nhân
Tôi đã ba lần “ăn đấm” vì đọc eps hời hợt:
– Năm 2018, mua cổ phiếu bất động sản chỉ vì eps tăng đột biến nhờ… đánh thuế đất thấp.
– 2020, chạy theo eps ngành dệt may khi đơn hàng khẩu trang bùng nổ, quên rằng lợi nhuận không bền.
– 2022, lơ là eps pha loãng của công ty công nghệ phát hành ESOP ồ ạt.
Sau mỗi lần, tôi đều tự hỏi: Nếu có ai kinh nghiệm hơn cầm tay chỉ việc, mình đã tránh bao “học phí”?
11. Eps Trong Bối Cảnh Kinh Tế Vĩ Mô Việt Nam
Từ sau COVID-19, Chính phủ liên tục hạ lãi suất kích cầu, dòng tiền rẻ thúc đẩy lợi nhuận doanh nghiệp. Tuy nhiên, 2025 dự báo lạm phát xoay quanh 4 %, Ngân hàng Nhà nước có thể đảo chiều. Eps ngân hàng, bất động sản chịu áp lực; eps nhóm xuất khẩu hưởng lợi hiệp định EVFTA. Vì thế, đừng chỉ nhìn eps tĩnh – hãy đặt trong “phim dài tập” kinh tế Việt.
12. Tối Ưu Danh Mục Với Sự Đồng Hành Của Chuyên Gia
Ảnh trên: Tối Ưu Danh Mục Với Sự Đồng Hành Của Chuyên Gia Đến Từ CASIN
Nếu bạn là nhà đầu tư mới, hoặc đã “nếm đau” vì eps ảo, bạn không cô đơn. Nhiều khách hàng của CASIN – công ty tư vấn đầu tư chứng khoán cá nhân – từng rơi vào vòng xoáy lướt sóng theo chỉ số, để rồi chao đảo khi thị trường đảo chiều. Tại CASIN, chuyên gia sẽ cùng bạn xây dựng mục tiêu, chọn cổ phiếu có eps tăng trưởng bền, theo dõi sát báo cáo tài chính và điều chỉnh kịp thời. Có ai đó “đọc bản đồ” cùng bạn, cảm giác yên tâm khác hẳn, nhất là trong thị trường hỗn loạn hiện nay.
13. Kết Luận
Eps không phải “đũa thần” – nhưng là chiếc la bàn quan trọng để định hướng. Hiểu eps là gì, nắm cách tính eps, nhận diện eps ảo và đưa chỉ số này vào khung phân tích toàn diện, bạn sẽ tránh được hầu hết cạm bẫy phổ thông. Sau bài viết này, hãy mở báo cáo tài chính, tự tính eps, so sánh P/E, vẽ kịch bản tăng trưởng. Rồi tự hỏi: Miếng bánh này có ngon, có bền và có xứng đáng với giá thị trường?
Đường đầu tư dài nhưng không cô độc. Khi cần, đừng ngại tìm một “người đồng hành” đọc bản đồ cùng bạn. Dù là chuyên gia CASIN hay ai khác, điều mấu chốt vẫn là sự am hiểu, kỷ luật và tầm nhìn dài hạn. Chúc bạn biến eps thành công cụ, không phải chiếc bẫy!