Câu chuyện cách đây vài năm, khi mình còn rất “ngây thơ” trong việc phân tích báo cáo tài chính, mình thường chỉ nhìn vào doanh thu mà bỏ qua hai từ khóa kinh điển: biên lợi nhuận. Lúc đó, cứ thấy doanh nghiệp nào có doanh thu càng cao, mình lại lầm tưởng họ đang làm ăn “đỉnh”. Cho đến khi rót tiền đầu tư vào một công ty nhìn thì hoành tráng về doanh thu, nhưng chi phí “đội lên” ghê gớm, khiến lợi nhuận thực sự bèo bọt. Đó là lúc mình nhận ra sự quan trọng của biên lợi nhuận, đặc biệt là biên lợi nhuận gộp. Nếu ví doanh thu như cái thùng nước, thì biên lợi nhuận sẽ cho bạn thấy thực sự còn bao nhiêu nước sau khi đã trừ hao rò rỉ và chi phí. Bạn đã bao giờ rơi vào tình huống tương tự chưa? Nếu có, bài viết này chính là không gian để chúng ta tìm hiểu cặn kẽ biên lợi nhuận là gì, cũng như cách nó giúp bạn đưa ra quyết định sáng suốt hơn trong đầu tư lẫn quản trị kinh doanh.
1. Tìm hiểu khái niệm biên lợi nhuận
Biên lợi nhuận là khái niệm miêu tả phần trăm lợi nhuận mà một doanh nghiệp, dự án hoặc sản phẩm thu được so với doanh thu. Để hình dung, hãy tưởng tượng bạn bán một chiếc áo với giá 100 nghìn đồng, chi phí sản xuất và mọi chi phí khác là 80 nghìn đồng. Lợi nhuận khi đó là 20 nghìn đồng, và nếu lấy 20 nghìn chia cho 100 nghìn rồi nhân 100%, bạn được 20%. Con số 20% ấy chính là biên lợi nhuận.
Tại sao biên lợi nhuận quan trọng? Hãy nghĩ đến bối cảnh kinh tế xã hội Việt Nam, nơi doanh thu không phải lúc nào cũng phản ánh được hiệu quả. Công ty A có thể bán ra rất nhiều sản phẩm, nhưng do chi phí vận hành cao, lương nhân viên lớn, thuê mặt bằng đắt đỏ… nên lợi nhuận cuối cùng cực mỏng. Ngược lại, công ty B có thể bán ít sản phẩm hơn, nhưng tập trung vào phân khúc cao cấp, khâu quản lý chi phí gọn gàng nên biên lợi nhuận dày. Chính yếu tố này giúp công ty B “bơi khỏe” hơn trong dòng chảy thị trường.
Ảnh trên: Biên lợi nhuận là gì
2. Phân biệt các loại biên lợi nhuận
Biên lợi nhuận được chia thành nhiều loại, trong đó có hai khái niệm chủ chốt thường xuyên được nhắc đến: biên lợi nhuận gộp và biên lợi nhuận ròng.
Biên lợi nhuận gộp (Gross Profit Margin) đơn giản là tỷ lệ phần trăm giữa lợi nhuận gộp so với doanh thu thuần, hay công thức quen thuộc: (Doanh thu – Giá vốn hàng bán) / Doanh thu. Con số này giúp bạn đánh giá khả năng kiểm soát chi phí sản xuất hoặc giá vốn sản phẩm. Nếu bạn muốn biết một doanh nghiệp đang biến nguyên liệu và công sức thành tiền tốt tới đâu, hãy xem qua chỉ số này.
Biên lợi nhuận ròng (Net Profit Margin) là phần trăm lợi nhuận ròng (sau khi trừ mọi chi phí, thuế, lãi vay) so với doanh thu. Đây là chỉ số toàn diện hơn, phản ánh mức “lãi ròng” cuối cùng. Biên lợi nhuận ròng phụ thuộc không chỉ vào giá vốn mà còn ở mức độ quản trị chi phí hoạt động, lãi vay và quản lý thuế.
3. Vì sao biên lợi nhuận gộp được quan tâm đặc biệt
Trong nhiều báo cáo tài chính, nhà đầu tư hay nhà quản lý thường tập trung vào biên lợi nhuận gộp. Lý do xuất phát từ chỗ nó cho thấy mức độ cạnh tranh, sức mạnh của giá bán, cũng như khả năng tiết giảm giá vốn. Ví dụ, nếu bạn kinh doanh quần áo thời trang và có biên lợi nhuận gộp cao, nghĩa là bạn mua vải rẻ, may đo hiệu quả, định giá bán hợp lý. Chỉ số này cũng là cách để so sánh năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp trong cùng ngành. Nếu một doanh nghiệp có biên gộp 40% so với mặt bằng 30% của đối thủ, họ đang có lợi thế về chi phí hoặc chiến lược giá tốt hơn.
Mình nhớ lần đầu đọc báo cáo tài chính một công ty sữa lớn tại Việt Nam, con số biên gộp 45 – 50% khiến mình ngạc nhiên, thậm chí choáng. Hóa ra, đó là nhờ họ tự chủ được nguyên liệu, sở hữu chuỗi cung ứng, quy mô lớn giúp giá thành sản phẩm tối ưu. Bạn đã bao giờ tự hỏi vì sao có những công ty quỹ đầu tư đổ xô vào, trong khi công ty khác cùng ngành lại “hẩm hiu”? Một trong những chìa khóa nằm ở biên lợi nhuận gộp này.
4. Cách tính biên lợi nhuận và áp dụng thực tế
Nếu nhìn trên báo cáo tài chính, bạn sẽ tìm thấy doanh thu thuần ở phần đầu tiên của báo cáo kết quả kinh doanh, giá vốn hàng bán ở ngay sau đó. Lợi nhuận gộp = Doanh thu thuần – Giá vốn. Lấy Lợi nhuận gộp / Doanh thu thuần rồi nhân 100, ta có biên lợi nhuận gộp dưới dạng phần trăm.
Lợi ích lớn của công thức này là bạn có thể áp dụng trong đời sống cá nhân. Giả sử bạn đang “mần ăn” với công việc kinh doanh online. Để không bị lầm tưởng mình đang thắng lớn, bạn chỉ việc tính ra biên lợi nhuận. Nếu nó quá thấp so với công sức, rủi ro, có thể bạn nên xem lại cách định giá, điều chỉnh chi phí, hoặc thay đổi chiến lược. Không ít người bắt đầu kinh doanh thời trang online, nhìn doanh thu thì hàng trăm triệu, nhưng sau khi tính toán mọi chi phí, biên lợi nhuận thực tế chỉ vài phần trăm, chưa đủ bù rủi ro hàng tồn.
Điều này còn quan trọng hơn khi bạn đầu tư chứng khoán. Bạn không muốn mua cổ phiếu một doanh nghiệp “có vẻ” bùng nổ về doanh thu nhưng thực chất biên lợi nhuận đang giảm dần theo năm. Suy cho cùng, nếu doanh thu tăng nhưng chi phí tăng còn nhanh hơn, lợi nhuận cũng khó mà khởi sắc.
Ảnh trên: Cách tính biên lợi nhuận.
5. Biên lợi nhuận khác nhau giữa các ngành
Mình từng so sánh biên lợi nhuận của một công ty bán lẻ thực phẩm với một công ty công nghệ. Công ty bán lẻ thực phẩm thường có biên lợi nhuận thấp vì họ phải nhập hàng số lượng lớn, quản lý kho, vận chuyển, bảo quản hàng hóa. Nhiều chi phí “li ti” ăn vào lợi nhuận. Ngược lại, công ty công nghệ (nhất là mảng phần mềm) có thể có biên lợi nhuận cao hơn, vì chi phí “sản xuất” thêm một bản phần mềm là rất thấp so với giá bán.
Đó là lý do không thể so sánh hai doanh nghiệp ở hai ngành khác nhau chỉ qua một con số biên lợi nhuận đơn lẻ. Bạn nên đặt chúng trong bức tranh rộng của ngành: ví dụ, so sánh công ty may mặc A với B để xem ai tối ưu tốt hơn, hay so sánh doanh nghiệp bất động sản này với doanh nghiệp khác cùng phân khúc để hiểu rõ hơn về chiến lược giá và chi phí xây dựng.
6. Những yếu tố ảnh hưởng tới biên lợi nhuận
Rất nhiều yếu tố có thể kéo biên lợi nhuận tăng hoặc giảm, từ chất lượng sản phẩm, chiến lược marketing, cho đến giá nguyên liệu đầu vào. Thị trường Việt Nam đôi khi đón nhận cú sốc giá nguyên vật liệu (ví dụ giá xăng dầu, chi phí logistics), khiến biên lợi nhuận của những doanh nghiệp phụ thuộc nhiều vào vận tải hoặc nhập khẩu hàng hóa bị ảnh hưởng nghiêm trọng.
Chẳng hạn, một công ty sản xuất đồ nhựa chịu tác động lớn từ giá dầu thế giới. Giá dầu tăng kéo theo nguyên liệu nhựa tăng, giá bán sản phẩm chưa kịp điều chỉnh, dẫn tới biên lợi nhuận sụt giảm. Hoặc khi xăng dầu leo thang, doanh nghiệp giao nhận phải dành chi phí lớn cho vận tải, làm lợi nhuận gộp teo tóp. Muốn duy trì biên lợi nhuận, họ phải nhanh nhạy thay đổi giá bán, tăng hiệu suất hoặc tìm nguồn cung rẻ hơn.
7. Cách đọc báo cáo tài chính với góc nhìn biên lợi nhuận
Mình từng mắc sai lầm vì chỉ chăm chăm nhìn con số lợi nhuận tuyệt đối trên báo cáo, quên mất sự biến động của biên lợi nhuận qua từng quý, từng năm. Đôi lúc, doanh nghiệp có thể “thổi phồng” lợi nhuận bằng cách bán tài sản hoặc ghi nhận doanh thu bất thường, nhưng biên lợi nhuận từ hoạt động cốt lõi lại không có chuyển biến tích cực. Thế nên, nhìn vào biên lợi nhuận gộp qua nhiều kỳ là cách hữu hiệu để bạn nắm bắt xu hướng.
Nếu bạn thấy biên gộp tăng ổn định, đó là dấu hiệu doanh nghiệp đang kiểm soát chi phí ngày càng tốt, hoặc nâng giá bán mà vẫn giữ được khách hàng, hoặc tìm được thị trường ngách lợi nhuận cao. Còn nếu biên gộp dao động thất thường, có thể do tác động của chi phí nguyên vật liệu, hoặc do sức cạnh tranh suy giảm. Con số không biết nói dối, nhưng để hiểu rõ ngọn ngành, bạn cần xem cả ghi chú trong báo cáo tài chính, để biết chính xác doanh nghiệp hạch toán chi phí, nguyên do tăng giảm.
8. Mối liên hệ giữa biên lợi nhuận và chiến lược định giá
Ảnh trên: Chiến lược định giá.
Nhiều doanh nghiệp thành công ở Việt Nam không chỉ vì họ bán được hàng, mà còn nhờ xác định đúng giá bán. Khi bạn định giá quá thấp, bạn dễ thu hút khách, nhưng chi phí cao có thể ăn mòn lợi nhuận, biên lợi nhuận mỏng manh. Khi bạn định giá quá cao, bạn có thể mất khách, doanh thu chẳng nhích lên được. Tìm ra điểm cân bằng này đòi hỏi hiểu biết sâu về thị trường, nhu cầu khách hàng, cũng như vị thế thương hiệu.
Ví dụ, một quán cà phê muốn nâng giá bán, đi theo phân khúc cao cấp, nhờ đó hy vọng cải thiện biên lợi nhuận. Nhưng nếu chất lượng dịch vụ và thương hiệu không xứng, khách hàng sẽ quay lưng. Mình từng thấy một tiệm ăn nhỏ mạnh dạn nâng giá 30% chỉ sau vài tháng hoạt động, nghĩ rằng như vậy sẽ tăng lợi nhuận. Kết cục, khách quen giảm hẳn, doanh thu “tụt dốc”, biên lợi nhuận cuối cùng chẳng tăng như họ mong.
9. Lợi ích của việc theo dõi biên lợi nhuận trong kinh doanh
Nếu bạn là chủ doanh nghiệp hoặc người quản lý, việc theo dõi biên lợi nhuận thường xuyên sẽ giúp bạn nhận ra kịp thời tín hiệu bất ổn. Nó giống như cái máy đo sức khỏe doanh nghiệp. Nếu biên liên tục giảm, có lẽ bạn cần ngay một kế hoạch cắt giảm chi phí sản xuất, thương lượng với nhà cung cấp, hoặc tái cấu trúc bộ máy.
Trong một thị trường cạnh tranh khốc liệt, chính những điều chỉnh nhỏ ở khâu nguyên liệu, quản lý hàng tồn, nâng cao hiệu suất… sẽ tạo nên khác biệt. Có lần, mình chứng kiến một chuỗi cửa hàng đồ uống ở TP. HCM điều chỉnh định lượng nguyên liệu, cắt giảm lãng phí, hợp lý hóa quy trình pha chế. Chỉ 3 tháng sau, biên gộp của họ tăng lên vài phần trăm, đủ để doanh nghiệp có tiền duy trì khuyến mãi và mở rộng.
10. Biên lợi nhuận trong đầu tư chứng khoán
Nhiều nhà đầu tư mới chỉ tập trung theo dõi chỉ số P/E, lợi nhuận ròng, doanh thu, mà quên mất phân tích biên lợi nhuận gộp. Với mình, biên gộp giống như tấm gương phản ánh chất lượng cốt lõi của hoạt động kinh doanh. Nếu bạn có thói quen đọc báo cáo tài chính, đôi khi sẽ bắt gặp một doanh nghiệp đang được thị trường “thần tượng” vì tốc độ tăng trưởng doanh thu, nhưng biên gộp lại bị bào mòn theo thời gian.
Trong bối cảnh thị trường chứng khoán Việt Nam, nơi biến động về giá cổ phiếu có thể bị tác động bởi tin tức ngắn hạn, biên lợi nhuận vẫn là kim chỉ nam để bạn xác định tính bền vững. Dẫu thị giá cổ phiếu có thể bay cao vì sóng đầu cơ, nhưng về dài hạn, chỉ những công ty duy trì được biên lợi nhuận tốt, cùng chiến lược kinh doanh rõ ràng mới tồn tại vững vàng. Bạn có chiến lược quản lý vốn thế nào, làm sao để tránh “đu đỉnh” những cổ phiếu tô vẽ đẹp mà biên lợi nhuận chỉ là con số ảo? Tập trung vào nội tại doanh nghiệp, đặt câu hỏi về tính ổn định của biên lợi nhuận là cách bảo vệ bạn khỏi những quyết định theo phong trào.
11. Những “chiêu” cải thiện biên lợi nhuận
Ảnh trên: Chiến lược marketing thông minh, bán hàng theo mô hình trực tuyến, giảm chi phí mặt bằng, tận dụng mạng xã hội, KOL…
Không ít doanh nghiệp đã thành công trong việc cải thiện biên lợi nhuận bằng cách:
Tối ưu chi phí sản xuất: Tìm nhà cung cấp mới, sản xuất quy mô lớn để được giá sỉ tốt hơn, áp dụng công nghệ tự động hóa…
Tối ưu chi phí vận hành: Cắt giảm khâu trung gian, tối ưu kho bãi, quản lý nhân sự tinh gọn, sử dụng năng lượng hiệu quả…
Định vị lại sản phẩm: Nâng tầm thương hiệu, chuyển từ phân khúc giá rẻ lên phân khúc cao cấp để biên lợi nhuận tăng.
Chiến lược marketing thông minh: Bán hàng theo mô hình trực tuyến, giảm chi phí mặt bằng, tận dụng mạng xã hội, KOL…
Đôi khi, chỉ một thay đổi nhỏ về chuỗi cung ứng, doanh nghiệp đã tiết kiệm được 5 – 10% chi phí, đẩy biên lợi nhuận lên đáng kể. Vậy nên, việc kinh doanh, đầu tư đòi hỏi sự nhạy bén và thường xuyên giám sát.
12. Biên lợi nhuận và thời kỳ khủng hoảng
Khi kinh tế đi xuống, chi phí nguyên vật liệu hoặc lãi suất vay ngân hàng có thể tăng, cầu thị trường giảm. Những doanh nghiệp có biên lợi nhuận cao sẽ có bộ đệm tốt hơn để vượt qua khủng hoảng. Họ có thể chịu đựng được việc giảm giá sản phẩm mà vẫn đảm bảo lợi nhuận.
Ngược lại, doanh nghiệp biên lợi nhuận mỏng nếu bị tác động bất lợi, họ dễ rơi vào thua lỗ. Mình từng dõi theo giai đoạn khủng hoảng, một số doanh nghiệp may mặc xuất khẩu lãi ít ỏi, khi chi phí nhân công tăng, thị trường xuất khẩu thu hẹp, họ nhanh chóng lao đao. Còn công ty nào có biên gộp tốt hơn, ít nợ vay, vẫn “cầm cự” qua cơn bão và hồi phục nhanh chóng khi thị trường ấm lại.
13. Nhìn lại ví dụ thực tiễn trên thị trường
VN-Index đã trải qua nhiều đợt trồi sụt, có lúc lên 1300 – 1400 điểm, rồi quay đầu điều chỉnh mạnh. Giữa cơn sóng ấy, bạn có thể quan sát những cổ phiếu ngành thép chẳng hạn. Khi giá nguyên liệu quặng tăng, biên lợi nhuận gộp của doanh nghiệp thép co hẹp, khiến lợi nhuận sau thuế sụt giảm mạnh, giá cổ phiếu cũng không thể “bay cao” bền vững. Hoặc một số doanh nghiệp bất động sản đang trong giai đoạn chi phí xây dựng tăng, lãi suất cao, họ cũng khó duy trì biên lợi nhuận. Đó là những tình huống cụ thể giúp bạn “soi” kỹ hơn cách biên lợi nhuận vận hành trong đời thực.
14. Tại sao không nên nhìn biên lợi nhuận tách biệt
Mặc dù biên lợi nhuận rất quan trọng, nhưng đừng quên đó chỉ là một phần của bức tranh. Bạn cần kết hợp phân tích xu hướng doanh thu, chi phí hoạt động, dòng tiền. Một công ty có biên lợi nhuận gộp cao nhưng chi phí bán hàng, quản lý cũng cao, có thể dẫn đến biên lợi nhuận ròng thấp. Hoặc doanh nghiệp có biên gộp tốt nhưng vòng quay hàng tồn kho chậm, dẫn đến rủi ro mất thanh khoản.
Thỉnh thoảng, một doanh nghiệp sẵn sàng duy trì biên thấp, nhưng bù lại họ quay vòng vốn nhanh, mở rộng thị trường, chiếm lĩnh thị phần. Về lâu dài, thị phần lớn có thể giúp họ đàm phán với nhà cung cấp, hưởng lợi thế quy mô và từ đó biên lợi nhuận sẽ cải thiện dần. Nói cách khác, hãy nhìn biên lợi nhuận như một “mắt xích”, đừng coi nó là tất cả.
15. Tâm lý nhà đầu tư trước con số biên lợi nhuận
Bạn đã từng mắc sai lầm gì trong đầu tư? Mình thì có. Một lần, mình thấy một doanh nghiệp công bố biên lợi nhuận gộp hơn 50%, tăng đều 5 quý liên tiếp. Mình hăm hở mua vào cổ phiếu, nghĩ rằng đây là “viên kim cương” hiếm có. Nhưng sau đó, doanh nghiệp phải trích lập dự phòng cho khoản đầu tư bên ngoài, lãi vay ngân hàng phát sinh, khiến chi phí tài chính đột biến, lợi nhuận ròng bị kéo tụt. Cổ phiếu mất giá. Mình “đứng hình” trước tin xấu.
Bài học rút ra: đừng quá phấn khích trước một con số tích cực, mà quên xem xét toàn diện. Hãy kiểm tra cả nợ vay, dòng tiền, kế hoạch đầu tư, và thị trường. Khi đã nhìn đủ khía cạnh, bạn mới tự tin kết luận xem doanh nghiệp đó có đáng “xuống tiền” hay không.
16. Làm thế nào để nâng cao khả năng phân tích biên lợi nhuận
Ảnh trên: Hãy bắt đầu bằng cách đọc thường xuyên báo cáo tài chính quý, năm của những doanh nghiệp bạn hứng thú.
Nếu bạn chưa quen, hãy bắt đầu bằng cách đọc thường xuyên báo cáo tài chính quý, năm của những doanh nghiệp bạn hứng thú. Ghi chú lại con số doanh thu, giá vốn, lợi nhuận gộp, chi phí hoạt động. Tính biên lợi nhuận gộp cho từng quý, so sánh với các quý trước và với đối thủ. Dần dần, bạn sẽ thấy xu hướng, hiểu cách doanh nghiệp quản trị chi phí, định giá sản phẩm.
Bạn cũng có thể thực hành trên chính mô hình kinh doanh nhỏ của mình. Bán hàng online, hoặc làm dịch vụ freelance đều có chi phí ẩn, hãy bóc tách chúng ra, xem mình thật sự kiếm được bao nhiêu sau mỗi hợp đồng. Mình từng rất ngạc nhiên khi nhận ra chi phí chạy quảng cáo Facebook nuốt mất phần lớn lợi nhuận của mình, khiến biên lợi nhuận thấp đến mức có khi chỉ còn 5% – 10%. Lúc đó, mình mới tá hỏa tìm cách tối ưu.
17. Những ai nên quan tâm sát sao đến biên lợi nhuận
Hầu như ai làm kinh doanh, đầu tư cũng nên quan tâm. Nếu bạn là chủ doanh nghiệp, nhìn biên lợi nhuận là cách nhanh để biết “tiền” chạy đi đâu, liệu công sức của cả đội đang được trả giá tương xứng hay không. Nếu bạn là nhà đầu tư, đừng quên “soi” chỉ số này để tránh mua cổ phiếu “doanh thu to, lợi nhuận teo”. Nếu bạn làm quản lý tài chính, biên lợi nhuận là bộ phận cốt lõi trong phân tích, thẩm định dự án.
Bạn đã có phương pháp đầu tư nào cho riêng mình? Tùy khẩu vị rủi ro, ai đó thích đánh nhanh thắng nhanh, ai đó lại ưa an toàn. Nhưng nói gì thì nói, dành vài phút xem lại biên lợi nhuận vẫn là một thói quen lành mạnh, ngăn ngừa bạn khỏi những quyết định quá vội vã.
18. Biên lợi nhuận và góc độ “con người”
Đôi khi, việc duy trì hoặc cải thiện biên lợi nhuận không chỉ nằm ở con số thu mua nguyên liệu, mà còn ở cách đối xử với nguồn nhân lực. Một doanh nghiệp có thể tăng ca, cắt giảm phúc lợi để giữ chi phí nhân công thấp, nâng biên lợi nhuận. Nhưng nếu làm quá đà, tinh thần nhân viên giảm sút, chất lượng sản phẩm, dịch vụ kém, khách hàng rời bỏ, về lâu dài biên lợi nhuận cũng khó giữ.
Vì vậy, quản trị khéo léo sẽ cân bằng giữa việc tiết giảm chi phí và chăm lo cho đội ngũ, cải thiện quy trình mà không làm mất đi giá trị cốt lõi. Đó mới là con đường bền vững để biên lợi nhuận phát triển ổn định theo thời gian, chứ không phải “cắt giảm bất chấp” để đẩy con số ngay tức khắc.
19. Kinh nghiệm đầu tư thực tế: Chọn doanh nghiệp biên lợi nhuận cao hay thấp
Bạn có thể thắc mắc: có phải cứ biên lợi nhuận càng cao thì càng tốt? Thường thì đúng, nhưng không phải tuyệt đối. Một doanh nghiệp bán sản phẩm xa xỉ có biên gộp cao, nhưng doanh thu nhỏ giọt, chưa chắc là lựa chọn tốt hơn công ty đại chúng có biên gộp trung bình nhưng doanh thu khổng lồ, dòng tiền mạnh. Hãy kết hợp phân tích mô hình kinh doanh, tiềm năng thị trường, năng lực quản trị để ra quyết định chính xác.
Có người thích mua cổ phiếu của doanh nghiệp biên lợi nhuận thấp nhưng đang trên đà cải thiện (vì họ nhìn thấy cơ hội tăng trưởng), kỳ vọng sau này nó sẽ “bùng nổ.” Có người lại an tâm hơn với doanh nghiệp duy trì biên lợi nhuận ổn định, dù không quá cao nhưng chắc chắn. Mỗi sự lựa chọn mang màu sắc riêng, quan trọng là bạn hiểu rõ lý do mình chọn.
20. Gợi mở về dịch vụ tư vấn đầu tư chuyên nghiệp
Ảnh trên: Nếu bạn là người mới chưa có nhiều kinh nghiệm, việc có chuyên gia đồng hành, sẽ giúp bạn hạn chế sai lầm đắt giá.
Nhiều lần, mình chứng kiến người mới đầu tư thua lỗ chỉ vì họ quá hào hứng, thấy ai hô hào mua cổ phiếu nào cũng nhảy vô, không biết đánh giá biên lợi nhuận hay các chỉ số tài chính khác. Giữa thị trường hỗn loạn, có lẽ việc tìm một đơn vị tư vấn uy tín là điều không tồi. Đó là lý do mình gợi ý bạn có thể tham khảo đơn vị như Casin, nơi chuyên tư vấn đầu tư chứng khoán cá nhân một cách bài bản. Họ không chỉ quan tâm giao dịch, mà còn sát cánh trung dài hạn, lên kế hoạch phù hợp cho từng mục tiêu riêng, giữ an toàn vốn và kỳ vọng lợi nhuận ổn định. Việc có ai đó đồng hành, chia sẻ phương pháp phân tích, giải thích vì sao một công ty có biên lợi nhuận cao hay thấp sẽ giúp bạn hạn chế sai lầm đắt giá.
21. Thách thức quản trị chi phí trong môi trường cạnh tranh
Môi trường kinh doanh ở Việt Nam ngày càng cạnh tranh. Giá xăng dầu, nguyên liệu, tiền lương tối thiểu vùng đều thay đổi. Doanh nghiệp không thể ngồi yên mong biên lợi nhuận “tự nhiên” tăng. Họ phải luôn cải tiến, áp dụng công nghệ, tinh giản quy trình, nâng cấp chất lượng để có thể giữ lợi thế.
Bạn có chiến lược quản lý vốn ra sao khi thị trường biến động? Chúng ta nên nhìn vào bức tranh lớn, trong đó biên lợi nhuận chỉ là một lát cắt. Hiểu rõ cơ cấu chi phí, cách doanh nghiệp thích ứng, cách họ chuyển đổi số, tương tác với khách hàng… sẽ giúp bạn hoàn thiện góc nhìn, từ đó dự đoán tiềm năng trong tương lai.
22. Vài con số minh họa cho sức mạnh của biên lợi nhuận
Nhiều tập đoàn công nghệ lớn trên thế giới duy trì biên lợi nhuận gộp trên 50%, thậm chí 60 – 70%. Đó là vì họ gần như không chịu chi phí sản xuất truyền thống, đặc biệt trong mảng phần mềm hay dịch vụ số. Còn ở Việt Nam, một số công ty sữa, công ty dược phẩm cũng giữ được biên gộp cao, thường từ 40 – 50%. Ngành thép hay xây dựng, biên gộp phổ biến ở mức thấp hơn, khoảng 8 – 15%, do chi phí nguyên vật liệu lớn. Những khác biệt ấy nói lên sự phong phú của thị trường, yêu cầu chúng ta không thể “vơ đũa cả nắm” khi đánh giá bất kỳ công ty nào.
23. Vai trò của quản trị dòng tiền và nợ vay
Trong quá trình tìm hiểu biên lợi nhuận là gì, đôi khi chúng ta quên mất dòng tiền và nợ vay có thể ảnh hưởng đến lợi nhuận ròng. Một doanh nghiệp có biên gộp tốt, nhưng nếu vay nợ nhiều với lãi suất cao, tiền lãi vay sẽ “ăn” vào lợi nhuận, khiến biên lợi nhuận ròng co lại. Đây là điều mình thường nhắc đến khi chia sẻ kinh nghiệm: coi chừng “bẫy” của chi phí tài chính. Bạn có thể yêu thích doanh nghiệp nhờ biên gộp ấn tượng, nhưng đọc kỹ báo cáo lưu chuyển tiền tệ, có khi dòng tiền hoạt động lại âm, nợ ngắn hạn dày, đó là dấu hiệu rủi ro.
24. Biên lợi nhuận trong khởi nghiệp
Nếu bạn đang khởi nghiệp, có thể bạn không quen thuộc với những thuật ngữ hoành tráng như biên lợi nhuận gộp hay net margin, nhưng thực tế bạn vẫn áp dụng chúng hằng ngày. Mình từng biết một nhóm bạn trẻ khởi nghiệp quán ăn nhỏ, mỗi món bán ra giá 50 nghìn, chi phí nguyên liệu và gas, điện, nước… hết 35 nghìn, họ nghĩ lãi 15 nghìn “ngon quá.” Nhưng quên tính công lao động, quên tính chi phí marketing, tiền thuê mặt bằng. Đến cuối tháng, kiểm kê xong thấy lời chẳng còn bao nhiêu, biên lợi nhuận thực tế rất thấp.
Bởi vậy, khi bạn nắm rõ biên lợi nhuận, bạn sẽ định lượng chính xác hơn công việc mình làm. Biết chi phí nào là trực tiếp, chi phí nào là gián tiếp, từ đó đưa ra giá bán phù hợp, hoặc cân nhắc thay đổi mô hình kinh doanh.
25. Biên lợi nhuận và hiệu suất lao động
Ảnh trên: Tăng lương nhân viên mà biên lợi nhuận không suy giảm nghe có vẻ bất khả thi, nhưng không phải. Một số doanh nghiệp đầu tư vào đào tạo, cải thiện kỹ năng nhân viên, làm cho năng suất tăng dẫn đến vẫn duy trì hoặc thậm chí tăng biên lợi nhuận.
Tăng lương nhân viên mà biên lợi nhuận không suy giảm nghe có vẻ bất khả thi, nhưng không phải. Một số doanh nghiệp đầu tư vào đào tạo, cải thiện kỹ năng nhân viên, làm cho năng suất tăng, chi phí lãng phí giảm, dẫn đến vẫn duy trì hoặc thậm chí tăng biên lợi nhuận. Đây là minh chứng cho việc không phải cứ cắt giảm phúc lợi, hạ giá thành bằng mọi giá mới giữ được biên lợi nhuận. Vấn đề nằm ở cách quản trị, tổ chức công việc, kết nối con người với mục tiêu chung.
Bạn có học được gì từ cú sập thị trường nào đó? Có người sau cú sập 2008 hay 2020 mới ngộ ra doanh nghiệp nào có “sức đề kháng” tốt, được đo lường qua các chỉ số như biên lợi nhuận, nợ vay… chính là doanh nghiệp tồn tại, còn những tên tuổi “đánh bóng” cuối cùng cũng lộ diện.
26. Nhìn về tương lai và tầm nhìn quản trị biên lợi nhuận
Thời đại công nghệ số, trí tuệ nhân tạo, thương mại điện tử đang khiến mô hình kinh doanh thay đổi chóng mặt. Một doanh nghiệp truyền thống có thể thấy biên lợi nhuận bị thu hẹp vì cạnh tranh với các sàn online, trong khi các startup công nghệ khai thác mô hình mới, tối ưu chi phí vận hành, biên lợi nhuận cao. Đối với nhà đầu tư hay doanh nghiệp, thích nghi chính là sống còn.
Chúng ta phải đặt câu hỏi: trong 3 – 5 năm nữa, ngành này còn duy trì biên lợi nhuận như hiện tại không? Hay sẽ xuất hiện công nghệ mới, đối thủ mới khiến cuộc chơi thay đổi? Mình vẫn thường chia sẻ với mọi người rằng, muốn đầu tư dài hạn, hãy tìm những doanh nghiệp nào có khả năng bảo vệ hoặc nâng cao biên lợi nhuận trước mọi biến động.
27. Kết lời: Biên lợi nhuận, chìa khóa để ra quyết định khôn ngoan
Sau khi đã đi qua hàng loạt góc nhìn về biên lợi nhuận, bạn hẳn thấy rõ nó không hề là khái niệm khô khan dành riêng cho dân kế toán hay tài chính. Thực tế, nó là “con số biết nói” về hiệu quả kinh doanh, khả năng kiểm soát chi phí, sức mạnh định giá, và tiềm năng sinh lời trong dài hạn. Hãy coi nó như một ngọn hải đăng chỉ đường: dù bạn là doanh nhân, nhà đầu tư hay chỉ đang tập tành kinh doanh nhỏ, việc hiểu biên lợi nhuận là gì sẽ tránh cho bạn những bước đi sai lầm.
Bạn đã rút ra được kinh nghiệm gì sau mỗi lần thua lỗ? Với mình, mình học cách cẩn trọng, xem kỹ báo cáo, đặt câu hỏi về chi phí, về giá vốn, về chiến lược định giá. Nếu biên lợi nhuận lặp đi lặp lại ở mức thấp mà không có giải pháp đột phá, mình phải nghiêm túc cân nhắc lại quyết định đầu tư hay phương thức kinh doanh. Ngược lại, khi thấy một doanh nghiệp giữ được biên gộp cao và ổn định, mình hiểu đó là dấu hiệu của lợi thế cạnh tranh thực sự.
Đọc bài này xong, mong rằng bạn có thể mạnh dạn mở báo cáo tài chính của một doanh nghiệp mình đang để mắt, tính thử biên lợi nhuận gộp và biên lợi nhuận ròng, so sánh với đối thủ, xem xu hướng thay đổi qua thời gian. Bạn sẽ có cái nhìn sắc bén hơn, biết cách quản lý vốn và lựa chọn chiến lược đầu tư phù hợp với mục tiêu tài chính của riêng mình.
Chúc bạn vững bước trên hành trình kinh doanh và đầu tư, luôn sáng suốt và nắm bắt thật tốt những cơ hội sinh lời bền vững, dựa trên nền tảng kiến thức vững chắc về biên lợi nhuận!
Top of Form