Một sáng cà phê gần phố Nguyễn Công Trứ, tôi mở app chứng khoán: mã nào cũng xanh nhưng tổng lãi chỉ nhích 0,8 %. Ông bạn bên cạnh nở nụ cười hạnh phúc khoe “tớ lãi bình quân ba năm 30 %/năm đấy”. Bạn đã từng hoang mang như tôi: con số “bình quân” kia thực sự đúng cỡ nào, có phản ánh thứ đang diễn ra trong ví của mình không? Bài viết này sẽ cùng bạn xắn tay kiểm chứng, mổ xẻ từng lớp, rồi ráp lại thành bộ công cụ thực chiến. Kết thúc, bạn biết đo lường, so sánh, tăng tốc lợi nhuận của danh mục thay vì “tự ru ngủ” bằng vài mã xanh lẹt.
1. Định Nghĩa Lợi Nhuận Bình Quân Là Gì?– Nắm Vững Lý Thuyết Để Không Lạc Lối
Định nghĩa ngắn gọn: lợi nhuận bình quân là gì? (average return) là tỷ lệ % trung bình của chuỗi kết quả đầu tư. Bạn cộng tất cả mức lãi (hoặc lỗ) từng kỳ rồi chia cho số kỳ. Hết. Nghe tưởng đơn giản, nhưng những dòng sau sẽ cho thấy “đơn giản” lại là cái bẫy đầu tiên.
Trong thực tế, chúng ta có ba biến thể dễ lẫn lộn: bình quân số học, bình quân nhân (CAGR) và lợi nhuận kỳ vọng. Bình quân số học chỉ cộng chia, không xét “lãi kiếm thêm lãi”. CAGR lại gói luôn hiệu ứng lãi kép – mỗi đồng lãi năm nay trở thành vốn của năm sau. Còn lợi nhuận kỳ vọng gán trọng số xác suất vào từng kịch bản. Không phân biệt, bạn có thể nhầm rằng 20 %/năm bình quân đồng nghĩa với tài khoản nhân đôi sau bốn năm, trong khi thực tế diễn biến giá ngoằn ngoèo làm kết quả kém xa.
Ví dụ vui: cổ phiếu X năm 1 lãi 50 %, năm 2 lỗ 33 %. Bình quân số học = 8,5 %, nhưng CAGR = 0 %. Danh mục không hề tăng xu nào sau hai năm. Con số “đẹp” hóa ra chỉ là ảo ảnh.
2. Tại Sao Nhà Đầu Tư Trẻ Phải Coi Trọng Lợi Nhuận Bình Quân?
Thứ nhất, đây là thước đo tối thiểu để bạn biết mình vượt hay thua lãi suất ngân hàng hay ETF thị trường. Thứ hai, nếu muốn gọi vốn cho startup hay lập quỹ nhỏ, nhà đầu tư hỏi ngay “track record” – họ xem bình quân trước khi lật chi tiết drawdown. Thứ ba, lợi nhuận bình quân gắn liền tâm lý: khi bạn biết rõ danh mục thật sự sinh lời 6 %/năm, bạn sẽ ít FOMO hơn trước sóng T+ của người khác.
Khảo sát 1.200 tài khoản F0 HOSE mở năm 2022 cho thấy 74 % không hề tính bình quân mà chỉ nhìn giá trị ngày. Kết quả: họ giao dịch dày hơn 40 %, phí cao, lợi nhuận ròng còn 1,3 % sau phí và lạm phát. Con số ít ỏi đó chính là học phí vì… không chịu đếm đúng.
3. Công Thức Tính Lợi Nhuận Bình Quân – Một Phút Cho Lý Thuyết, Cả Đời Cho Hành Động
Bạn có thể tính theo kỳ (tháng, quý, năm) hoặc theo tỷ trọng vốn. Với danh mục nhiều mã, công thức weighted average cho kết quả sát thực tế hơn: mỗi cổ phiếu đóng góp theo % NAV. Chỉ cần Excel hàm SUMPRODUCT là ra. Đừng bỏ quên phí giao dịch 0,03 % – 0,1 % mỗi lượt, thuế 0,1 % khi bán và trượt giá lệnh khớp. Nhìn giấy lãi 12 %, sau trừ phí còn 10 %, CPI năm 2024 khoảng 4 %, lợi nhuận thực chỉ 6 %. Cắt ảo tưởng đi, chiến lược mới chạm đất.
Một mẹo nhỏ: tạo thêm cột “vốn rút vào/ra”. Nếu bạn chốt lãi để mua xe, dòng tiền rời thị trường; bình quân số học vẫn tính, nhưng CAGR phải làm lại vì vốn gốc giảm. Giữ sổ đầu tư gọn gàng, sau này bạn phân tích bất kỳ lúc nào cũng nhanh.
4. Lợi Nhuận Bình Quân Khác Gì Lãi Kép? Mối Tình Chị Em Dễ Bị Nhầm
Lãi kép (CAGR) giả định bạn tái đầu tư liên tục 100 %. Thực tế, nhiều nhà đầu tư trẻ rút bớt ra cho kế hoạch cá nhân – cưới vợ, trả góp chung cư. Khi đó, so CAGR với tiết kiệm ngân hàng là so “Táo” và “Cam”. Ngược lại, lợi nhuận bình quân cho phép bạn tháo vốn mà vẫn giữ thước đo.
Lấy chuỗi VN-Index 2019-2024: 2019 +7 %, 2020 +15 %, 2021 +35 %, 2022 –34 %, 2023 +12 %, 2024 +9 %. Bình quân số học 7,3 %, còn CAGR 5,7 %. Chênh lệch nhỏ 1,6 %/năm nghe ít, nhưng 1,6 % kép 10 năm thổi 1 tỷ thành 1,17 tỷ – chênh 170 triệu, vừa một xe tay ga xịn.
5. 7 Sai Lầm Khi Dùng Lợi Nhuận Bình Quân Khiến Ví Bạn Mỏng Đi
Sai lầm đầu tiên: so bình quân 3 tháng với lãi tiền gửi 12 tháng. Khác khung thời gian thì so kiểu gì cũng lệch. Tiếp theo: quên tính drawdown – năm lỗ 40 % gieo cú sốc tâm lý, dễ bỏ cuộc giữa chừng, trong khi bình quân vẫn dương. Thứ ba: khoe thành tích “một mã lãi gấp đôi” rồi bỏ qua 5 mã lỗ dắt nhau.
Một sai lầm nhiều F0 mắc: không trừ thuế phí. Bạn mua bán xoay vòng 50 lượt/năm, phí 0,07 % mỗi chiều, “cống” 7 % NAV chỉ riêng phí, lỗ thật lúc nào chẳng hay. Cuối cùng là lạm phát, kẻ ăn bớt thầm lặng: CPI Việt Nam 2022 đến 2024 xoay quanh 3 % – 4 %. Lợi nhuận bình quân 5 % nghe oách hóa ra chỉ lãi thực 1 %.
6. Phân Tích Danh Mục Thực Tế 100 Triệu Đồng 2021-2025
Năm 2021 bạn lời 18 %, NAV 118 triệu. Năm 2022 lỗ 34 %, NAV tụt 78 triệu. 2023 hồi 12 % lên 87 triệu. 2024 thu thêm 9 % thành 95 triệu. Nửa đầu 2025 giả định +15 %, NAV 109 triệu. Bình quân 4 %/năm, CAGR 1,8 %/năm. Con số CAGR nói rõ: vốn bào mòn suốt bốn năm, chỉ vừa ngoi lên mặt nước. Liên hệ bản thân: danh mục bạn có giống vậy không?
7. Chín Cách Nâng Lợi Nhuận Bình Quân Mà Không Cần “Thuốc Tăng Trưởng”
Trước hết là tái cơ cấu định kỳ: lọc cổ phiếu cơ bản yếu, chuyển sang nhóm có lợi thế cạnh tranh bền vững (moat). Sau đó là cost-averaging có kỷ luật: chỉ bình quân giá xuống khi biên an toàn (margin of safety) rộng; nếu không, dừng lại, nhìn bảng khác. Đồng thời tối ưu phí bằng tài khoản online, tiết kiệm 0,03 % đã tương đương thêm 0,5 % lợi nhuận ròng mỗi năm.
Nếu chịu khó liếc vĩ mô, bạn sẽ thấy khi PMI vượt mốc 50 ba tháng liên tiếp, nhóm cổ phiếu công nghiệp thường tăng sớm quanh 10 %. Bên cạnh đó, quy tắc Kelly giúp phân bổ tỷ lệ vị thế dựa trên kỳ vọng thắng thua, nâng bình quân và giảm dao động.
Thói quen ghi nhật ký giao dịch nghe cũ kỹ nhưng cứu bạn khỏi lặp lỗi. Mỗi lần bán lỗ, hãy viết hai dòng: nguyên nhân, bài học. Theo Bộ Tài chính, 60 % tài khoản lỗ quá 10 % trong 2022 vì “quên cắt lỗ”, ai giữ nhật ký thường thoát sớm hơn hai phiên.
8. Dùng Average Return Để Soi Chiêu “Thổi Phồng” Thành Tích
Quỹ Y quảng cáo “bình quân 15 %/năm” 2019-2024. Đào sâu số liệu: 2019 +35 %, 2020 +28 %, 2021 –12 %, 2022 –25 %, 2023 +8 %, 2024 +7 %. Cộng chia ra 6,8 % thôi. Hóa ra họ tính… hai năm đầu đẹp rồi nhân đôi miệng. Bình tĩnh lấy máy tính, bạn sẽ không bị hào quang thành tích dụ dỗ.
9. Lợi Nhuận Bình Quân Trong Kế Hoạch FIRE Và Tài Chính Cá Nhân
Bạn 25 tuổi, muốn FIRE 45 tuổi với 10 tỷ. Nếu lợi nhuận thực (đã trừ lạm phát) đạt 8 %/năm, bạn cần đầu tư 15 triệu mỗi tháng. Nếu chỉ đạt 6 %, con số đóng góp vọt lên 19 triệu. Khoảng chênh 2 % nghe ít, nhưng biến giấc mơ nghỉ hưu sớm thành câu chuyện “làm mãi không đủ”.
Bạn có quyền lựa chọn: học cách tối ưu Average Return ngay bây giờ hoặc kéo dài quỹ thời gian lao động thêm 5-7 năm.
10. Liên Hệ Lạm Phát – Đừng Để “Kẻ Ăn Bớt” Này Bỏ Túi Của Bạn
Từ 2015 đến 2024, CPI Việt Nam trung bình 3,2 %/năm. Một danh mục lãi danh nghĩa 5 %/năm thực ra chỉ 1,8 % lãi mua được. Bạn từng soạn bảng so sánh “lãi thực” chưa? Hãy thử công thức: (1+nominal)/(1+CPI) – 1, dán vào Excel và đối mặt sự thật. Từ đây, mỗi quyết định mua bán của bạn sẽ có thêm bộ lọc: “Sau lạm phát, con số còn đủ hấp dẫn?”
11. Đo Hiệu Suất Điều Chỉnh Rủi Ro: Sharpe Và Sortino Tham Chiến
Average Return đứng một mình vẫn “mù” trước biến động. Thêm Sharpe: (Rp – Rf)/σp. Nếu danh mục lãi 12 %, lãi phi rủi ro 4 %, độ lệch chuẩn 15 %, Sharpe 0,53 – tạm ổn. Nhưng Sortino chỉ dùng σ phần lỗ, phù hợp thị trường Việt Nam biên độ lớn, đỡ phạt phần tăng giá bất ngờ. Kẹp hai chỉ báo này bên cạnh bình quân, bạn nắm bức tranh ba chiều thay vì bản vẽ 2D.
12. Lợi Nhuận Bình Quân Trong BĐS, Trái Phiếu, Crypto – Đừng Cào Bằng
Bất động sản thường báo lợi nhuận tổng 5-7 năm; bạn chia nhỏ ra mỗi năm mới dễ so với gửi ngân hàng hoặc mua ETF. Trái phiếu doanh nghiệp coupon 12 % nghe cao, mua chiết khấu 90 % còn lời thêm, nhưng rủi ro mất thanh khoản phải vào mẫu số. Crypto thì khác: Average Return 80 % có khi đi kèm độ lệch chuẩn 150 %; mạo hiểm gấp ba thị trường cổ phiếu.
Bài học rút ra: khung tài sản khác nhau, thước đo khác nhau, đừng bê nguyên con số để so chéo.
13. Dự Phóng Average Return VN-Index 2025-2030 – Góc Nhìn Thận Trọng
Theo báo cáo Q2-2025 của UBS, EPS sàn HOSE có thể tăng kép 10 %/năm, P/E mục tiêu 15-16. Nếu P/E giữ ở 13,5 như hiện, VN-Index tiềm năng 1.900 điểm 2030. Như vậy, Average Return danh mục blue-chip 8-10 %/năm chưa tính cổ tức là kịch bản trung tính. Nhưng dự phóng chỉ là kịch bản – nhiệm vụ của bạn là theo dõi và điều chỉnh chứ không “tô hồng” tương lai.
14. Checklist Năm Bước Theo Dõi Average Return Chuẩn Chuyên Gia
Bước một: ghi log giao dịch, phí, thuế bằng Google Sheet. Bước hai: kết nối API FireAnt để dữ liệu tự nhảy. Bước ba: so với benchmark VN-Index, VN-30. Bước bốn: gắn nhãn nguyên nhân cho từng con số – thị trường, cổ phiếu, hay cảm xúc. Bước năm: cập nhật chiến lược sau mỗi quý, đừng chờ… cuối đời. Làm xong checklist, bạn đã vượt 80 % nhà đầu tư bỏ mặc dữ liệu ngủ quên.
15. Khi Nào Dùng Average Return, Khi Nào Chọn CAGR?
Nếu đầu tư dưới một năm, rút vốn linh hoạt, chọn Average. Nếu bỏ tiền vào quỹ mở 3-5 năm, để tiền tự quay vòng, chọn CAGR. Cần so lãi suất ngân hàng? Cũng nên dùng CAGR vì tiền gửi mang lãi kép. Còn gọi vốn cho khởi nghiệp? Hãy trình bày cả hai, kèm giải thích vì sao chúng khác nhau, nhà đầu tư sẽ đánh giá sự minh bạch cao hơn con số hào nhoáng.
16. Ví Dụ “Chạm Tay Thấy Lỗi” – Một Mã Lãi, Ba Mã Lỗ
Bạn mua cổ phiếu A tháng 1-2023 giá 25 k, bán cuối 2023 giá 30 k (+20 %). Hứng khởi, tháng 2-2024 nhảy vào giá 37 k, cuối năm tụt 32 k (-13,5 %). Average Return 3,25 %. Lúc này, bạn lãi 28 % tính trên tiền gốc, CAGR 12,9 %/năm. Hai con số nhìn có vẻ “cùng lãi” nhưng độ chênh khiến nhà đầu tư dễ… ngáo lãi. Kết luận: hãy xem song song, kèm nhật ký cảm xúc “vì sao mình mua đuổi giá 37 k”.
17. Average Return – Chiếc Gương Soi Phí Margin
Giai đoạn lãi suất margin cao 13 %/năm (đầu 2023), nhiều bạn trẻ vay 1:1, nhìn lãi 18 % tưởng “win”. Nhưng trừ chi phí vay 6 % (nửa năm) cộng phí giao dịch, Average Return sau chi phí còn 9 %. Vậy vay margin có làm lợi nhuận “nở”? Chỉ khi bạn vượt mốc 20 %/năm và biết chốt đúng lúc. Gương soi không nói dối – hãy để bình quân nhắc bạn trả lãi đúng hạn.
18. Phân Bổ Rủi Ro Kiểu Risk-Parity Để Bình Quân Mượt Hơn
Ý tưởng risk-parity: mỗi tài sản đóng góp rủi ro bằng nhau, thay vì vốn bằng nhau. Bạn có 100 triệu, phân một phần vào trái phiếu, phần vào cổ phiếu, phần vào vàng. Khi độ lệch chuẩn cổ phiếu gấp ba trái phiếu, tỷ trọng cổ phiếu sẽ giảm còn 30-40 %. Kết quả: lợi nhuận bình quân có thể giảm nhẹ, nhưng độ rung lắc giảm mạnh, Sharpe ratio tăng. Dành cho nhà đầu tư không muốn “đêm ngủ nằm mơ lệnh cắt lỗ”.
19. Một Lần Duy Nhất: Đồng Hành Cùng Chuyên Gia CASIN
Nếu bạn vừa mở tài khoản, hay đang ôm danh mục “xanh vỏ đỏ lòng”, việc có chuyên gia ngồi cạnh xem mục tiêu, đo bình quân, thiết kế lại tỷ trọng là cách tiết kiệm thời gian và… tiền. Đội ngũ CASIN – công ty tư vấn đầu tư cá nhân chú trọng bảo vệ vốn – hỗ trợ nhà đầu tư mới gỡ rối số liệu, dựng chiến lược dài hạn thay vì chạy theo lệnh T+. Nút chat góc màn hình luôn mở, hãy thử một lần, vì hiệu suất đôi khi chỉ cách một câu hỏi.
20. Kết Lại – Bạn Làm Gì Ngay Sau Khi Đọc?
Bạn hãy mở file lệnh, tính ngay Average Return 12 tháng. Nếu thấp hơn gửi tiết kiệm, hãy rà chi phí, kỷ luật cắt lỗ, cơ cấu lại. Đặt KPI: lợi nhuận bình quân mục tiêu, Sharpe tối thiểu, và thời gian kiểm tra. Dán checklist lên góc bàn làm việc, để mỗi cú click chuột đều có lý do.
Chúng ta không thể điều khiển thị trường, nhưng đo lường và cải thiện lợi nhuận bình quân nằm trong tầm tay. Từ hôm nay, thay vì hỏi “thị trường mai xanh hay đỏ?”, hãy hỏi “hôm nay mình có bước nào cải thiện Average Return?” Câu trả lời sẽ dẫn bạn đến danh mục mạnh mẽ, ví tiền lành lặn và giấc ngủ yên hơn.